Heroes, just for one day

Ieder jaar viert Indonesië op 10 november Hari Pahlawan, National Heroes Day. Wij haalden Damai op die dag van school. Het is een gloednieuwe kleuterschool middenin een uitgestrekt groen gebied, zelfs met een rijstveld. Er is geen lawaai en weinig afleiding. Het geroezemoes kwam uit één lokaal waar alle kinderen uit de beide kleuterklassen bijeen waren om Heldendag te herdenken. Ketut vertaalde ter plekke. Die kleintjes krijgen hier wat mee op school!

Die dag is een verwijzing naar de Battle of Surabaya van 1945 waarop Indonesische soldaten, voorstanders van onafhankelijkheid, tegen de troepen van de Nederlandsch-Indië Civiele Administratie streden. NICA was opgebouwd uit Nederlands, Indisch en Euraziatisch personeel in uniform. Die slag wordt gezien als een van de heftigste in het licht van de vrijheidsstrijd en werd een symbool van nationaal verzet. Ik liep door de lange lijst van Indonesische helden en kwam daar mannen en vrouwen tegen met heel verschillende achtergronden. Tegelijkertijd constateerde ik dat er veel militairen in de lijst voorkwamen die tegen kolonisator Nederland streden. Uitgeroepen worden tot nationale held, is de hoogste onderscheiding voor burgers.

Wat mij tevens opviel, is dat een flink aantal politici op de heldenlijst voorkomt. In een artikel over nationale helden in de Jakarta Post, die we hier dagelijks met veel interesse lezen, kreeg die beroepsgroep opmerkelijke bijvoegelijk voornaamwoorden: ‘thieving and lying [politicians]’. Het werd nog beter: ‘there is still time for politicians to become heroes, thereby going from zero to hero’. Tja. Ik ben dus bepaald niet de enige die de wenkbrauwen optrekt bij Indonesische politici als nationale held.

Yuda haalden we in diezelfde week op van zijn (tweetalige) lagere school. We spraken bij die gelegenheid met de hoofdonderwijzer over het reilen en zeilen van de school. Ook daar zijn ze bezig met nieuwbouw; volgend jaar zal de uitbreiding klaar zijn voor de ontvangst van leerlingen van klas 5 en 6. Wij zijn er blij mee. Het betekent dat Yuda zijn gehele lagere schooltijd op deze school op Montessori-grondslag kan uitdienen en (nog) niet hoeft te worden blootgesteld aan het gedril van een standaard Indonesische school.

Pak Sid nodigde ons vorige week uit om zondag aanwezig te zijn bij Heroes Day in Singaraja. Zijn school was uitgenodigd om eraan deel te nemen en kinderen uit de huidige vier klassen zouden optreden. Iedere leerling werd geacht als held verkleed deel te nemen. Terwijl wij met hem stonden te praten, vroeg een Balinees jochie uit klas 4 in goed Engels permissie voor een vraag. Zijn moeder had een militair pak voor hem gemaakt en hij vroeg of hij een geweer van karton mocht meebrengen. Het hoofd van de school vond dat hij dat maar samen met zijn moeder moest bepalen.

Wij brainstormden met Yuda over zijn heldenuitdossing. Welk type held wilde hij zijn? Zijn eerste idee was dat hij als president wilde gaan. Waarop ik zei dat hij dan in zijn dagelijkse kloffie kon gaan want Jokowi draagt geen uniform. We stormden verder. Yuda stelde vervolgens ‘indian’ voor. Naar mijn weten wonen er in Indonesië wel expats uit India maar geen indianen zoals we die van Noord- en Zuid-Amerika kennen. Mijn liefje en ik opperden bewust geen militair of politie voor onze grote, kleine vriend. Ook die beroepsgroepen zijn in Indonesië geen voorbeelden van goed gedrag, wat ons betreft. Wij dachten eerder aan dokter? Dat sprak hem meteen aan. (In de lijst van Indonesische helden komen overigens vier gelauwerde medici voor.)

We bezochten vier speeldgoedwinkels in Singaraja om een doktersset te vinden. De aanhouder won, voor €2.50 vonden we iets toepasselijks: een stethoscoop, een hoofdspiegel, injectienaalden, een thermometer, diverse scharen en andere medische instrumenten. Aan een lokale coupeuse vroegen we of ze snel een witte doktersjas voor het ventje wilde maken. Alles was op tijd klaar.

De wekker werd voor 5 uur 's ochtends gezet. Wij werden om kwart voor 6 wakker van kinderstemmetjes en geklop op de deur. Foutje van de akela. Ik kleedde mij nog nooit zo snel aan, douchen deed ik later wel. De schade bleef beperkt: de optocht door een autoloos gedeelte van Singaraja zou om zes uur beginnen maar om zeven uur stonden we nog gemoedelijk op het parkeerterrein. Jam karet, de rekbare tijd op Bali, is soms een voordeel!

Singaraja heeft overigens een interessante geschiedenis. Het was vroeger het administratieve centrum van de Nederlanders en later ook van de Japanners. Aan de ietwat vervallen haven staat het Yudha Mandalatama Independence Monument, van een lokale vrijheidsstrijder die door de Nederlanders werd gedood. Een held van groot formaat. 

Met ruim 100.000 inwoners is het Bali’s tweede stad op een merendeels Hindoe-eiland. Met Kampung Arab en de grootste Chinese tempel van Bali is het een multi-etnische plaats.

Zoals viel te verwachten, was er een grote hoeveelheid jongens en enkele meisjes verkleed als militair, sommigen met afschrikwekkende, echt uitziende wapens. Ik keek het met lede ogen aan en dacht met pijn in mijn hart aan de slachtoffers van de aanslagen in Parijs. De daders zijn de anti-helden van 2015, wat mij betreft. 

Er liepen tevens een enkele vrouwelijke arts en enkele verpleegsters rond, traditioneel geklede Javanen en Balinezen, onderwijzers en onderwijzeressen met schooltas, en één advocaat in pak met snelle bril. Een kopie van Yudha Mandalatama was in geen velden of wegen te zien. De best geklede held vond ik de jongen die als krokodillenjager was uitgedost, met een pluchen slang om zijn nek en een rubberen speelgoedkrokodil in zijn hand. Hij zit in klas 3 en blijkt niet te kunnen praten. Het was Happy Sunday in Singaraja met zumba, traditionele dans en een kleurwedstrijd.

Dokter Yuda was (onze) held voor één dag.