Uitvaart

Morgen vindt de uitvaart van mijn moeder plaats in Nederland. Deze week waren mijn zussen druk met de voorbereidingen. Aan sommige aspecten van de aanstaande rouwplechtigheid droeg ik op afstand mijn steentje bij. Zo stelden mijn zussen voor de fotocollage uit mijn vorige blog voor de rouwkaart te gebruiken; aangevuld met teksten van hun hand. Het werd een mooie kaart.

Het stoffelijk omhulsel van mijn moeder verbleef in de afgelopen dagen in een rouwkamer van het dorp waarin zij het overgrote deel van haar bejaarde leven woonde. Ik heb niet veel ervaring met uitvaartverzorging (en dat wil ik graag zo houden) maar ik constateerde dat de branche behoorlijk moderniseerde in de afgelopen jaren. De kille ruimten, de stijve gedragsregels en het kopje-koffie-met-cake liet men ver achter zich. De ruimte waarin mijn moeder’s kist deze week kwam te staan, was stemmig ingericht met zachte verlichting, een knapperend haardvuur en comfortabele stoelen.

In de afgelopen dagen hield ik vast aan mijn wens geen foto te zien van mijn dode ouder, hoe mooi haar uitdrukking en aankleding volgens mijn zussen ook zouden zijn. Ik vind het te confronterend.

Ik heb wel een idee waaruit mijn trauma voortkomt. Als kind werd ik afzijdig gehouden bij de dood van familieleden. De man met de zeis was nogal actief in de familie maar mijn ouders wilde niet dat ik meeging naar een begrafenis. Zo nam ik niet deel aan opa’s begrafenis (vaderskant) en ook de begrafenis van mijn moeders moeder ging aan mij voorbij. Ik denk dat ze mijn tere kinderziel wilden beschermen.

We schrijven jaren '60 van de vorige eeuw. Tijdens een schoolvakantie pakte ik onder uit een diepe kast een album dat ik niet eerder zag. Ik ging aan tafel zitten en begon te bladeren. Het waren kaarten die door klasgenootjes, juffen en meesters waren gestuurd aan hun toentertijd ernstig zieke klas- en schoolgenootje Angela. Er waren eveneens foto's van haar in het ziekenhuis. Ik bladerde verder. Ineens zat ik oog in oog met foto's van mijn zus in een kist. Ik schrok zo dat ik het op een brullen zette. Mijn moeder kwam aangerend en vroeg wat er aan de hand was. Ik wees op de bladzijde… “Maar je weet toch dat Angela dood ging?” Jazeker, maar de close-up van het overleden kind deed mij op mijn grondvesten schudden.

In diezelfde jaren werd een schoolgenootje op het drukste kruispunt (zonder stoplichten) van het dorp geschept door een auto; hij overleefde de aanrijding niet. In de plaatselijke kerk, waar ik in het koor zong, stond hij in zijn kist opgebaard. Wij gingen er met onze lagere schoolklas naartoe om afscheid van hem te nemen. De jongen lag dusdanig toegetakeld in zijn kist dat ik wekenlang nachtmerries hield. Mijn ouders deden hun beklag over deze gang van zaken bij het schoolhoofd. De stoplichten werden niet lang daarna geplaatst.

Toen mijn vader overleed, was ik een jong volwassene. Zijn kist stond in de kapel van de plaatselijke kerk. Na lang dralen besloot ik alsnog te gaan kijken, aan de hand van mijn zwager Wim. Ik vroeg hem mij voor te gaan, terwijl ik voor het zwarte gordijn bleef staan om moed te verzamelen. Hij kwam mij even later halen. Samen betraden we de donkere ruimte, ik aanvankelijk schuilend achter zijn brede schouders. Na enkele minuten stapte ik uit zijn schaduw. Het eerste dat mij opviel, was de foute manier waarop het haar van mijn vader was gekapt. Zo droeg hij het nooit! Het leek alsof mijn vader mij tussen de spleetjes van zijn ogen aankeek.

Het zijn onprettige herinneringen die bij tijd en wijle door mijn hoofd spoken.

Mijn moeder wilde niemand tot last zijn, niet bij leven en niet na haar dood. Ze bleek een flink aantal overlijdenspolissen te bezitten, oude en iets nieuwere. (Ter info: toen ik uit huis ging, kreeg ik mijn eigen overlijdenspolis mee.) Achter die polissen bleek een uitvaartbedrijf te zitten dat dingen voorschreef die, naar verluidt, niet passen bij mijn moeder. Mijn zussen wilden zelf de uitvoering van de uitvaart bepalen maar dat bleek geen optie. Dit riekt naar gedwongen winkelnering. Zij besloten daarop met een andere dienstverlener in zee te gaan, met een fikse boete als consequentie. Ben je al ‘gestraft’ door het overlijden van een dierbare, doet zo’n bedrijf er nog een schepje bovenop (excuse my language)!? Ik vind dat schandalig. Naar dat soort praktijken moet de Consumentenautoriteit in Nederland ook maar eens onderzoek doen…

Ik wens alle leden van mijn familie morgen een (gedenk)waardig afscheid van onze mam, oma en oma-oma toe. Mijn liefje en ik doen het op onze manier, 14.000 kilometer verderop.