We zijn allemaal bolletjesslikkers

Mijn liefje en ik kijken af en toe op zondagavond naar het tv-programma Border Security Australia. In het programma staat het werk van de Australische douane centraal. Er komen reizigers in beeld die het continent betreden onder verdachte omstandigheden. De eerste keer dat wij zelf Down Under reisden (2005), overkwam het mij. Ik vulde mijn landingskaart naar eer en geweten in.

Toch werd ik uit de rij gepikt, door een onaardige douanebeambte. De koffer moest open en ze haalde alles overhoop, alsof ze naar iets op zoek was. “Zoekt u iets?” vroeg ik haar. Geen antwoord. Uiteindelijk viste ze een dichte zak suikervrije winegums tevoorschijn. Om de lange uren in de Outback, aan het stuur van een camper, door te komen. Het snoepgoed zou nooit schade aan Australische gewassen kunnen aanbrengen, daarom meldde ik het niet. De douanebeambte bleef nog even nukkig maar ik mocht het land in zonder geldboete.

In het programma gaat het doorgaans over verse kruiden of etenswaren die vaak door Aziaten worden meegenomen. Soms hele koffers vol. Af en toe blijkt het om een smokkelaar te gaan, met drugs in bagage of eigen lichaam. Dat is de bolletjesslikker. Het is een bloedlinke bezigheid: als zo’n bolletje knapt, verkeer je in levensgevaar.

Australische en Chinese wetenschappers toonden onlangs aan dat wij allemaal bolletjesslikkers zijn. Ongewild. Dat plastic in zeeën en oceanen ronddobbert en in vissen terechtkomt, was reeds bekend. Met dit onderzoek werd voor het eerst aangetoond dat die plastic microbolletjes toxische stoffen absorberen en afgeven. Het stond in de online-versie van de Sydney Morning Herald (SMH) en had de prikkelende titel ‘Microbeads for Lunch?’

Deze gecontroleerde laboratoriumstudie toonde aan dat 12.5% van de plastic vervuiler PBDE op plastic microbolletjes terechtkwam en vervolgens in visweefsel doordrong. PBDE staat voor polygebromeerde difenylether en dat klinkt belabberd. Surfend op het web blijkt het te gaan om vlamvertragers. Plastic microbolletjes zijn samengesteld uit synthetische polymeren, zoals polyethyleen, polymelkzuur (PLA), polypropyleen en polystyreen. Ze worden gebruikt in duizenden huidverzorgingsproducten (gezichtsreinigers) en producten voor persoonlijke hygiëne (tandpasta en bodyscrubs). Na gebruik in de badkamer komen miljarden partikels in riolen terecht. De bestaande filters van reinigingssystemen zijn niet fijn genoeg om de chemische stoffen eruit te halen waardoor ze uiteindelijk in zeeën en oceanen belanden.

In november 2014 rapporteerde een Australisch krantenconglomeraat (Fairfax) reeds dat hoge concentraties plastic microbolletjes in vissen uit de haven van Sydney waren aangetroffen. Het ging om 60 à 100 partikels per 100ml bezinksel; daarmee behorend tot de hoogste waarden ter wereld. Uit de recente studie blijkt dat microbeads giftige stoffen aantrekken en meevoeren. Een ‘Do Something Day’-campagne in Australië leidde er destijds toe dat een aantal grote bedrijven, zoals Unilever en L'Oréal toezegden die bolletjes gefaseerd uit hun producten te verwijderen. De wetenschappers van dit onderzoek zijn echter van mening dat alle producten die plastic microbolletjes bevatten, per direct uit de winkelschappen moeten worden verwijderd en daar ben ik het roerend mee eens.

Het eten van vis, schaal- en schelpdieren leidt dus aantoonbaar tot een verhoogd PBDE-niveau in het menselijk lichaam en dit kan neurologische problemen, een falend immuunsysteem en vruchtbaarheidsproblemen veroorzaken. De volgende stap van de wetenschappers is om te bepalen welke gevolgen die giftige stoffen precies hebben voor de volksgezondheid. De resultaten van hun onderzoek werden onlangs gepubliceerd in het internationale tijdschrift Environmental Science & Technology.

Meten is weten en wetenschap leidt tot corrigerende acties. Ook dichter bij huis zijn mensen druk doende met deze materie. De Nederlandse organisaties Stichting De Noordzee en Plastic Soup Foundation lanceerden in 2012 hun campagne ‘Beat the Microbead’ die inmiddels internationale steun kreeg 36 landen sloten zich inmiddels bij hen aan. Nederland wil het eerste land ter wereld zijn dat eind 2016 helemaal vrij is van plastic microbolletjes in cosmeticaproducten. De verwachting is dat 80% van de bedrijven die lid zijn van de Nederlandse Cosmetica Vereniging dat doel vóór 2017 zal bereiken. Het is mooi om hiermee voorop te lopen.

Voor een kritische consument is en blijft het lastig om te ontdekken of er wel of geen microbeads in een product zitten. Onderzoek wijst immers uit dat er meer soorten plastics worden toegevoegd aan verzorgingsproducten dan aanvankelijk gedacht. Plastic microbolletjes worden soms vervangen door biologische of biologisch afbreekbare microbeads die dan niet afbreekbaar blijken te zijn in water. Ook de toename van het gebruik van nanoplastic in cosmetica is verontrustend. Voor de consument is het erg lastig om een plasticvrije keuze te maken. Daarom draaiden de Nederlandse gangmakers achter de campagne het om en vroegen producenten aan te geven welke producten plasticvrij zijn. Zo ontstonden de Look for the Zero-lijsten.

Hun gratis app ‘Beat the Microbead’ werkt ook op de Spaanse markt. Je kunt de barcode van een product scannen en zo info binnenhalen en toevoegen. Kleurcodes (rood, oranje, groen) geven de toestand van een product aan. Scrubs van het huismerk van Lidl die hier verkrijgbaar zijn, bevatten microbeads (code rood), gezichtsreinigers van L'Oréal en Shisheido ook maar die bedrijven faseren uit (oranje), tandpasta Sensation White van Colgate Palmolive en de scrubs van BÖRLIND GmbH bevatten ze niet (groen). De Spaanse Look for the Zero-lijst van microbeadsvrije producten is nog niet beschikbaar. Ik blog er al jaren over: plastic is gif, voor mens en natuur.