Mooie reisdag

Ketut reeds ons gisteren met eigen auto en vrouw naar het zuiden. Elsa besloot een dagje vrij te nemen en met ons mee op pad te gaan. We hadden namelijk een interessante route voor ogen. Toen ze ons en onze tamelijk lege reistassen (zonder kado’s voor kleine Balinese mannen) ophaalden, kregen we een brief overhandigd van Yuda. Het afscheid de dag en avond ervoor verliep zonder drama, al hing er continu een tjikjak met kleefpootjes om mijn hals en om die van mijn liefje. In die brief legde hij ons onder andere uit waarom hij niet had gehuild. Hij was nu inmiddels toch “a big boy”… Een leuke tekening van een knipogend kereltje completeerde zijn afscheidsbrief. We koesteren zo’n teken van liefde, die volledig wederzijds is. Van Damai kregen we op onze laatste gezamenlijke dag een fraaie tekening. Ze zijn beiden zo creatief! De Balinese wand in ons huis krijgt in de komende weken uitbreiding.

Ketut voerde ons langs een nieuwe route naar het zuiden. We reden de heuvels van Lovina in en passeerden zijn ouderlijk huis (waar zijn moeder de was stond te doen). We hebben geen warme band met zijn ouders, door hun toedoen ging er tot dusver nogal wat mis in het leven van Elsa en Ketut. Desalniettemin is hij een liefhebbende zoon die zijn -hebberige- ouders en broers niets kan weigeren. Ketut werd onlangs verleid tot de aankoop van een flinke lap grond in die omgeving, zijn geboortegrond. Wij waren niet geporteerd van die actie en de daarmee samenhangende investering, al moet ik bekennen dat het een prachtig gebied is.

Zelf zou ik er echter niet dood willen worden gevonden. Het is weg van alles en iedereen, je stapt wat mij betreft terug in de tijd. Voor zijn zonen vind ik het een nog grotere stap achteruit. Geen vriendjes, ver van de school, winkels en vertier. Het terrein is leuk voor een weekendje kamperen maar niet om er op termijn te gaan wonen. Dat schijnt ook niet zijn bedoeling te zijn van het stel; Ketut noemde het een investering. Ze verkopen het door met winst zodra ze kunnen. Als manlief iets wil (en zijn familie daarenboven ook) kan Elsa weinig inbrengen. Zo zit het nu eenmaal in Bali. Vrouwen houden de maatschappij weliswaar draaiend maar mannen beslissen.  De grond is aangekocht, het eigendomsbewijs komt op Elsa’s naam, Ketut zegt spijt te hebben van zijn aankoop na een gesprek met ons dus we gaan we volgen wat ermee gebeurt. We hebben af en toe wat te stellen met die twee!

Toen we met de hele familie onlangs naar het museum van Geopark Batur gingen, stond daar een sarcofaag die archeologen in dat gebied aantroffen. Ketuts geboortegrond ligt op een plek die met ‘Bali aga’ wordt aangeduid, grond waar de oorspronkelijke Balinees vandaan komt (in dit geval regio Karangasem). We reden langs een terrein met cacaobomen waar nog meer van die tombes liggen, al zijn ze intussen leeg. Het beeld was de glibber- en klauterpartij zeker waard. Aan de ene kant hadden we zicht op bergen, laaghangende wolken en valleien boordevol kruidnagelbomen, de andere kant opkijkend zagen we de kustlijn en de Bali-zee. Ketut vertelde dat één kruidnagelboom in een goed jaar 50 à 60 kilo kruidnagels oplevert. Op de lokale markt brengt 1 kilo van die welriekende specerij circa 100.000 roepiah op (ruim €6). Lucratief. Op hun onlangs aangekochte landgoed (9 are) blijken uitsluitend oude mangobomen te staan. Ook dat doet klaarblijkelijk goede zaken; mango’s brengen hier eveneens goed geld op. Als ze officieel eigenaar van de grond zijn, willen ze hun bomen per stuk of per aantal per seizoen gaan verhuren aan fruitverkopers.

We zetten onze reis voort naar Jati Luwih, een vallei van ruim 33km₂ met sawahs in de regio Tabanan die in 2012 UNESCO-werelderfgoed werd. Deze locatie stond al jaren op mijn wensenlijst. Het gebied ligt op ruim 1.000 meter hoogte en heeft een gemiddelde temperatuur van 19 graden Celsius. Dat konden we goed gebruiken op een dag als deze. Dewi Sri, de Godin van de Rijst, verwelkomde ons met uitstekend weer: zon met af en toe een wolkje voor de fotograaf. Zover het oog reikt, zie je namelijk terrassen met rijst in diverse groeistadia. Subak is een eeuwenoud (9e eeuw), beproefd en zeer ingenieus irrigatiesysteem dat daar wordt toegepast, gebaseerd op de filosofie van Tri Hata Karana: harmonie tussen de leden van de subak, tussen de natuur en de subak en tussen hen en hun goden. Elk (deel)terras ontvangt water zodat elke rijstkorrel (ook rode rijst) goed kan groeien. Het gebied wordt bewerkt door personen, behorend tot zeven subak-groepen; met elkaar ruim 400 personen. Een mooi gezicht.

Daarna gingen we op weg naar de stad. Jarenlang kwamen we met plezier bij restaurant Warisan, in de wijk Kerobokan. Mijn liefje stelde voor dat we er weer eens naartoe gingen. Het heeft een rustige binnenplaats, veel kunst aan de muur en je kunt er lekker eten en drinken. Elsa en Ketut waren de enigen die lekker aten, al kreeg Ketut niet wat hij bestelde en was Elsa’s ingelegde eitje te zuur. Zelf koos ik voor een frisse sla met appel, blauwe kaas, rucola, dressing en vogelzaad. Die bleek niet beschikbaar te zijn. Ik koos opnieuw; nu voor St. Jakobsschelpen met julienne-groenten, in een mooie bouillon. De (twee) ieniemienie scallops waren rubberballetjes dus die stuurde ik zonder te blozen terug naar de keuken – Azië of niet. Mijn derde keuze was een laksa met garnalen; de soep was goed gevuld maar de garnalen was te ver gegaard en de curry was te waterig. Jammer. Heel erg jammer. De restaurantmanager gaf ons ongevraagd een fikse korting op de rekening. Van hem vernamen we dat het geen Warisan meer is. Het restaurant (nu ‘Heritage Wine and Beer Garden’ geheten) veranderde van eigenaar en ook de keukenbrigade is nieuw. Niet voor herhaling vatbaar, wat mij betreft.

Nusa Dua werd niet onze eindbestemming, we keerden terug naar Kuta. Wel probeerden we een nieuw hotel uit (Amnaya), in een bekende wijk, niet ver van strand en leuke winkelstraten. Dat hotel beviel erg goed: veel kunst aan de muren en in de open ruimten, een rustige en ruime kamer, uitgebreid en zeer verzorgd ontbijt (geen buffet), gratis massage en gratis high-tea met Balinese lekkernijen in de middag. Een fraaie zonsondergang op Kuta Beach was de kers op de taart van een mooie reisdag.