Meer dan een speldenprik

De zomer van 2014 zal in Nederland en daarbuiten worden herdacht en herinnerd als een inktzwarte. Op de tragische vlucht van MH17 zaten 193 Nederlanders. Het land is in diepe rouw en dat zal wel even aanhouden. Ook ik kon mijn oren niet geloven toen ik over de vliegramp en de hoogstwaarschijnlijke aanleiding tot de ramp hoorde. De stille getuigen op de crash site waren uiterst deprimerend: een Bali & Lombok-reisgids, een meidenroman, een kinderknuffel... het was een gruwelijk aanzicht. Daarna ontstond boosheid over de manier waarop rebellen in het rampgebied in Oost-Oekraïne respectloos met lichamen en persoonlijke bezittingen omgingen. Veel spullen van waarde blijken van de rampplek te zijn verdwenen. Onacceptabel!

Er zaten tevens 27 Australiërs aan boord van de rampvlucht dus ook Down Under wordt gerouwd. De regelmatige lezer weet dat wij een zwak hebben voor Australië. Het viel mij op dat beide landen collectief anders ageren en herdenken. Premier Abbott sprak namens zijn land meteen ferme taal, Rutte uitte zich als premier in eerste instantie diplomatiek (ook al was hij als mens diep geschokt). Mijn liefje en ik bespraken dat regelmatig in de afgelopen dagen.

De Sydney Morning Herald maakte een 'Memory Wall' op de website waarop foto’s van overleden passagiers zijn te zien. Ik ga ervan uit dat de foto’s door naasten beschikbaar zijn gesteld. Als je op een foto klikt, krijgt je een korte tekst over de persoon in kwestie. Het zijn stuk voor stuk mooie foto’s, genomen op een goed moment in het leven. De muur straalt voor mij respect en compassie uit. Mijn liefje was dat met mij eens. Ik vroeg haar of zij een foto van mij zou afstaan voor dat doel. Ze twijfelde. Ik zou dat wel doen als je weet hoe ermee wordt omgegaan.

De NOS deed iets dergelijks op de website maar dat pakte anders uit, wat mij betreft. Met gebruikmaking van Google Maps werd op de kaart van Nederland een speld gezet op de stad of het dorp waaruit een of meer passagiers van het noodlottige toestel afkomstig zijn. Als je op een pin klikt, krijg je een korte tekstuele toelichting op de betreffende persoon. Zonder foto’s. 

Wij woonden en werkten vijf jaar in en om Londen. We kwamen in die tijd tot de conclusie dat men in het Verenigd Koninkrijk met vele dingen anders omgaat dan in het Koninkrijk der Nederlanden. Zo ook met de privacy, de persoonlijke levenssfeer van burgers. Bij tijd en wijle werden wetsovertreders en slachtoffers herkenbaar, dat wil zeggen met foto, afgebeeld. Engeland en Australië zijn beide onderdeel van het Gemenebest, hebben een gemeenschappelijke achtergrond en een gedeelde cultuur. Daarom verbaasde mij het niet de herdenkingsmuur met foto’s van Australische slachtoffers van de vliegramp te zien in een vooraanstaande krant.

Begrijp mij niet verkeerd: privacy is een mensenrecht en is nodig om waardig te leven. Waardig sterven vind ik ook een recht. Een journaliste die voorleest uit een Nederlands dagboek dat zij op de rampplek aantreft, vind ik respectloos... Toen de namenlijst van passagiers aan boord van toestel MH17 werd vrijgegeven, zei de nieuwslezer van NOS Journaal dat 'mensen hiermee een gezicht kregen'. Maar dat is niet zo. Ieder van hen kreeg zijn of haar naam terug. Slechts enkele Bekende Nederlanders die bij de ramp omkwamen, kregen in de afgelopen dagen een gezicht. Ik denk dat een mens meer dan een speldenprik wil zijn op het kussen dat LEVEN heet. Ten tijde van collectieve rouw, in Nederland kent iedereen wel iemand die een passagier persoonlijk kende, zou een persoonlijkere herdenking op zijn plaats zijn (geweest).

Er zaten tevens 12 Indonesiërs aan boord van het ramptoestel. De Jakarta Post gaf vorige week reeds een passagierslijst vrij met naam en toenaam; zelfs toen het onderzoek nog niet was afgerond. Ook dat herken ik. Zo heeft iedere cultuur zijn verschijnselen. Elsa stuurde ons de dag na de ramp een SMS met de vraag of wij nog in Spanje waren. (Ze weet dat we binnenkort weer haar richting op reizen.) We berichtten haar dat we veilig maar verdrietig waren.

Vriendin Bernadette zal binnenkort op Schiphol aan boord gaan van Malaysia Airlines-vlucht MH19, op weg naar Kuala Lumpur. Wij gaan vanuit Alicante op reis, met een andere maatschappij en langs een andere route. We zullen elkaar niet veel later treffen in Makassar, Sulawesi. Leo Dovente.