Ik wil ook wel, hoor!

Sinds ik niet meer werk probeer ik stressvolle situaties zo veel mogelijk te vermijden. De regelmatige lezer weet dat er momenteel persoonlijke omstandigheden zijn die somber stemmen, zoals mijn hoogbejaarde moeder in Nederland die dementerend is en in een verzorgingstehuis belandde en de artroseheup die de eigen mobiliteit beperkt. Het is niet het einde van de wereld, ik ga er niet dood aan.

Mensen die mij goed kennen, weten dat ik mij veel aantrek. Teveel. Vroeger al en nu nog. Tijdens een zomerkamp op de lagere school sprong ik als jonkie in de bres voor een ouder meisje met een lapje voor een brillenglas dat erg werd gepest. Ik stoor mij tot op de dag van vandaag aan onverschilligheid in mensen, aan personen die zich van niets of niemand iets aantrekken en niets om Moedertje Aarde en de natuur geven. Adviezen van dierbaren om de schouders vaker op te halen en mij minder te storen aan het asociale gedrag van anderen volg ik zo goed mogelijk op maar ik leef ze niet voortdurend na. Ik wil wel maar kan niet altijd. De ene week is echter de andere niet.

Het Vaticaan liet zich deze week uiterst vredelievend uit door te verklaren dat het homohuwelijk 'een nederlaag voor de mensheid' is. Ik ben de eerste om te onderschrijven dat religieuze fanatici de wereld niet verbeteren; of het nu radicale moslims, fundamentele christenen of orthodoxe joden betreft. 

Ik ben er trots op dat Nederland in 2001 het eerste land ter wereld was dat het homohuwelijk mogelijk maakte. Het katholieke Spanje stemde in 2005 daarmee in; in zo’n land kan een mens in liefde leven.

Vandaag werd bekendgemaakt dat de FBI tien FIFA-officials en enkele directeuren van grote bedrijven in Zwitserland arresteerde, op verdenking van corruptie. Er zouden tevens aanwijzingen zijn dat zich bij de toekenning van de  wereldkampioenschappen in 2018 en 2022 onrechtmatigheden hebben voorgedaan. Al jarenlang ben ik van mening dat de bezem door die organisatie moet en dat Sepp Blatter moet opstappen. Onder hem werd corruptie geïnstitutionaliseerd. Blatter wenst aanstaande vrijdag te worden herkozen als FIFA-baas. Ik denk dat het hoog tijd is voor een nieuwe start, met een nieuwe persoon aan het roer.

Het rommelt momenteel erg in de aardkloot. Op het Galapagoseiland Isabela barstte afgelopen maandag de lang inactieve vulkaan Wolf uit. Dat is het hoogste punt van de Galapagoseilanden (1.700 meter). Wij bezochten het eiland en voeren tijdens onze recente cruise langs de vulkaan. Op de noordoostflank leven bijzondere roze leguanen die nergens anders op de wereld voorkomen. In eerste instantie werd vermeld dat ze geen gevaar liepen aangezien de lava zuidwaarts stroomde. Wel zou het leven in zee erdoor worden aangetast. Dat is op zich al erg genoeg. Inmiddels verklaarde de autoriteiten dat deze 'pink iguanas' die pas in 2009 werden ontdekt als nieuwe diersoort, alsnog gevaar lopen.

Maar je hoeft je om mij geen zorgen te maken. Er gebeuren gelukkig ook veel leuke dingen die blij stemmen. Het was afgelopen week een komen en gaan van vrienden. Hugo & Emmy vertrokken, Ger & Monica kwamen aan en vertrekken later deze week, in het weekend zullen Frans & Roland arriveren. Het zijn dan ook weken vol met gezellige etentjes, zowel binnen- als buitenshuis. Vanavond bereidt mijn liefje haar zeer gewaardeerde steak tartare voor zes personen. Niet iedereen in onze vriendenkring is liefhebber van rauw vlees maar dit gezelschap zit nu al met het water in de mond. Net als ik.

Met Masterchef Holland zijn we in week 11 van het programma aanbeland, de een na laatste week van dit seizoen. De kandidaten van mijn persoonlijke Top3 (Gary, Stan en Inge) zijn nog allemaal in de race. Deze week brachten de amateurkoks en de juryleden een bezoek aan restaurant The Jane in Antwerpen. Ik hoop er in de toekomst zelf te gaan eten. Het sterrenrestaurant is gevestigd in een voormalige kerk. De glas-in-loodramen tonen 21ste eeuwse taferelen, de keuken staat in een glazen kooi op de plaats van het altaar. Food is my religion!

Hogepriester Sergio Hermans, een van de eigenaren, was in de uitzending aanwezig als jurylid. Hij spreekt met een dusdanig sterk Zeeuws accent dat zijn teksten werden ondertiteld. Favoriet Gary bereidde die dag het beste gerecht. Daarmee verdiende hij en teamgenoot Jacqueline een gesigneerd kookboek van meesterkok Hermans. Jacqueline vroeg of ze hem mocht zoenen. Zachtjes zei Gary (die van de mannenliefde is) dat hij dat ook wel wilde... Ik moest lachen maar macho Sergio vertrok geen spier. Hij ging niet op het verzoek in.

Een leven met kleur(tjes)

Recent werd een scan gemaakt van het hoofd van mijn hoogbejaarde moeder. Daaruit bleek dat ze eerder een kleine beroerte kreeg. Boven een oog in haar hersenen was namelijk een litteken te zien. Dat zou de oorzaak van dementie kunnen zijn. (Mijn moeder werd maanden geleden thuis op de grond aangetroffen.)

In diezelfde week kreeg ze tevens bezoek van een maatschappelijk werkster die om een handtekening kwam vragen. Mijn twee zussen waren erbij. Er ontstond verwarring want zij dachten dat ze een afspraak hadden met een arts die het verdere zorgplan voor moeder zou bespreken.

Het betrof echter de ondertekening van een verklaring die voortkomt uit de BOPZ, de Wet Bijzondere Opneming in Psychiatrische Ziekenhuizen. Deze wet is de opvolger van de zogeheten Krankzinnigenwet uit de 19de eeuw. Al was ik er niet persoonlijk bij, het gegeven greep mij aan. Toen ik de teksten van mijn zus las, moest ik een traantje wegpinken. In gedachten zag ik mijn oude moeder met wazige blik naar haar dochters opkijken. Ik zag haar denken: wat wil dat mens nu weer van mij? Moet ik dit tekenen? Wil ik dat wel? Mijn zussen spoorden haar aan in te stemmen maar eigenlijk waren zijzelf ook ontdaan. Ik zag haar bibberend een handtekening zetten onder de verklaring. Dat was weer een stap verwijderd van… Ja, van wat eigenlijk? Er komt veel op haar en ons af, deze dagen.

Mijn moeder draagt sinds kort het officiële predikaat van psychogeriatrische patiënte. Haar zorgindicatie schrijft een gesloten afdeling voor. Een klein aantal van dergelijke patiënten stemt erin toe vrijwillig te worden opgenomen. Degenen die niet (kunnen) besluiten tot vrijwillige opname krijgen te maken met artikel 60: zonder instemming, zonder bezwaar. Zij maken geen bezwaar tegen opname in een BOPZ-instelling maar geven niet zelf aan daar te willen verblijven. Voor de goede orde: dit staat niet gelijk aan gedwongen opname. Haar handtekening kwam er, ze stemde vrijwillig in en maakte geen bezwaar. Na die actie trakteerde mijn zussen haar op allerhande lekkernijen: appelgebak met slagroom tijdens de koffiepauze en een kroketje voor de lunch. Vervolgens namen ze haar mee naar buiten voor een ommetje. Zij vond er niks aan, er stonden alleen maar bomen… Mopperpot.
 Het is duidelijk: mijn moeder-van-nu is ook niet in dialoog met de natuur, zij ireniseert de bomen niet.

Inmiddels vond men een voorlopige plek voor haar in een revalidatiecentrum voor ouderen. Dat het voorlopig is, vertellen wij onze moeder niet. Haar tijdsbesef veranderde eveneens in de afgelopen periode. De zorginstelling van eerste keuze heeft een wachtlijst; daar kon ze niet direct terecht na haar recente ziekenhuisopname. Het revalidatiecentrum heeft 150 kamers, de meeste eenpersoons. Ze boft dat ze erheen kan: in het ziekenhuis wacht menig patiënt op een vervolgplaats in een instelling.

Afgelopen woensdag werd ze overgeplaatst. Mijn zussen beschreven de ontvangst in de nieuwe instelling als een warm welkom. Het centrum heeft een afdeling die zich specifiek richt op de revalidatie van oude patiënten met complexe psychogeriatrische of geriatrisch-psychiatrische stoornissen, zoals stemmingswisselingen en gedragsproblemen. De zorg die men er verleent, krijgt het cijfer 8.3.

De eerste nacht zette de verpleging bewegingsmelders in haar kamer; niet veel later meldden die dat ze uit een bed met hoge kanten was gevallen. Hoe kreeg ze het voor elkaar?! Ze kwam op haar kwetsbare knieën terecht en schaafde een elleboog. Het is de tweede keer dat zoiets gebeurt en het is een wonder dat ze daarbij geen botbreuken opliep. De volgende nacht werd op verzoek van een van mijn zussen een matras naast het bed gelegd, om de eventuele klap te verzachten. Het gebeurde niet.
Naar verluidt, vergt ze veel van het verplegend personeel. Ze drukt het noodknopje zonder schroom tientallen keren achter elkaar in. Een, twee, drie, vier… komt er nog wat van?! Ze vraagt op dusdanige wijze aandacht dat bij mijn zussen soms het schaamrood op de kaken staat. Tja. Maar we zijn niet verantwoordelijk voor het gedrag van onze ouder(s), meisjes! Zeker niet een dementerende ouder.

Ik las de brochure van het centrum die als titel heeft Leven met Kleur. Het is een vrij nieuw gebouw en de binnenkant is uiterst kleurrijk. We moeten afwachten welke kleur het leven daar volgens mijn moeder heeft. Mijn zus stuurde een foto van de tekening die ze recent maakte. Ik zag haar al voor mij met een waaier van kleurtjes om haar heen, puntje van de tong uit haar mond, netjes binnen de lijnen kleurend. Met haar kleurenpalet is niets mis, alleen het -voorgedrukte- onderwerp van de tekening riep vragen op bij mij: fragiele bootjes, omringd en overspoeld door hoge golven… Geen wonder dat ze 's nachts onrustig slaapt!

De brochure vermeldt voorts dat het centrum een gezellige brasserie met ruim terras heeft waar patiënten en bezoekers warme en koude maaltijden kunnen bestellen. Daarnaast is er een familiekamer waar patiënten en familieleden terecht kunnen als zij willen samenzijn. Het centum heeft een internetcafé, een kunsttuin met glazen vissen, een kapsalon, pedicure en schoonheidsspecialiste. En als klap op de vuurpijl: de tuin rondom het centrum en de directe omgeving lenen zich uitermate voor het maken van wandelingen. Typisch iets voor mijn bomen minnende moeder!

“Zis is Spaain”

Begin deze week waren we twee dagen in Valencia om Ketut te zien. Onze Kuga reed gezwind terug naar de bron: de Ford-fabriek staat even buiten de stad. De sneue heup deed het goed met lange trajecten waarop de cruise control werd geactiveerd. Met Bram van TomTom reden we zonder hapering naar het hotel in het centrum waar we onze roltas uitlaadden en incheckten. Daarna reden we met de auto naar de haven. In krant El Mundo las ik dat ook George Clooney de stad die dag bezocht. Hij presenteerde er de nieuwe science fiction-film 'Tomorrowland' (Walt Disney Motion Picture) die deels in Valencia‘s futuristisch ogende Ciudad de las Artes y las Ciencias werd opgenomen.

Uitkijkend over de binnenhaven spotte ik het grote Regent-schip van verre, gelegen aan een lange slurf. We kwamen ruim op tijd aan en hadden zin om te lunchen bij het traditionele Spaanse restaurant-aan-zee, genaamd Pepica. Daar kun je een heel behoorlijke paëlla Valenciana nuttigen maar ook andere versies worden goed bereid. Zelf koos ik deze keer een paëlla met zeevruchten, mijn liefje bestelde een sappige kabeljauwfilet. In de meeste Spaanse restaurants moet je voor minimaal twee personen paëlla bestellen, Pepica maakt het rijstgerecht ook voor één persoon. Met een glaasje Rioja-rosé erbij werd het een lekkere maaltijd.

We wandelden op ons gemak naar de cruiseterminal. Inmiddels lag daar een tweede cruiseschip van minder allooi afgemeerd: een Costa-schip. Op de weg naar de terminal hoorden we veel Italiaans en Frans. De passagiers van Regent zijn vooral Amerikanen en Australiërs. We spraken om 15:00 uur bij het schip af en wachtten in de hal, één oog gericht op de roltrap. Ik zag vele Aziatische mannetjes; ook aan boord van Costa komt het personeel vooral van dat continent. Ze verdrongen elkaar bij het verkooppunt van goedkope belkaarten. Niet lang daarna hoorde ik mijn naam door de ruimte schallen. Ketut kwam eraan, man van de klok. Niks jam karet, de elastieken tijd die in Bali doorgaans aan de orde is!

We kozen een tafeltje in de cafetaría, met uitzicht op de boot. Aangezien Ketut niet veel vrije uren had en er in de directe omgeving van de cruiseterminal geen horecagelegenheid aanwezig is, bleven we in de terminal. We brachten hem allereerst de groeten van bekenden over en luisterden daarna naar zijn verhaal. Die ochtend volgde hij een cursus 'Insectenherkening en -bestrijding'. Met een collega is hij verantwoordelijk voor het schoonhouden van 20 passagierssuites. Naar verluidt, is het een drukke baan; hij heeft geen tijd over voor andere activiteiten aan boord. Om de tien dagen heeft hij bovendien avonddienst waarvoor hij additioneel wordt betaald.

Vanzelfsprekend kwamen ook de leuke kids ter sprake. Wij brachten een tas met kadootjes mee voor het thuisfront. Voor student Yuda kochten we een microscoop met toebehoren, voor Damai een doos met twee racewagens en chauffeurs die hij zelf (met een beetje hulp) in elkaar kan zetten, voor Elsa een fleurige zomerjurk, voor Ketut een trendy bermuda. De jongetjes groeien als kool dus voor hen kopen we altijd ondergoed en truitjes. De stevige reistas had ik voorzien van een slot zodat hij de spullen eventueel als bagage op de band kan zetten. Voor Elsa en de kids schreven mijn liefje en ik toepasselijke kaarten die Ketut meeneemt en gedrieën beschreven we een kaart voor de hele familie vanuit Valencia, die wij in Spanje op de post zullen doen.

Time flies when you’re having fun. Ketut reageerde op een belletje van zijn telefoon alsof hij door een wesp werd gestoken. Het was hoog tijd om naar de boot terug te keren. Hij zei dat het weleens een ruwe zee zou kunnen worden die avond. Niks voor hem. De Mariner steekt de Middellandse Zee over naar de Italiaanse westkust. We zwaaiden hem uit, op de roltrap en op de slurf. Volgende week vliegt hij met een collega vanuit Barcelona terug naar Bali. Hij telt de dagen af.

's Avonds reden mijn liefje en ik met een taxi naar het beste (tapas)restaurant van de stad, genaamd Mood Food, terwijl de regen met bakken uit de lucht viel. Mijn liefje las op TripAdvisor dat het restaurant vanaf twee uur 's middags tot 's avonds laat open was. We stopten om kwart over zeven voor het pand waar de luiken half dicht zaten. Oh-oh. Niet open?! Ik liep naar binnen en vroeg aan een personeelslid waarom het restaurant dicht was. Op de website stond immers te lezen dat, enzovoort. “Zis is Spaain”, wij eten hier niet zo vroeg. We konden er pas om half 9 terecht. (Inmiddels zijn de openingstijden op de website aangepast.) We reden terug naar het hotel en vroegen daar bij het restaurant of we iets kleins konden eten. Nee, zis is Spaain, we gaan pas om half 9 open. Tja. Van een Spaans restaurant accepteer ik dat, van een internationaal hotel dat heel veel buitenlandse gasten ontvangt, niet. We werden er allebei sikkeneurig van.

De volgende dag deed ik er ruim een uur over om Valencia-stad te verlaten. Bram gaf onjuiste of trage instructies, mijn liefje bemoeide zich meer met de chauffeur dan met de TomTom, medeweggebruikers reden kriskras immense rotondes zonder rijstroken op, auto’s rechts van mij sloegen linksaf en andersom en er werd regelmatig door rood gereden. Gekkenwerk! Ik had de grootste moeite deuken te voorkomen, het was alsof ik in een heel slechte SM/F-ilm zat. We zijn weer heelhuids thuis, weliswaar met enkele krasjes… (niet op de auto).

Jodoki

Als reislustige Hollandse sta ik eigenlijk voortdurend met beide benen op verschillende continenten: het ene altijd op Europese geboortegrond, het andere vaak in Azië. De regelmatige lezer weet dat mijn liefje en ik een Balinees avontuur beleefden waarover ik toentertijd wekelijks blogde. Het leverde honderden verhalen op onder het label Wonen op Bali. De Jakarta Post wordt nog wekelijks online gelezen, we pluizen de Bali Update nog steeds uit maar ook andere informatiebronnen houden ons op de hoogte van het wel en wee van Indonesië en, in het bijzonder, de provincie Bali.

Dit jaar betrof het nogal wat wee. Begin van het jaar en afgelopen maand paste Indonesië de doodstraf toe op personen, waaronder Nederlander Ang Kiem Soei, die al geruime tijd in de dodencel zaten. De meesten werden veroordeeld vanwege drugssmokkel. Dat is een zeer ernstig vergrijp met serieuze consequenties maar de doodstraf vind ik persoonlijk barbaars. Een land dat de doodstraf toepast, legitimeert in feite moord. Door gevangenen te doden, verlaag je je als overheid tot het niveau van misdadigers. Nederland schafte de doodstraf in 1870 af. Voordat de executies plaatsvonden, belden de koning en de premier met de Indonesische president Jokowi, premier Abbott van Australië deed hetzelfde maar die persoonlijke verzoeken om clementie mochten niet baten. Het vuurpeloton trad op.

Ik begrijp niets van de koers van president Jokowi. Ik dacht dat hij als kopstuk van de Democratische Partij een liberaler beleid zou voorstaan. Als burgemeester van Jakarta bleek hij integer, competent, een mensenmens met het hart op de goede plaats. Tijdens zijn verkiezingscampagne deed hij de toezegging dat mensenrechten prioriteit zouden krijgen. En dan dit?!

Is hij de waardige president die velen in binnen- en buitenland aanvankelijk in hem zagen? Die vraag wordt op de poster gesteld. 

Zelf heb ik zo mijn twijfels. 

Dit jaar steunde hij en zijn politieke partij het wetsvoorstel van een islamitische partij waarmee de verkoop, productie, distributie en consumptie van alcoholische drank in de gehele archipel wordt verboden. Dat voorstel werd door tegenstanders omschreven als creeping Shariah, een poging om de islamitische wetgeving in Indonesië in te voeren. Het verhaal gaat dat de president zwaar onder de plak zit van politiek leidster Megawati Soekarnoputri. Hij zou een puppet president zijn: zij trekt aan de touwtjes en hij beweegt. Wel las ik onlangs dat de ster van Megawati binnen de partij tanende is. Jokowi zou momenteel de meeste steun krijgen. Wellicht dat hij zonder haar een ander gezicht kan tonen? Ik blijf het op de voet volgen.

Verheugender nieuws is dat wij Ketut van Bali zeer binnenkort in Valencia gaan ontmoeten. Deze stad ligt circa 250 kilometer ten noorden van onze woonplaats. We bezochten Valencia voor het eerst in 2007 voor de Fallas, de bijzondere manier om de Spaanse lente te begroeten. Het daaropvolgende jaar reisden we er wederom naartoe, deze keer voor de architectuur van CAC (Ciudad de las Artes y las Ciencias), de futuristische stad die werd gebouwd door een van mijn favoriete architecten: Santiago Calatrava. In 2013 bezochten we de stad nogmaals voor de Fallas. En nu doen we dus de haven aan.

Met Ketut kregen we recent Whatsapp-contact en wekelijks laten we iets van ons horen. Hij is werkzaam aan boord van een van de schepen van het Amerikaanse bedrijf Regent Seven Seas. Zijn schip is “the world’s first with all-suite, all-balcony cabins, and the world’s first to feature a Le Cordon Bleu of Paris restaurant at sea”. Het biedt accommodatie aan 700 passagiers en heeft bijna 450 personeelsleden. 

Twee maanden geleden maakte hij promotie; hij werkt nu als assistent cabin steward. Het houdt in dat hij passagiersverblijven schoonmaakt en andere verzoeken van gasten opvolgt. Hij en zijn vrouw Elsa werkten in onze voormalige villa in Noord-Bali. Daar kookte hij regelmatig mee, bereidde drankjes, pleegde technisch onderhoud, deed de tuin en chauffeerde ons. Ketut is slim, creatief en uiterst vriendelijk. Zijn nieuwe pak staat hem goed. Vandaag vertrekt zijn schip uit Barcelona en gaat op weg naar Palma de Mallorca. Valencia here we come! Vanavond bereiden we een Indische rijsttafel voor vrienden.

Twee kilo recepten

Onlangs werkte ik mijn zelfgemaakte receptenboek weer eens bij. Al vele jaren knip ik favoriete recepten uit die ik op een pagina in een multimap plak. Het aantal losse Nederlandse en Spaanse kooktijdschriften liep recentelijk op dus het werd tijd om ze uit te vlooien en op te bergen. De map bevat inmiddels twee kilo recepten! Ik heb ze nog niet allemaal toegepast maar ik vorder gestaag. Er komen echter voortdurend nieuwe kookideeën bij; een recept voor gevulde zeebaars is de laatste aanwinst.

Alhoewel ik tot voor kort blogde dat Masterchef Holland 2015 mij niet kon bekoren, vind ik het nu toch leuk genoeg om dagelijks te kijken. Er zijn nog zeven kandidaten over; de irritantste personen zijn uit de competitie, de overblijvers doen hun uiterste best. De Nederlandse programma-opzet staat dicht bij het concept van het oorspronkelijke Masterchef Australia met smaaktests, keukenapparatenkennis en gastoptredens van masterchefs uit binnen- en buitenland. Geblinddoekte Stan overleefde kokhalzend een proeftest van vis uit blik. Chef Bart van Olphen, schrijver van het kookboek 'Vis uit Blik' gaf vervolgens een masterclass en de kandidaten moesten daarna iets à la Bart maken.

In de afgelopen periode traden chefs Gizzi Erskine en Monica Galetti ook in het programma op. Eerstgenoemde chef kende ik tot dan toe niet, Monica ontdekte ik in een vorige jaargang van Masterchef UK. De Britse Gizzi leidde een masterclass waarin zij het traditionele gerecht sunday roast maakte. Het bestaat uit gebraden vlees (vaak rosbief), aardappelen, groente en verse muntsaus. 

We aten het zondags weleens in een restaurant toen wij in Engeland woonden. Nou ja, ik koos het nooit van de kaart maar mijn liefje kun je voor dit gerecht wakker maken. Gizzi gaf aan dit gerecht een mooie eigen draai: ze koos lamsbout en gratineerde de aardappels.

In een supermarkt die we normaliter niet bezoeken, vond ik een niet al te grote lamsbout. (Het was namelijk 1 mei en alle favoriete supermarkten waren dicht.) De liefde van de vrouw gaat door de maag dus op de daaropvolgende zondag bereidde ik het gerecht. Gizzi versierde de buitenkant van de bout met bosjes rozemarijn-knoflook-ansjovis. Daarna smeerde ze de bout met een ruime hoeveelheid olijfolie in en maakte het af met zout en peper. Het gevaarte kon de oven in; eerst een kwartier op heel hoge stand (240 graden Celsius) en daarna een half uur op 175 graden Celsius totdat de garing in orde was: 65 graden Celsius. Ik volgde haar recept op de voet; ik ben, wat je noemt, receptvast. De eigen oven is van mindere kwaliteit dan die van de professionals en dat was te ruiken en te zien: in de keuken ontwikkelde zich langzaamaan een blauwe walm. Het liep goed af, we smikkelden samen van het gerecht.

Chef Monica (Nieuw-Zeelandse, in Samoa geboren) kwam onder andere naar de Masterchef Holland-keuken om de behendigheid van kandidaten te testen: ze moesten een grote en een baby-artisjok schillen. Zij deed het voor, in afwezigheid van de kandidaten. Elk van hen kreeg vervolgens vijf minuten de tijd om ze op juiste wijze te behandelen en dat bleek moeilijker dan het klinkt. Bij een artisjok gaat het om het hart. Sommige kandidaten hadden geen idee, enkelen begrepen het, niemand schilde als Monica. De Rotterdamse Dirk won de behendigheidstest; hij had het haar zien doen op YouTube!

Monica brak de stengel van de grote artisjok met de hand af, pelde allereerst alle onderste bladeren weg, sneed halverwege de kroon alle blaadjes rondom weg, liet een toefje blaadjes staan om het hart te beschermen en maakte het werk af door de onderkant mooi rond te snijden. De steel van de kleine werd ingekort en rondom geschild, alle blaadjes werden verwijderd, met een ijsschep holde ze het hart uit. Daarna gaan de vruchten in een waterbad met citroen, alvorens te worden gekookt. Zelf kook ik de (grote) artisjok -inderdaad zonder stengel- in zijn geheel en pel daarna het hooigedeelte eraf. Dat gaat prima. Mooie vinagrette met sjalot erbij en smullen maar! 

Ik ken echter nóg een toepassing. In Spanje is het thans artisjokkentijd, de velden in de omgeving staan er vol mee, in de supermarkt liggen ze opgetast. Ik houd van de eetbare vrucht maar ben dol op de blauwe bloem die uitgroeit als de vrucht niet tijdig wordt geplukt. Ik liep deze week in zo’n veld voor een fraaie foto en kon het niet laten een bloeiende stengel te plukken… Een pronkstuk op tafel. 

Kandidaat Gary Loen is mijn favoriet. Deze oudere jongere is bloemarrangeur, flamboyante homo en een uiterst creatieve amateurkok met veel ervaring in de smaken van de azatische keuken. Op zijn persoonlijke pagina van SBS6 staat vermeld dat hij vorig jaar met sukses kanker bestreed. Nummer twee op mijn lijstje is de eigenzinnig Stan en de runner up is voor mij Inge. Zij begon schoorvoetend, zonder al te veel vertrouwen in eigen kunnen maar inmiddels maakt ze prachtige gerechten. Het wordt nog spannend!

Niet moeders dag

Het is vandaag moederdag in Nederland. Afgelopen week gebeurde er dermate veel met mijn hoogbejaarde moeder dat ik vreesde dat de dag dit jaar van betekenis zou veranderen. Aan het begin van deze week ontving zij haar op maat gemaakte rolstoel, inclusief hoofdsteun, waarin ze veel beter zit. Dat kunnen haar dochters vinden, zijzelf niet. Toen mijn zussen vroegen of de nieuwe stoel haar beviel, was haar reactie: “ach, ik zit…”

Mijn hoogbejaarde ouder

Een dag later werd het verslag doorgenomen van de test die een psycholoog eerder bij mijn moeder afnam om haar zorgindicatie te bepalen. Uitslag: ze lijdt aan dementie. Iets dat ik vermoedde maar dat alsnog rauw op mijn dak viel. 

In de afgelopen periode keek ik op televisie naar neurowetenschapper professor dr Erik Scherder. Hij sprak over gedrags- en persoonlijkheidsveranderingen vanwege aantasting van de frontale kwab (of lob). Die kwabben spelen een rol bij het aansturen van bewegingen maar ook bij veel psychische functies, zoals impulsbeheersing, sociaal gedrag, taal en geheugen.

Mensen bij wie dementie begint in de frontale kwab kunnen zich grof gaan gedragen of uitlaten, zonder daarvan de betekenis voor anderen in te zien. Ze reageren op iedere impuls en zijn wispelturig en onbetrouwbaar in hun reacties. Ik herkende veel in het huidige gedrag van mijn moeder. Alhoewel je mijn moeder niet allereerst associeert met liefheid, is haar agressie van nu a-typisch. Er lijkt geen rem meer te staan op haar boosheid en haar taalgebruik getuigt daarvan. Dat ontremde gedrag riekte naar dementie en dat is nu dus door deskundigen bevestigd.

Mijn moeder kreeg de hoogste indicatie voor wat betreft dementie. Ze heeft een blijvend intensieve zorgbehoefte, 24 uur per dag moet zij beroep kunnen doen op zorg en begeleiding. De indicatie houdt beschermd wonen in met intensieve dementiezorg. De zorginstelling waar zij tot later deze maand verblijft, is noodopvang (na haar deliriums). Haar tijdelijke kamer bevindt zich op een afdeling waar beschermd wonen met intensieve dementiezorg van toepassing is. Ze kan daar echter niet blijven, de instelling heeft een wachtlijst. Men is nu met spoed op zoek naar een plek in een andere instelling.

Op de avond van de dag waarop die nieuwe zorgindicatie werd bevestigd, raakte mijn moeder erg in paniek. Mijn zussen waren onderweg naar huis toen ze een telefoontje van de zorginstelling ontvingen: moeder was heel benauwd, riep om hulp, wilde haar dochters terstond aan haar zijde. Aldus geschiedde. Het zijn zulke toegewijde, trouwe dochters voor wie ik mijn pet diep afneem! Ze troffen haar met blauwe lippen aan. De ambulance werd gebeld en op weg naar het regionale ziekenhuis werd hartfalen geconstateerd. Mijn zussen volgden in haar kielzog, zaten urenlang in het ziekenhuis totdat de paniek verdween, het hart kalmeerde, zuurstof en medicijnen werden toegediend en zij naar een afdeling werd overgebracht.

Mijn moeder als dochter

De dag na de ziekenhuisopname ging het van kwaad tot erger. Het ziekenhuis belde met een van mijn zussen: of ze per direct konden komen in plaats van te wachten tot bezoekuur. Mijn moeder was agressiever dan ooit, trok het infuus uit haar arm, beet om zich heen, trok een verpleegster hard aan de haren. Ze herkende de meisjes niet, wenste iedereen dood. Bij een van hen legde ze haar handen om de keel.

Ik werd die dag met tekst en beeld op de hoogte gehouden en dat waren geen gemakkelijke boodschappen. We waren alledrie verbijsterd. Deze boze heks was onze moeder toch niet?! Welke storm raasde door haar hersenen? Ook het lichaam ging verder achteruit: er werd longontsteking geconstateerd. Mijn moeder werd daarop naar de geriatrische afdeling van het ziekenhuis overgebracht en sindsdien gaat het beter. Het infuus blijft inmiddels zitten, ze krijgt zuurstof toegediend, ze eet en is weer aanspreekbaar. Ze vroeg aan een van mijn zussen wat ze er op haar werk van vinden dat ze niet komt… Tja. Van de diepe crisis herinnert ze zich niets en dat laten we zo. Het mooiste is dat ze haar dochters weer herkent.

Over rood marmer en gele vestjes

Terwijl gisteren in Nederland de 70ste bevrijdingsdag werd gevierd met hagelbuien, straffe regen en storm, maakten mijn liefje en ik in bermuda en korte mouwen een uitstapje naar de marmergroeve La Romana, in een dorpje met dezelfde naam. La Romana heeft 2.500 inwoners en ligt in het binnenland van de provincie Alicante, ten noordwesten van onze woonplaats aan de Costa Blanca, op circa vijf kwartier rijden. We reden door het mooie, glooiende wijngebied van Alicante.

De Nederlander Jan Keijzers was de excursieleider. We spraken af in een restaurant in de regio. Als beeldhouwer koopt hij al jarenlang marmer in de betreffende groeve. Dat contact stelde hem in staat in de loop van de jaren in deze kleine maar belangrijke groeve rondleidingen te organiseren. In de meeste groeven worden excursies met een bus georganiseerd; La Romana mochten we te voet verkennen, we konden het productieproces van zeer dichtbij aanschouwen. Wel met helm op en fluoriserende veiligheidsvesten aan.

Het marmer dat ter plekke wordt gewonnen, is van het type Alicante rojo, rood marmer met een witte ader erdoorheen. Het is een kwalitatief mooi, relatief schaars product. De meeste belangrijke Spaanse overheidsgebouwen zijn hiervan voorzien. Marmerwinning in deze regio bood ooit werkgelegenheid aan ruim 30.000 personen. In La Romana werken slechts vijf mannen die we allemaal persoonlijk ontmoetten. Stoere kerels die trots zijn op hun werk en bezoekers aan 'hun' groeve hartelijk verwelkomen.

Het is een eenvoudig maar indrukwekkend productieproces. Grote platen marmer van meters hoog en diep worden als dikke plakken van de berg gezaagd. Voor dat doel worden grote diamantzagen gebruikt. Als dat is gebeurd, wordt een hoge berg zand tegen de plaat aangeschoven die de val van de plak moet breken. Daarna wordt die plak in stukken gezaagd, tot marmerbrokken van 20.000 à 30.000 kilogram. Ook dat zagen we gebeuren: in vijf minuten tijd worden vier boren per keer van boven naar beneden door het marmer gejaagd. Daarna schuift de machine op om de volgende vier gaten te boren; totdat het bedoelde stuk los is (vandaar die  boorribbels). Daarna rijden grote trucks de marmerbrokken naar de opslag. Het is een productieproces dat letterlijk veel stof doet opwaaien. Eigen waterbekkens verschaffen het water dat hoognodig is om alle stof in de groeve neer te slaan en de temperatuur tijdens het zagen laag te houden. Als dat niet zou gebeuren, zouden de diamantzagen continu breken. Desalniettemin zat het zand na de excursie overal: in mijn haren, op mijn huid, in mijn neusgaten en oren.

De crisis in de bouw maakte een einde aan deze lucratieve business in dit deel van Spanje. Vroeger bestelden landen als China marmertegels in La Romana maar tegenwoordig wordt een massief stuk marmer geëxporteerd waarna gebruikers het materiaal in eigen land gebruiksklaar maken. De plaats Novelda ambieerde ooit het epicentrum van de winning van rode Alicante te worden. De crisis en andere veranderingen zetten een streep door die rekening. We bezochten het mooie kapelletje voor het eerst in 2003. Mijn liefje en ik zeiden toen dat als we ooit zouden trouwen, we het daar zouden doen. Het gebouw dat doet denken aan de Gaudí-stijl bestaat grotendeels uit het rode marmer van La Romana. Jan wist ons te vertellen dat de orgelpijpen nog steeds ontbreken, door geldgebrek. Hij vertelde ons eveneens dat recent een belangrijk subsidieproject in een regionale mijn stopte: men experimenteerde met nieuwe technologie waarmee men dwars door de marmerwand kan zien waar de kwaliteitsstukken zitten.

We mochten fossielen rapen maar de medewerkers van de marmergroeve deelden ze tevens uit. Ze stammen uit het geologische tijdperk Carboon (onderdeel van het Paleozoïcum), circa 300 miljoen jaren geleden. Het zeeniveau was toen relatief hoog en grote delen van het huidige Europa waren bedekt met moerassen. Daarin werden afgestorven plant- en boomresten opgeslagen die een groot deel van de tegenwoordige steenkoolvoorraden van Moedertje Aarde vormen; vandaar de naam. Tussen het rode marmer zie je dan ook hier en daar zwarte plekken. Die stukken zijn niet geschikt voor de verkoop. Op de plaats van deze marmergroeve was vroeger zee. Het merendeel van de fossielen die we daar aantroffen, bestond dan ook uit ammoniet en fossiele schelpen. Ammoniet is te herkennen als een opgerolde schelp met ramshoornpatroon; het is een onderklasse van de inktvis. Een fraaie collectie ging mee naar huis, ik was als een kind zo blij... Robert Luis Stevenson zei ooit: “het is misschien een fortuinlijker lot om genoegen te beleven aan het verzamelen van schelpen dan om als miljonair geboren te zijn.” Schelpen verzamelen is de meest verfijnde kunst van Moeder Natuur!

In tegenstelling tot voorgaande excursies, maakte ik deze keer onderdeel uit van de achterhoede. Ik was de enige die het opmerkte. Het pad in de marmergroeve leidde namelijk omhoog en dat was en is een uitdaging voor mijn sneue heup. Het was bovendien modderig dus ik deed het rustig aan. Het bekijken van het hoger gelegen waterbekken liet ik om die reden aan mijn neus voorbijgaan. Ik concentreerde mij continu op mijn silly walk. Mijn liefje was heel tevreden. Ze zei mij dat ik liep als Anky van Grunsven. Ik wist precies wat zij bedoelde: als de paarden van Anky. Een piaf en paardendraf. De wandeling van twee uur hoefde ik niet te bezuren en dat is pure progressie!

Nooit meer

De herdenking van de doden in de Tweede Wereldoorlog komt er weer aan. Volgende week wordt in Nederland de 70ste verjaardag van de bevrijding gevierd. Het is eveneens 70 jaar geleden dat Anne Frank overleed in concentratiekamp Bergen-Belsen. Afgelopen week keek ik met interesse naar de VARA-documentaire “De magie van het dagboek van Anne Frank”. Astrid Joosten vroeg bekende Nederlanders en buitenlanders als actrice Whoopi Goldberg, zanger Stevie Wonder en schrijver Dan Brown naar de betekenis en de invloed van het dagboek van dit 14-jarige joodse meisje.

Joosten bezocht voor haar documentaire in december 2014 het Centro Ana Frank Argentina, in dezelfde tijd dat mijn liefje en ik in Buenos Aires verbleven. Zij was eveneens aanwezig bij de onthulling van een Anne Frank-beeldje in Buenos Aires, hetgeen wij tot onze spijt misten. Op het moment van onthullen, stapten wij in de stad het Holocaustmuseum binnen. Wij bezochten de wijk Maduro de dag erna om het beeld van Anne zelf te bekijken. In de middag liepen we naar het Plaza de Mayo om onze solidariteit te betuigen aan de moeders en grootmoeders op dit beroemde Meiplein. Ik schreef er destijds een blog over, getiteld Nunca mas (Nooit meer). 

Daar troffen we eveneens rabbijn Soetendorp aan, arm in arm met enkele van die Argentijnse 'dwaze' (groot)moeders. Er zijn vele raakvlakken tussen de Holocaust en Argentinië’s vuile oorlog, al verschilt de schaal waarop de misdaden tegen de mensheid werden gepleegd. Daar heb je als direct betrokkene echter geen boodschap aan; het verdriet om een verdwenen of vermoord familielid is en blijft groot.

Nu wil het toeval dat de vrouw aan de linkerarm van de rabbijn ook optrad in de documentaire van Astrid Joosten. Het blijkt te gaan om Nair Amuedo die op haar beurt sprak over de betekenis die het dagboek van Anne Frank voor haar persoonlijk had. Zij vertelde dat ze vooral hoop putte uit het werk van Anne die er altijd van was overtuigd dat ze de oorlog zou overleven. Het mocht niet zo zijn. Mevrouw Amuedo bleef altijd hoop houden dat ze haar dochter zou terugvinden. De 19-jarige Patricia Rossana Maddalena de Romero werd op 28 augustus 1976 tijdens de militaire dictatuur van Jorge Videla ontvoerd waarna zij spoorloos verdween. Ze keerde niet terug.

Vorige maand verscheen een biografie over Bep Voskuijl, getiteld 'Bep Voskuijl, het zwijgen voorbij' van Jeroen de Bruyn en Joop van Wijk. Van Wijk is familie van Bep; zij was een van de helpers in het Achterhuis. Na de oorlog kreeg zij de eretitel Rechtvaardige onder de Volkeren van het Yad Vashemmuseum in Israël. Het meest saillante detail in het boek is dat jongere zus Nelly Voskuijl (1923-2001) een mogelijke verraadster van de familie Frank was. Zij blijkt van haar 19de tot haar 23ste te hebben gecollaboreerd met de nazi's. Twee extremen in één familie.

Heldhaftigheid is geen vanzelfsprekendheid in het leven, zeker niet ten tijde van oorlog. En wat maakt mensen tot verraders? In de afgelopen dagen las ik het boek 'De Verrader' van Auke Kok. Het beschrijft de handel en wandel van een van Nederlands grootste verraders: Anton van der Waals (1912-1950). Hij was familie van Nobelprijswinnaar Johannes van der Waals; ook daar weer uitersten. Zijn opleidingen maakte hij niet af, zijn uitvindingen waren het net niet, zijn huwelijken strandden. Voor de Sicherheitsdienst in Nederland was Van der Waals de ideale v-Mann (Vertrauensmann): iemand die zonder werk zat, zich nauwelijks verbonden voelde met echtgenote en familie, goed gebekt was en hogerop wilde. “Hij combineerde verbale soepelheid aan ambitie, ontwikkelde opmerkingsgave aan sluwheid en de bereidheid zich trouweloos op te stellen.”

De omstandigheden in het bezette Nederland speelden verrader Van der Waals en zijn ambitieuze Duitse baas in de kaart. De expertise van het spionagenetwerk zoals men die in de Eerste Wereldoorlog ontwikkelde in België en Frankrijk, bestond niet in het Vaderland. Lezen over de loslippigheid van verzetslieden en het amateurisme van de vaderlandse top in Londen was tenenkrommend. Nederland was door de neutraliteitspolitiek al 100 jaar niet in oorlog. “De illegaliteit bestond grotendeels uit goedwillende amateurs die eigenhandig informatie over de bezetter verzamelden, kastjes volstopten met draadjes en weerstandjes en dan met Londen gingen seinen. En die vaak nog nooit van zoiets als provocateurs hadden gehoord.” Aldus biograaf Kok.

Provocateur Van der Waals verried tientallen Nederlandse verzetshelden en speelde een verderfelijke hoofdrol in het Englandspiel die tientallen uit Londen gezonden verzetslieden het leven kostte. Hij maakte zich bovendien schuldig aan afpersing en moord. Alleen een sluwe kameleon zonder moreel besef deed zoiets.

De nazi's, Videla, Van der Waals... ze vertegenwoordigen het absolute Kwaad. We moeten ze geen gelegenheid geven. Nooit meer.