Buk nog een keer

Na onze korte maar goedgevulde gang langs familie en vrienden in het Vaderland was het fijn om weer samen op het Spaanse honk te landen. Het klinkt gezapig -wellicht is het dat ook- maar we zijn drukte en tijdschema’s niet meer gewend. Ik hoor het ook van andere ex-pats: als ze hun geboortegrond bezoeken, is het van de eerste tot de laatste minuut vol met sociale contacten. Je komt doorgaans moeier terug dan je afreist. Leuk hoor, daar niet van!

Toen mijn liefje definitief een punt zette achter haar internationale carrière, kocht ik voor haar een magneetsticker met daarop de tekst “I don’t do mornings”. Niet omdat ik haar er voortaan aan moest herinneren. Zo gehaast als we toen aan de dag begonnen, zo langzaam is die routine nu. Dat adagium hanteert zij tot op de dag van vandaag: ze staat op wanneer ze is uitgeslapen, maakt geen vroege afspraken. Een dag met twee afspraken noemen wij “overvol”; dat willen we dan ook te allen tijde voorkomen.

Als zij eerder op is dan ik zet ze een kopje koffie voor zichzelf, leest de eerste krant van de dag en maakt een Sudoku of andere puzzel. Als we tegelijkertijd opstaan, maken we ontbijt met een grote pot thee. Daarna trekken we ons ieder terug in de eigen sectie van het huis om Duolingo-oefeningen te doen. Altijd in pyjama en huispak. Sinds we in Laren logeerden, noemen we die haar ‘Almere-broek’. Dit ochtendritueel bevalt ons uitstekend. Daarna zijn we vrij om te doen en te laten wat we willen.

Elsa in Bali appte gisteren dat zoon nummer 2, Damai, in de aanloop naar mijn verjaardag een tekening voor mij had gemaakt die haar goedkeuring niet kon wegdragen. Ze deed zijn creatie af als “rubbish” en dat zei ze hem ook. Hij was op de ochtend van zijn vrije dag aan de slag gegaan en nu werd al die inspanning vakkundig afgekraakt. Volgens Elsa veroorzaakte haar reprimande tranen bij zoonlief. Er stond een reeks lachende smileys onder haar tekst. Kasian.

Sowieso is niks van de mannetjes onzin als ze het speciaal voor ons maken. Dat appte mijn überempathische liefje terug. Elsa is een heel goede moeder maar er zit ook iets plagerig in haar. Zelf moest ik lachen om haar reactie want ik heb bij tijd en wijle ook een duiveltje in mij. Wij kennen in het Westen ook de uitdrukking “was sich liebt das neckt sich”. Maar je hebt plagen en pesten. Zoals ironie speels is en sarcasme bijtend. Lachen door je tranen heen of sip op je kamertje zitten. Tja. Klein leed in Bali. Ik ben benieuwd wat er wèl door moeders beugel kan.

Ik ben nog niet jarig...

De regelmatige lezer weet dat ik tijdens onze recente rondreis door Chili last kreeg van draaiduizelingen en misselijkheid. Dat euvel gooide roet in het spotten van blauwe vinvissen in de Stille Oceaan hetgeen ik tot op de dag van vandaag betreur. De grond golfde al genoeg onder mijn voeten, daarvoor hoefde ik niet te gaan varen! De misselijkheid en onvaste tred verdwenen weldra, de duizelingen hielden aan. Terug op Spaanse bodem maakte ik dan ook een afspraak bij de kno-arts.

Inmiddels onderging ik een audiogram en een zogenaamd tympanogram. (De uitslagen hiernaast zijn niet van mij.) Aan het buiten- en middenoor -de gehoorbeentjes en trommelvlies- mankeert kennelijk niets. Wel kreeg ik pillen en oefeningen mee voor thuis. Spaanse artsen schrijven gemakkelijk zware medicatie voor en deze man was daarop geen uitzondering. De pillen slikte ik niet vanwege de forse bijwerkingen, de oefeningen deed ik dagelijks braaf. Die pasten naadloos in mijn ochtendritueel. In een vorige blog noemde ik dat “mooi doodliggen”. Helaas bleven de duizelingen, met name bij bukken, gaan liggen en opstaan. De wereld draaide voor mijn ogen door.

Er werd een afspraak voor vervolgonderzoeken gemaakt en die vonden afgelopen week plaats. Een strenge specialiste sloot mij op in een houten zweethokje met klein raam, gebood mij de koptelefoon op te zetten en op een knop te drukken, telkens als ik een piep hoorde; die ging van hard naar heel zacht. Het goede oor eerst, gevolgd door het lijdend voorwerp. Deze ‘Pure Tone Audiometry’ (PTA) vormde de basis voor verdere diagnose. Met mijn gehoor is niets mis. Dat wist ik al maar dat werd nogmaals bevestigd.

Vervolgens stapte ik een ruimte binnen met een stalen stoel aan de vloer bevestigd, die niet erg comfortabel oogde. Dat bleek de opstelling voor een gecomputeriseerde test van het vestibulair systeem, de plek in mijn binnenoor waar onder andere het evenwichtsorgaan zetelt. De avond ervoor eindigde ik een ijzingwekkende thriller van Karen Slaughter, getiteld ‘Pretty Girls’ (2015). De gedachte aan een electrische stoel kwam per direct bij mij op.

Ik beklom de stoel en wist niet wat ik met mijn handen moest doen. De armleuningen waren namelijk veel te laag. De beul zette mij vervolgens een zwarte kap op. De band om mijn hoofd liep met draden naar een computer. Niks virtuele realiteit… het werd zwart voor mijn ogen! Ik hoorde dat mijn ademhaling veranderde, zij waarschijnlijk ook. Als je zo’n masker draagt, word je je -gek genoeg- nóg bewuster van de situatie. Mijn klamme handen legde ik in mijn schoot, mijn voeten zette ik schrap op de stalen beugels.

Ik liet mij deze aanstaande behandeling uitleggen en toelichten. Dit type onderzoek wordt nistagmografie genoemd. Eerst zou lucht van ongeveer 30 graden Celsius in mijn oor worden gespoten. Het goede oor eerst, het lijdend voorwerp laatst. Tijdens dat gespuit moest ik mijn beide ogen sluiten. Als de lucht stopte, moest ik mijn ogen openen en recht voor mij uit staren, naar het zwarte scherm voor mij. Op datzelfde moment speurde de specialiste op een videoscherm naar zogenaamde ‘nystagmus’, ongecontroleerde en onvrijwillige bewegingen van de ogen. Die kunnen namelijk duizeligheid veroorzaken. 
Deze behandeling werd aan beide kanten herhaald met lucht van circa 44 graden Celsius. Niet eenmaal werd ik draaierig. Was dat nu juist goed of niet? Toen ik met een diepe afdruk van de bril op mijn gezicht naar mijn wachtende liefje in de gang liep, voelde ik mij enigszins licht in het hoofd. Ik overleefde het. Dat konden vele mooie meisjes in het boek van Slaughter niet zeggen. (De dader bleek een psyochopaat met vaste rituelen te zijn...)

Een consult bij de oorarts rondde de behandeling van die dag af. Hij keek minutenlang naar zijn computerscherm, zonder oogcontact met mij te maken. Daarop waren de beelden van zojuist te zien. Jawel, er is verschil tussen links en rechts maar daarmee hoorde ik niks nieuws. Waaraan het euvel precies ligt? We hebben nog geen idee. De mogelijkheden worden afgevinkt. Ik kreeg andere pillen mee maar ook die slik ik voorlopig niet. Eerst maar eens zien hoe deze videonystagmografie uitpakt. Deze keer kreeg ik een gidsje mee met 24 oefeningen voor thuis. Bewegingen van ogen, hoofd en torso. Daaruit moet ik dagelijks een keuze maken en ze 20 à 30 minuten uitvoeren. Dat kan er nog wel bij. Ze hebben de “reeducación vestibular” tot doel, de heropvoeding van mijn evenwichtsysteem. Mijn liefje vatte het kernachtiger samen: “je bent ge-reset”. 

Het goede nieuws is dat ik sindsdien geen last heb van duizelingen. Joehoe! Ik buk, buk, buk nog maar een keer. Geluk is toch al zo teer... Een nieuwe afspraak met de oorarts ligt in het verschiet. Hopelijk de laatste.

Leuke dagen

Henk (foto: Barefoot on the Beach)

Afgelopen week waren we terug in Nederland, na drie jaar afwezigheid. Er waren tijdens dit rondje familie en vrienden een aantal ‘firsts’ dus dat maakte het extra bijzonder. De belangrijkste aanleiding om weer voet op vaderlandse bodem te zetten, was de afnemende gezondheid van mijn schoonpa. Enige tijd geleden, we waren nog in Chili, ontvingen we hierover de eerste berichten. Hij is sterk als een beer maar wel inmiddels 90+ dus dat verwondert niet.

Hij kreeg last van epilepsie-aanvallen. De patiënt zelf wist zich die niet te herinneren maar op een keer was zijn oudste zoon aanwezig tijdens zo’n aanval. Toen gingen de alarmbellen af. Pa belandde aanvankelijk in een ziekenhuis, gevolgd door een opname in een zorghotel. Daar wilde hij niet blijven. Het was er saai, voor hem was daar niets te doen. Hij heeft geen zorgindicatie en bovendien is hij heel eigenwijs. (It runs in the family…) Daar er geen alternatief was, wilde hij per omgaande terug naar huis. Daar krijgt hij nu enkele keren per week bezoek van een thuishulp. Deze Sandra noemt hij “de vrouw van zijn leven” en dat begrijpen we. Ook gaat hij meermalen per week naar de dagopvang. Meedoen aan spelletjes vindt hij onzin al begrijpt hij de goede bedoelingen van het personeel. Schetst dit een beeld van de man in kwestie?

Mijn liefje, niet per se op haar gemak bij ouderdom-met-gebreken, zag erg tegen het bezoek aan haar vader op. Die zorg bleek volkomen onterecht. Sinds hij een medicijn slikt tegen epilepsie blijven de aanvallen uit. Hij zat er picobello gekleed bij, was op de praatstoel en bleek nog over een positieve levensinstelling te beschikken, ondanks de haperingen in gehoor, zicht en mobiliteit. (Wij praatten gewoon wat harder.) De uitslag van een scan van zijn hoofd wordt deze week verwacht.

We logeerden de eerste dagen bij onze vrienden Frans & Roland. Hun huis ligt pal naast een Larens landgoed waarop vogels het voor het zeggen hebben. En hoe! Geen uil van Minerva maar een heuse oehoe meldde zich dagelijks voor het ochtendgloren. Net als kukelende hanen en een specht die zijn koppie secondenlang tegen de boom tikte.

David Hockney in het Van Gogh Museum (foto: Stephane de Sakutin - AFP)

Op de vrije dag van Roland bezochten we de tentoonstelling ‘The Joy of Nature’ in het Van Gogh-museum (Amsterdam) die op 1 maart opende en tot 26 mei is te zien. Een absolute aanrader. Het thema is de veelzijdigheid van de natuur. David Hockney haalt veel inspiratie uit het werk en de brieven van Vincent van Gogh. Onze man uit Zundert was niet alleen een razendknappe schilder, hij was tevens een messcherpe kijker. Wat ik vooral interessant vond, waren de schilderijen die Hockney op de iPad maakte met gebruikmaking van het programma Brushes. Deze 81-jarige Brit gaat nog als een sneltrein.

We aten tijdens dit bezoek de eerste witte asperges van het jaar. Vanwege het milde seizoen waren ze vroeger beschikbaar dan in voorgaande jaren dus we vielen met onze neuzen in de (room)boter. Het witte goud was om te smullen zo lekker. Gekookt eitje en aardappeltje, plakje beenham, mooi glas wijn erbij… Koningsmaal! We aten bij vrienden en familie thuis, lunchten buiten de deur in Dordrecht, Den Haag en Scheveningen, Amsterdam en Rotterdam.

De laatste nachten sliepen we in een internationaal hotel in Den Haag. We wandelden over het Binnenhof, fotografeerden Het Torentje, passeerden Het Huis van Europa en de ambassade van Spanje. Met vriendin Bernadette bezochten we voor het eerst het museum Voorlinden, het particuliere museum voor moderne en hedendaagse kunst in Wassenaar. Eveneens een aanrader! We staarden onder andere naar het gat in het dak van landschapskunstenaar en oude favoriet James Turrell, gingen kopje onder zonder nat te worden in het zwembad van Leandro Ehrlich, verdwaalden in het loodzware maar toch vederlichte doolhof van Richard Serra, liepen door het schuldige landschap van Armando, vergaapten ons aan de bollen en stippen van kunstenares Yayoi Kusama die afgelopen week 90 jaar werd. Deze blog had ook zomaar de titel ‘Krasse Knarren’ kunnen hebben…

Yayoi Kusama (foto: 大臣官房人事課) 

De tijdelijke tentoonstelling ‘Less is More’ had daar ook veel interessants voor ons in petto. Die is een reactie op de overdaad aan prikkels die we 24/7 via sociale media ontvangen. Minimalisme lijkt de nieuwe levensstijl te worden. Er was ook ruime  aandacht voor het werk van wereldverbeteraars als Ai Weiwei en Tony Cragg. Klimaatverandering en plasticsoep zijn onderwerpen naar mijn hart. Die avond wandelden we bij 2 graden Celsius terug naar het hotel. De wollen muts en handschoenen van de Falklands-eilanden kwamen mijn liefje goed van pas.

We schoven aan bij mijn neef Dennis, zijn vrouw Femke en hun gezin. Aangezien het drie jaar geleden was dat wij hen voor het laatst bezochten, waren de kids (10, 11 en 13 jaar) niet zo bekend met onze gezichten. Dat ongemak was echter van korte duur, de kado’s hielpen daarbij een handje. Wat zijn ze slim, leuk… en druk! Ik kan niet bevatten hoe deze ouders hun eigen baan kunnen combineren met alle wekelijkse activiteiten van hun kinderen. Het trio zit namelijk op muziekles, sport, scouting en andere sociale clubs. Allemaal op andere dagen en tijden. Respect.

We ontmoetten de nieuwe vriendin van mijn schoonbroer Marcel voor de eerste keer. We bezochten hen in haar woonplaats Leerdam. Erny is aardig, ondernemend (letterlijk) en reislustig, hond Koos is een leuke viervoeter die niet blaft. Kom er eens om! Marcel haalde mijn liefje en mij aan als voorbeeld van hoe mooi het hem leek om bij leven een soulmate te ontmoeten. Welnu, onlangs overkwam het hemzelf. We hoorden het instemmend aan. Later dit jaar gaan ze samenwonen en trouwen.

Zijn oudste zoon Ingmar bezochten we in zijn nieuwe onderkomen in Delft. Na zijn technische studie richtte hij met een medestudent een eigen hard- & software-bedrijf op in zijn studentenstad. Hij kwam ons in 2017 in Spanje bezoeken met zijn destijds Indonesische vriendin -nu echtgenote- Anne. Zij mag inmiddels na een korte en uiterst geslaagde inburgering in Nederland verblijven en gaan werken. Zo doe je dat! Ze was echter een weekendje met vrienden in Maastricht.

Op maandagochtend hadden we nog graag de tentoonstelling van Erwin Olaf bezocht in het Haags Gemeentemuseum, om de hoek van ons hotel. Met het Fotomuseum Den Haag eren zij deze suksesvolle Nederlandse fotograaf die dit jaar 60 jaar wordt. Hij is een van de kunstenaars van mijn tijd, aan het begin van zijn loopbaan bekend geworden door zijn homo-activisme in de foto's. Hij werd een veelzijdig kunstenaar, zelfs hofleverancier! Op die dag is het museum echter gesloten. Jammer, jammer, jammer. Ik zag een tv-programma waarin een museumdirecteur een tipje van de sluier van de tentoonstelling onthult. Er is nieuw werk te zien dat Olaf in Palm Springs (VS) maakte, bijvoorbeeld een variant op het wereldberoemde 'Pool with two Figures' van David Hockney, dus ga dat zien.

Later die dag ontmoetten we de vrouw die in het leven kwam van Diederik, de man van mijn veel te vroeg overleden vriendin Nelly. Ze overleed in 2009, op 48-jarige leeftijd. We wisten al geruime tijd van het bestaan van Sjoukje maar kwamen nu voor het eerst oog in oog met haar te staan. Een leuk mens. De tijd was rijp voor deze ontmoeting.

Al dat moois compenseerde afgelopen week ruimschoots het lelijks van Thierry Baudets verkiezingsoverwinning. Het is sprekend dat ik bij het typen van dit lange woord in eerste instantie ‘verziekingsoverwinning’ typte. Een Freudiaanse typefout, zal ik maar zeggen. Tja.

Ondanks de harde wind in Rotterdam vlogen we rustig en zonder vertraging terug naar Spanje. Met een grote tas vol nieuwe boeken; het was immers boekenweek. Ook ging er een kleine tas met lekkernijen mee van dokter Vogel; onder andere een flink stuk boerenkaas, heerlijke broodjes voor aan boord en huisgemaakte vitello tonato voor thuis. De vliegroute ging weliswaar via Londen en het Verenigd Koninkrijk vanwege een staking van de Belgische luchtverkeersleiders. (Na een no deal brexit kan dat niet meer!) Vriend Frans, die op een eerdere vlucht uit Amsterdam zat, landde later dan wij in Alicante.

Ik dank eenieder die bijdroeg aan onze leuke terugkomdagen in het Vaderland. Veel dank voor jullie tijd, gastvrijheid en gulheid. Love You!

Wonen aan de Costa Blanca

Het is 20 jaar geleden dat mijn liefje en ik een vakantieoptrekje kochten in Spanje. We woonden toen nog in Kijkduin, waren daar lid van de plaatselijke golfclub en behaalden inmiddels onze golfvaardigheidsbewijzen. We kwamen op de golfbaan van Campoamor terecht door een advertentie in een Nederlandse krant. Ik legde contact met een Belgische projectontwikkelaar die ons uitnodigde om op hun kosten naar de Costa Blanca te vliegen. Dat aanbod sloegen we af. Onafhankelijk zijn was ons motto. Nog steeds.

Agustín Pérez Espinosa (rechts)
en de winnaar van het toernooi in 2017

We vlogen destijds op eigen gelegenheid naar Alicante en logeerden in een hotel aan de kust. We togen naar Lomas de Campoamor waar appartementsgebouwen werden gebouwd met zicht op of gelegen aan de golfbaan. Het terrein was eigendom van een Spanjaard op leeftijd, afkomstig uit Orihuela. Deze Agustín Pérez Espinosa, privé-eigenaar van de Koninklijke Golfbaan op de Heuvels, overleed op 1 maart jongstleden op 90-jarige leeftijd. Deze man organiseerde 27 jaar lang het ‘Toernooi van de Graaf van Barcelona’ op zijn eigen golfbaan. Wij waren nooit van de partij. We zagen hem wel af en toe in een golfkarretje over de baan gaan. Hij leek mij geen vriendelijke man...

De projectontwikkelaar en zijn Belgische verkoper Rik waren dat wel. Wat nóg belangrijker was, is dat zij als huizenverkopers niet pushy waren. Een dergelijke aanpak zou bij ons, eigenwijze dames, niet in goede aarde zijn gevallen en dat begrepen de beide heren snel. Op papier kozen we een appartementsblok, een verdieping en een hoekflat. We hoopten op een beetje zeezicht (en dat kregen we). Op het voormalige terras van de golfclub -het huidige imposante clubhuis stond er nog niet- ondertekenden wij een voorlopig koopcontract en betaalden 1.500 gulden aan, met de creditkaart.

Tevreden reden we die namiddag in onze huurauto terug naar Alicante waar we die avond afspraken om met de mannen te gaan eten. We kwamen terecht in een ontzettend leuk, typisch Spaans tapasrestaurant in het centrum van de stad. Toen wij de daaropvolgende ochtend uitcheckten en wilden afrekenen (dat gebeurde toen nog achteraf), bleek de rekening reeds door de heren te zijn voldaan. Dat hadden we maar te accepteren, aldus een van hen. We konden het gebaar waarderen.

Veel toekomstige eigenaren uit Nederland en België lieten zich destijds verleiden door de aanlokkelijke vooruitzichten van de Belgische projectontwikkelaar. Sommige mensen kochten veel meer dan één appartement; naar verluidt, zou dat fantastische opbrengsten sorteren. De bomen groeiden tot in de hemel. We kennen mensen persoonlijk die daar veel, heel veel geld investeerden en spijt kregen als haren op hun hoofd. De rooskleurige voorspellingen kwamen namelijk niet uit. De Spaanse bouwcrisis en de financiële crisis gooiden roet in het eten. De Belgische projectontwikkelaar maakte toentertijd veel vijanden. Ons was ook veel goeds voorgespiegeld maar wij hadden genoeg aan één plek onder de Spaanse zon. Bovendien blijft geld besteden altijd de beslissing van de portemonneehouder zelf. Het liep niet goed af met Luc, de Belgische projetontwikkelaar. Op een mooie zondagochtend viel hij van de racefiets en kwam met zijn hoofd terecht op de trottoirband. Hij overleed ter plekke…

Na oplevering (2002) vlogen we vanuit Engeland regelmatig voor een lang weekend naar ons liefdesnest aan de golfbaan. Soms zelfs maandelijks. In de eerste jaren was er alleen maar natuur en een beetje straatverlichting. Er waren nauwelijks supermarkten en restaurants in de omgeving. Het leven was eenvoudig. Wij bewoonden het appartement 14 jaar, vanaf 2005 permanent. Die zonnige plek gaf ons een extra duwtje in de rug om vroeg te stoppen met werken; we vonden daar immers een aantrekkelijk dak boven ons hoofd. De laatste jaren waren echter niet meer zo plezierig vanwege drukte en geluidsoverlast (verkeer, nabijgelegen bars).

Wat ik nooit zal vergeten, is de avond in augustus 2009 waarop ik alleen terugkeerde na een lange dag in het ziekenhuis. Mijn liefje was net geopereerd aan borstkanker. Recent was er een centro commercial in de buurt geopend en dat zagen wij met lede ogen aan. Op die bewuste avond gilde een slechte zangeres op het terras van een Ierse pub mij toe. Dat was de kentering, wat mij betreft!

Afgelopen weekend vierden wij de verjaardag van vriendin Agnes op Lomas de Campoamor. Het blijft een bijzondere plek. Vooral het uitzicht over de golfbaan, de Middellandse Zee, de Mar Menor en de vele roofvogels boven de Sierra de Escalona missen we.

We verruilden ons appartement in 2017 voor een twee-onder-een-kap-huis in een Spaanse woonwijk aan zee. We hebben nu meer zon en meer terras, kunnen tuinieren, fietsen, lopen naar zee en genieten van stadse faciliteiten (onder andere een bioscoop). Geen vergezichten, wel rust en ruimte. Dat vinden wij beiden een groot goed. De eerste strandtent staat alweer op het zand, klaar om vaste gasten zoals wij van koek & zopie te voorzien. ¡Alegria!

Op andere plekken in onze wijk wordt ook gebouwd. Zo wordt een deel van de ruime parkeerplaats langs de wandelboulevard nu omgetoverd tot een sportcentrum. Het is een dependance van het bestaande centrum Pinatar Arena, op loopafstand van ons huis, aan de provinciegrens met Murcia. De palmbomen staan al op het terrein. Aanvankelijk leek het op een groot openluchtzwembad maar nu weten we dat het een ondiep kinderbad wordt, een plaats waar je kunt midgetgolfen en voetballen. Onze gemeentebestuur doet veel voor zijn inwoners. (Het worden er ook meer en meer.) Het complex heeft een budget van ruim 1 miljoen euro. Elke week bekijken we de vorderingen. 

Op het resterende deel van diezelfde parkeerplaats vertoeven thans campers uit diverse Europese landen. Ik ontwaarde wagens uit Duitsland, Groot Brittanië, Zweden, Zwitserland, Frankrijk en Nederland. Een stad als Torrevieja nam vorig jaar maatregelen om die wildkampeerders-op-wielen tegen te gaan. Wat je vervolgens ziet gebeuren, is dat men in een kustplaats verderop gaat staan. Toegegeven… er zijn onvoldoende kampeerplaatsen voor dit type overwinteraars, in dit deel van Spanje. Volgens cijfers uit 2017 zijn er minstens anderhalf miljoen kampeerwagens in Europa. Een deel van hen streek recent neer in mijn woonwijk. Het moet niet gekker worden! Kamperen en overnachten op dat terrein is sowieso niet toegestaan. Mijn grootste zorg is echter wat die reizigers doen met hun afval uit de leidingen. Gaat dat de grond in? Wordt het in de duinen gestort? Tja.

Sinds anderhalve week hebben we nieuwe buren. Ze zijn Spanjaarden en heten Isabel en Jesús (‘Gesoes’). Hij is inmiddels gepensioneerd, zij werkt nog als lerares Wiskunde op een plaatselijke middelbare school. Hun enige dochter, die woont en werkt in de stad Valencia, leerden we eerder kennen. Isa’s broer bezat reeds een vakantiehuis in onze straat en maakte zijn zus attent op het Te Koop-bord van onze Engelse buurvrouw. Ze zijn nog niet helemaal gesettled, verblijven er nog niet permanent. Haar moeder, die tijdelijk in het huis van zoonlief woont om haar kinderen te helpen, kookt dagelijks en loopt regelmatig met de stofzuiger heen en weer. Kom er eens om! Het is algemeen bekend: Spanjaarden hebben een hecht familieleven. 

Gisterenmiddag werden we op hun terras uitgenodigd voor een glas champagne en chocoladetaart. Deze keer ontmoetten we Isa’s oudste broer die psychiater is (en ons een gratis consult aanbood), haar schoonzus die gepromoveerd fysicus is, hun twee kinderen die gewoon slim zijn en haar jongste broer die mechanisch ingenieur is. Deze Raul woont nog bij zijn moeder; ook een typisch Spaans verschijnsel. We werden naar goed Spaans gebruik ieder twee keer gekust. Op de vraag van mijn liefje aan Isa’s oudste neefje (16) “Do we kiss?” zei hij “Ofcourse”. We hebben er veel grijze cellen bij in de straat. Hoe leuk is dat! Een bezoek aan Nederland staat hoog op hun reislijstje. Het was uitzonderlijk mooi weer: strakblauw met minstens 26 graden Celsius op de thermometer. Ongekend voor deze tijd van het jaar.

Mijn liefje en ik gaan binnenkort naar Nederland. Ik ga tijdens dat bezoek niets publiceren. Blog 1213 laat dus even op zich wachten. Tot over een ruime week!

Toekomst?

Gisteravond spraken we boven een dampend bordje zelfgemaakte moussaka over het Vaderland. Wat zijn we beiden nog steeds blij-blij-blij dat we in Nederland werden geboren! Daar kregen we een degelijke opvoeding, prima scholing en een goede baan die ons ver bracht in het leven. We leefden (en leven) een leven zonder oorlog, geweld, honger en andere ellende. Oké, een beetje achterstelling ervoeren we wel als meisje, vrouw en pottenkindje en af en toen tobben we met onze gezondheid maar we deden en doen er zelf van alles aan om er niet onder gebukt te gaan en er bovenop te komen. Dat lukte tot dusver aardig.

Al leven we buiten de landsgrenzen, we houden van ons geboorteland al komen we er niet vaak. In 2016 waren we voor het laatst op vaderlandse bodem (dus het wordt weer tijd). Nog steeds kijken we Nederlandse tv, volgen we het nieuws van de Lage Landen op de voet en koken we bij tijd en wijle een Hollandse pot. Dat de studie Nederlands aan de Vrije Universiteit in Amsterdam zal worden gestaakt, doet mij pijn. Het is nu eenmaal onze taal. Ik zal mijn Nederlandse paspoort nooit en te nimmer inruilen voor iets anders, koester de tics die ik meekreeg van mijn oer-Hollandse ouders. Desalniettemin keren we allebei niet vrijwillig naar onze geboortegrond terug, als het aan ons ligt. We noemen onszelf bij voorkeur wereldburgers maar voelen ons vooral thuis in Europa. Na omzwervingen in de wijde wereld vonden we onze bestemming in Spanje, ons tweede Vaderland. Het oude continent is ons dierbaar, ondanks de vele perikelen.

Illustratie: Andy Davey voor 'The Inquiring Mind'  

Zo vindt vandaag de eerste belangrijke stemmingsronde van deze week plaats over Brexit in het Verenigd Koninkrijk. Daar wordt in de Tweede Kamer opnieuw gestemd over het uittredingsplan van minister-president Theresa May, een voorstel dat ze eerder wegstemden. (Die vrouw blijft proberen, tegen beter weten in!) Er is geen reden om aan te nemen dat men nu veel positiever over haar plan denkt ondanks een allerlaatste aanpassing (gisteravond) over de Backstop. Dat zou een al te chaotische Brexit moeten voorkomen. Als de Britse parlementariërs alsnog met haar voorstel in zee gaan, wordt een zachte Brexit een feit op 29 maart. Indien ze daarmee niet akkoord gaan, wordt er morgen gestemd of de Britten de Europese Unie gaan verlaten zonder deal, een No-deal Brexit. Ik vrees deze stemronde het meest… Mayday-Mayday! Als daartegen wordt gestemd, wordt vervolgens op 14 maart gestemd over een extensie van artikel 50, ofwel uitstel van uittreding. Daarmee moeten alle 27 leiders van de EU-landen dan wel akkoord gaan. Dit proces blijft verbijsteren. Er speelt zich een drama af aan de andere kant van Het Kanaal. Het werd nóg erger dan drie jaar geleden gedacht.

Momenteel lees ik het boek van Ilja Leonard Pfeijffer (1968), getiteld ‘Grand Hotel Europa’. Het is werk naar mijn hart. Erudiet, vermakelijk, onderhoudend en razend interessant. Hoofdpersoon en schrijver Ilja woont in Genua waar hij de Italiaanse kunsthistorica Clio ontmoet, dochter van een oude adellijke familie. Ze verhuizen samen naar Venetië en ondernemen van alles. Het boek begint met Ilja die alleen zijn intrek neemt in het grand hotel, vergane glorie maar luisterrijk door personeel en gasten. Hier blikt de schrijver terug op de tijd met zijn grote liefde Clio, met zijn nieuwe woonomgeving als achtergrond. Een recensent van NRC noemde het in december 2018 “De roman van het jaar. Een grootse satire over alles: van destructief massatoerisme tot de uitverkoop van de Europese cultuur.”

Ik schreef de volgende passage uit het boek (p. 115) over in mijn notitieboekje. “Wat Europa de wereld te bieden heeft, is zijn verleden. Terwijl het oude continent op alle fronten aan invloed inboet op het wereldtoneel, hebben we misschien ook weinig andere keuzen dan ons verleden te verkopen. De landen die ooit de bakermat waren van de Europese beschaving, Griekenland en Italië, teren inmiddels zo goed als volledig op de exploitatie van hun vroegere belang. Zonder toerisme zouden ze vervallen tot derdewereldlanden. De vraag dringt zich op of dat de bestemming is van Europa als geheel.”

In de loop van de tijd werd ik ook wel een beetje Eurosceptisch vanwege de bureaucratie, politieke spelletjes en de toenemende onderlinge onenigheid. We zijn één maar spreken met vele tongen. Desondanks een Nexit steunen? No way, not me! Onze toekomst ligt in een gezamenlijk Europa al weet ik niet of het in de huidige samenstelling moet zijn. (Spanje moet wel bij de club blijven…)

Een van de redenen om definitief niet naar het Vaderland terug te keren, is het klimaat. Het is daar thans overdag kouder dan onze nachten hier zijn. 19 jaar geleden verruilden we Nederland voor warmere oorden. Dat wende snel. 

Hedentendage functioneren onze lichamen niet meer bij kou, storm en regen. Van onze vriendinnen in Zwitserland ontvingen we gisteren  een foto van een meteorologisch record in hun contreien: in dertig minuten tijd viel er vijf centimeter sneeuw, in grote vlokken. Ze stuurden ons een kleurenfoto toe maar dat kwam niet over. Brrrrrr 2.0.

Mijn liefje kreeg in de loop van de jaren last van haar gewrichten. Het is nog niet duidelijk of dat te wijten is aan reumatoïde artritis of aan artrose. Tot vorig jaar hielden we het op dat laatste maar inmiddels denk ik dat we spreken over het eerste. Ze heeft immers regelmatig ontstekingen in haar gewrichten en chronische klachten. Een verblijf in het zuiden en aan de lange kustlijn van Chili ging voor haar dan ook gepaard met pijn. Kasian. Het was daar weliswaar zomer maar de Humboldt-stroming zorgde voor koude lucht en koud oceaanwater. Er werd niet gezwommen. 's Avonds en 's nachts koelde het af door de hoge pieken van de Andes, die ons overal omringden, waar we ook gingen. De warmte en droogte van de woestijn was daarentegen goed nieuws. Tja. Onze Chileense vriendin Luz Maria appte ons dit weekend dat ze deze week aan de slag gaat in haar keramiekatelier en dat ze veel zin heeft in haar nieuwe leven na de lange behandeling van borstkanker.

Het is nog maar drie weken geleden dat we op Spaanse bodem terugkeerden. Sindsdien staan we dagelijks op met strakblauwe lucht en een heerlijke temperatuur. De februari-maand bracht hier recordtemperaturen. Elke dag lopen we een rondje langs de zee, zonder jas. We voelen ons bofkonten. Recensent Thomas de Veen schreef in zijn NRC-artikel dat Pfeijffer het met zijn boek voor elkaar kreeg dat het cultuurpessimisme -dat je vanwege de ondergang van Europa zou kunnen aanvliegen- niet absoluut is. “Er is misschien een toekomst...” Voor ons ligt die aan de Costa Blanca.

Halal-toerisme

We videoappten afgelopen zondag weer met onze extended family in Bali. Dat is voor beiden het hoogtepunt van de dag. Ketut schitterde door afwezigheid, hij bracht mensen naar het ziekenhuis. Elsa zag er tip-top uit in leuke kleren, met nagellak en lippenstift, een nieuwe ketting om haar hals en een baby op schoot. Die kleine groeit als kool sinds ze hem, naast borstvoeding, (suikerloze) milkshakes met vers fruit geeft. Yuda bekommert zich, naar verluidt, regelmatig om de kleinste boreling. Ook tijdens onze sessie nam hij Varen vaak op de arm. Er wordt wat gesold en getroeteld met nummer 3!

Ook wij kennen Yuda als kleine, grote lieverd. Al elf jaar. Wat deelden we veel met dit ventje! Doorgaans staat hij voor de camera en kijkt dan gebiologeerd naar het scherm. Alsof hij zich het beeld van ons wil inprenten. Hij was degene die zijn ouders voorstelde wekelijks naar het strand te gaan en naar de sterren te kijken, om zo verbinding met ons te maken aan de andere kant van de aardbol. Hij was degene die onze foto’s boven zijn bed wenste. Hij is degene die tijdens een sessie altijd zegt dat hij van ons houdt. Zijn jongere broer Damai (8) is de clown van de familie, de wildebras. Ze zijn een leuk team. Ik ben erg benieuwd wat de rol van de jongste des huizes wordt. Elsa is van mening dat hij ons zal herkennen, mochten we aan het eind van dit jaar naar Bali komen. We hebben het goed met elkaar. Kita senang.

Het was Yuda die ons afgelopen zondag in het Engels complimenteerde met de keuze van onze t-shirts, belangstellend vroeg of we al koffie hadden gedronken en wanneer we weer naar Bali komen. Het antwoord “waarschijnlijk aan het einde van dit jaar” legde hij in zijn voordeel uit. Wat hem betreft in juli, aan het einde van zijn schooljaar en op tijd voor zijn verjaardag. We moesten erom grinniken. Op de vraag van mijn liefje of een 12-jarige te oud is om nog een verjaardagsdoos te ontvangen, was hij duidelijk: “No.” Hij wenst dit jaar net zo’n goedgevulde doos als zijn broer die vorige maand ontving. Noblesse oblige.

Recent vonden in Huize Weltevree nogal wat veranderingen plaats. De beide broers  werden gescheiden van bed en hebben nu ieder hun eigen slaapkamer. Yuda kreeg de kleinste toegewezen. Op termijn zal Varen bij Damai op de kamer komen liggen. Daarnaast werd de badkamer van de ene kant van het huis naar de andere verplaatst. De vrijgekomen ruimte werd toegevoegd aan hun woonkamer. Yuda’s museum staat nu dus in de voormalige badkamer. We konden ons wel vinden in de wijzigingen. 

Door die scheiding ontstond wel een dilemma: wie mocht de foto van mijn liefje, vriendin Bernadette en mij boven zijn bed hangen? Yuda loste dat kinderlijk eenvoudig op: die was en is van hem. Terecht. Toen de betreffende foto werd gemaakt, was nummer 2 nog niet eens geboren! Wij stuurden Damai een alternatieve foto toe. Je ziet ons daarop in Spanje boven een toonbank met schaal- en schelpdieren.

Als we Elsa mogen geloven, stapt haar echtgenoot binnenkort weer aan boord van een cruiseschip. In de recentste editie van de ‘Bali Update’ las ik dat het eiland dit jaar 75 cruiseschepen denkt aan te trekken. De haven van Benoa is de beoogde plek waar ze aanmeren. Daar diepte men de passage naar de pier uit waardoor er 13 meter diepgang ontstond. De pier zelf werd eveneens gerenoveerd:  schepen van 250 lengte kunnen daar nu aanmeren. Er hoeft geen gebruik meer te worden gemaakt van tenderbootjes om passagiers aan land te brengen. Ter vergelijking: MS Zaandam, het middelgrote cruiseship van Holland Amerika-lijn waarmee wij in december 2018 van Buenos Aires naar Santiago de Chile voeren, steekt zes à zeven meter onder water en is 237 meter lang. Dat past. Het grootste cruiseschip ter wereld, Symphony of the Sea (Royal Caribbean), steekt weliswaar negen meter diep maar is a whopping 362 meter lang. Diepasnie!

Provincie Bali heeft het beoogde aantal toeristen voor 2019 gesteld op 8 miljoen; dat is tweemaal zoveel als het aantal eigen bewoners. Heel Indonesië, dat uit 34 provincies bestaat, rekent dit jaar op 20 miljoen toeristen. Vorig jaar stapten ruim 125.000 passagiers in de archipel vanaf hun cruiseschip aan Indonesische wal. Ik ga ervan uit dat ze alleen in het droge seizoen in Aziatische wateren rondvaren, niet in het regenseizoen. Het streefcijfer van 75 cruiseschepen jaarlijks voor Bali moet dan in circa zes maanden worden bereikt. Dat zijn ruim 12 aankomsten per maand en dat komt meer op drie per week. Geen sinecure. We zullen volgend jaar weten of die verwachtingen zijn uitgekomen.

De Indonesische presidentsverkiezingen vinden op woensdag 17 april plaats. Ruim 190 miljoen mensen gaan op die dag naar de stembus. Spannend! Zittend president Joko Widodo (PDI-P) wordt uitgedaagd door Prabowo Subianto (1951) van partij Gerinda. De running mate van Prabowo, zakenman en politicus Sandiaga Uno (1969) die vice-president wenst te worden, maakte recent een goede beurt bij de Balinezen. Hij vindt dat Bali een “Halal destination for Islamic travelers” moet worden. Je kunt niet beweren dat Uno niet “outside the box” denkt. Tja. Er zouden daarmee triljoenen Indonesische roepiahs zijn te verdienen. Weer zo iemand die denkt dat alles om geld draait…

Diverse polls tonen aan dat ruim 50% van de ondervraagden voor Jokowi zegt te gaan stemmen (versus 30% voor zijn opponent). Al werd ik in de afgelopen jaren geen groot fan van de huidige president vanwege zijn slappe houding jegens radicale moslims binnen de landsgrenzen, door wegkijken bij toegenomen intolerantie jegens andersdenkenden en door diens onzichtbaarheid in internationale politiek, zie ik hem liever in die rol dan kandidaat Prabowo. Die blunderde een aantal keren spectaculair. Bovendien modelleerde hij zijn campagne naar die van Trump met de leus ‘Make Indonesia Great Again’.

Ik vermoed dat het aantal Jokowi-stemmers in Bali door bovenstaand akkefietje zal zijn toegenomen. Elsa was in ieder geval duidelijk op wie zij gaat stemmen. De vice-gouverneur van het Eiland van de Goden, Cok Ace, was er als de kippen bij om de uitspraak van Sandiaga te bekritiseren en van de hand te wijzen. Bali is de enige Hindoe-provincie van Indonesië en dat zal sommige islamisten een doorn in het oog zijn. (Bali werd in 2002 en 2005 getroffen door bomaanslagen van moslimterroristen waarbij honderden doden vielen.) De meeste toeristen komen juist naar het eiland om een glimp op te vangen van de hindoeïstische cultuur en de vele tradities. De reacties van Balinezen waren dermate fel dat Sandiaga zijn geplande campagnestops in die provincie moest annuleren.

Vandaag wordt in Bali ogoh-ogoh gevierd. Deze oudejaarsdag gaat gepaard met feestelijke optochten door de straten, met grote poppen die aan het einde van de processie in brand worden gestoken. Op de internationale school maakten de beide mannen er dit jaar een. De eerste foto's ontvingen we reeds. Ze zijn niet alleen lief, ze zijn ook uiterst creatief. 

Morgen vindt daar Nyepi plaats, Stiltedag. Dan begint Nieuwjaar voor de Balinese hindoes. Je wordt geacht binnen te blijven, geen licht te onsteken en geen handelingen te verrichten. Omdat Elsa een baby heeft, mogen ze in huis het licht aandoen. Da's mazzel voor eenieder. Alle 468 vluchten van en naar het eiland zijn die dag geannuleerd. Happy New Year, sweeties!

Over oorgruis en navelpluis

Illustratie: Paul van der Steen
(in NRC)

Het is maanden geleden dat ik blogde over boeken dus het is weer tijd. Vanwege de recente lange en intensieve rondreis door Chili, stond lezen op een laag pitje. Ik las wel elke dag de lokale krant als die beschikbaar was maar boeken lezen op mijn reader kwam er bijna niet van. Het hoofd was te vol, er waren te veel dagelijkse indrukken om te verwerken.

Vriendin Joan was zo lief voor mij de felbegeerde nieuwe roman van A.F.Th. van der Heijden, getiteld ‘Mooi doodliggen’, bij haar Nederlandse boekhandel te kopen en in haar koffer te stoppen. In een interview met NRC van november 2018 zegt de schrijver dat hij zich na de dood van zijn enige zoon Tonio afvroeg of het leven nog wel zin had maar toen de ramp met de MH17 gebeurde, was het of er een beroep op hem werd gedaan. Dit boek zou het begin zijn van een nieuwe cyclus, de grote MX17-roman. De NRC-journalist noemt het boek “een speelse roman over de kracht van leugens”. En er komen er nogal wat!

Het boek is een klassieke Van der Heijden. Hij laat zich inspireren door de feit en spint daaromheen vervolgens een heel eigen verhaal. Vlucht MH17 (die in 2014 door een BUK-raket uit de lucht werd geschoten) wordt MX17, Arkadi Babtsjenko wordt Grigori Moerasjko, Poetin wordt president Tsaar. Natan Haandrikman is gemodelleerd naar Tonio van der Heijden, opa Ban naar de joodse grootvader van Van der Heijden zelf die uit Lviv, het huidige Oekraïne, kwam. Hij zette nooit voet op Russische bodem maar zo leest het niet. De verbeelding van deze auteur kent geen grenzen. Van der Heijdens verhaal is minstens zo spannend als de realiteit. Heel, heel goed geschreven, met een vaart die hier en daar zelfs jachtig aandoet, stilistisch onovertroffen.

Het is het liefdesverhaal over de Russische journalist Grigori Moerasjko, die vanwege zijn onderzoek naar de ramp met vlucht MX17, met zijn vrouw Yulia en hun twee kinderen vanuit Moskou naar de Oekraïense hoofdstad Kiev vlucht. Weg van president Tsaar en zijn gevaarlijke kompanen. Op een dag verneemt Moerasjko van de Oekraïense geheime dienst dat er door de Russen een aanslag op hem wordt beraamd. Om de daders te kunnen pakken voordat ze in actie komen, stelt de dienst hem voor de aanslag in scène te zetten, waarbij hij zogenaamd om het leven komt. Een belangrijke bijrol is weggelegd voor Grigori's Nederlandse vriend, de onderzoeksjournalist Natan Haandrikman die bij de ramp zijn beide ouders verloor.

In dit boek liep ik voor het eerst tegen het begrip ‘belly button fluff’ aan, navelpluis. Het is de benaming van een opeenhoping van wollig materiaal in iemands navel. De wetenschapper Dr. Kruszelnicki van de Universiteit van Sydney deed onderzoek naar het verschijnsel en ontving er in 2002 de Ig Nobelprijs voor. Hij vond onder andere uit dat dit blauwachtige pluis uit ondergoed (de meeste onderkleding bestaat uit blauwe vezels) juist naar boven kruipt, in plaats van neerwaarts beweegt. Yulia heeft een diepe navel met fluff die erotiserend werkt op echtgenoot Grigori. Het gaat er pagina’s lang over… Hoe verzin je het?! Dat vind ik nou zo leuk aan het werk van Van der Heijden. Dobra robota, Adri! Goed werk.

Van pluis naar gruis. Afgelopen week bezocht ik hier een KNO-arts. De regelmatige lezer weet dat ik in Chili last kreeg van oorpijn, draaiduizeligheid en misselijkheid. Het euvel kluisterde mij een dag aan ‘huis’ terwijl ik daar liever walvissen ging kijken. Ook de volgende dag kon ik helaas niet het water op. De oorpijn en duizelingen hielden aan tot op de dag van vandaag; vooral bij bukken, liggen en op mijn zij draaien. In verticale stand heb ik doorgaans nergens last van. (Ik reed sindsdien nog ettelijke kilometers in de auto.) Van meereizende vrienden in Nederland kreeg ik destijds een mogelijke verklaring en enkele tips. Het zou kunnen gaan om losgeraakte ‘kristallen’ die in mijn middenoor op mijn evenwichtsorgaan drukken en zo draaiduizelingen veroorzaken.

De Spaanse arts constateerde met een otoscopie dat er geen spoor is van infectie in mijn gehoorgang. Katheterisatie van het oor toonde vervolgens aan dat ik aan één kant inderdaad een probleem heb. Hij schreef een medicijn voor en een oefening voor thuis. Met de pil ga ik voorlopig niet beginnen want de bijwerkingen staan mij niet aan (depressiviteit en gewichtstoename). De Brandt-Daroff-oefening is een shocktherapie om die kristallen weer op hun plek te krijgen. Met een gevoel voor drama zou je deze beweging een oefening in mooi doodliggen kunnen noemen… Als ik mij als stervende zwaan op mijn kwalijke zijde laat vallen, voel ik de grond onder mijn voeten verdwijnen en stort ik in de eindeloosheid. Absoluut onprettig. Mijn eerste reflex is om de ogen stijf dicht te knijpen en mijn handen voor mijn gezicht te slaan. Tja. Verder onderzoek staat gepland.