Twee enveloppen

Een week of wat geleden zat ik in mijn kantoortje te typen terwijl mijn liefje buitenshuis was. Onze poort werd geopend. Nu hoor ik onze auto altijd van verre aankomen omdat ik het motorgeluid herken. Zij was het niet. Dus ik keek op van het scherm en zag in een flits een helm voorbij schieten. Ik liep naar de open voordeur en zag nog net de achterkant van het gele hesje van de Correos-man, de invalpostbode. Hij had zojuist twee enveloppen op onze terraseettafel gelegd. Hij was op weg naar zijn brommer maar ik wenkte hem. 

Nadat ik hem een goede morgen had gewenst, vroeg ik vriendelijk doch gedecideerd waarom hij de deurbel niet had gebruikt om zijn aanwezigheid te melden. Binnensluipen vond ik nogal ongepast. Na al die jaren weet ik genoeg van Spaanse wetgeving om te weten dat zoiets huisvredebreuk is. Ook hier. Je mag niet zomaar iemands terrein binnenstappen zonder toestemming. Dat zei ik hem dan ook in mijn beste Spaans. Waarom deed hij dat? We hebben toch een bel aan de buitengevel? Hij maakte zijn excuses meermaals. Hij weet als postbode immers dat hij over de schreef ging. Onze post behoort bovendien in de postbus achter het huis terecht te komen, niet open en bloot op de eettafel op het terras. Waarom hij dat dan toch deed? Hij had het zó druk! Ik vond het een slap verweer maar liet dat gaan. Onze eigen betrouwbare Carlos is binnenkort weer terug op zijn post.  

De post die de man kwam afgeven, waren de verkiezingsenveloppen voor 29 oktober. We moeten als Nederlanders weer onze stem uitbrengen. Liever zou ik electronisch stemmen maar daartoe heeft de Nederlandse overheid (nog) niet gekozen. Het zou te fraudegevoelig zijn. We moeten het dus doen met papier. Uiterlijk begin oktober krijgen we de kieslijsten via email toegestuurd en daarna kan de documentatie, inclusief de oranje envelop, worden teruggestuurd naar Den Haag. 

Mijn liefje en ik gaan zeker gebruik maken van ons democratisch recht. Het hoeft niet per se zo vaak als tegenwoordig maar daarover hebben we als kiezer niets te zeggen. Wat een gekrakeel was er in het afgelopen jaar met het kabinet-Schoof I. Ik blogde regelmatig -maar niet te vaak- over de recente janboel op het Binnenhof. Daar werd geen mens gelukkig van. 

Mijn liefje zei vanaf dag 1 na installatie van dat kabinet dat deze coalitie binnen drie maanden zou vallen. Na drie maanden herhaalde ze dat. Als ongevoelige voor kansspelen, weigerde ik erom te wedden. Na weer drie maanden herhaalde ze het, voor de laatste keer. Ze kreeg uiteindelijk gelijk dat ze de rit niet zouden uitdienen. Ik was het overigens geheel met haar eens dat deze regering was gedoemd om te mislukken. Vanwege het gebrek aan capaciteiten en capabelen, vanwege de heilloze weg die men met elkaar meende te moeten bewandelen (het strengste asielbeleid ooit, bijvoorbeeld), vanwege het diepe wantrouwen tussen partijen. En last but zeker niet least, vanwege de verderfelijke rol van schaduwpremier Geert Wilders. 

Het vertrouwen van de kiezer was nog nooit zo laag als nu. Slechts 4% van de Nederlanders zegt nog vertrouwen te hebben in de Haagse politiek. Dat gebrek aan vertrouwen is terecht. Het ene akkefietje was nog niet uit de weg geruimd of het volgende kondigde zich alweer aan. Er werd nauwelijks geregeerd en des te meer geruziet en gekonkelfoesd. Dat is synoniem voor politieke spelletjes spelen. 

De VVD van Dilan Yesilgöz zette de deur wijd open voor een coalitie met de PVV. Dat vond en vind ik een gotspe. (Bontenbal en het CDA 'links' noemen, is dat ook! Alles om de eigen verrechtsing te maskeren...) NSC zwalkte vanaf het begin en liet de hoogverheven rechtstatelijkheid en hun doel van goed bestuur vroeg los. BBB betoonde zich op elk moment een ruggengraatloze meeloper. Dat is mijn korte analyse van deze ‘Coalitie van de Onwilligen’. 

En nu is het dus weer verkiezingstijd en wordt er van ons, kiezers, weer veel huiswerk verwacht. Ik behield zelf wel vertrouwen in de politiek maar verloor het in deze partijen. Geen van hen krijgt mijn stem dan ook, geen van hen is die waard. Daar is die te kostbaar voor! Wekelijks werp ik een blik op de Peilingwijzer (online). Die site combineert de Tweede Kamer-peilingen van Ipsos I&O en Verian/EenVandaag; bureaus die goed zijn in wat ze doen. Ook las ik de verkiezingsprogamma’s die verschenen. 

De titel van het concept-verkiezingsprogramma van de VVD is dat men ‘sterker uit de storm’ is gekomen. Dat lijkt mij niet al te best gekozen. Yesilgöz werd in de afgelopen maanden ontmaskerd als notoire leugenares en populiste en dat schaadde haar. Zij krijgt van menigeen dan ook een brevet van onvermogen. 

Haar uitspraken over wat zij allemaal wenst te doen voor ‘de mensen thuis’ (wat een ergerlijke uitdrukking) en haar ongegronde angst voor linkse politiek hangen mij en vele anderen -ook VVD-prominenten- de keel uit. Nederland is een coalitieland, er zullen altijd en in alle redelijkheid compromissen moeten worden gesloten. De partij verloor bij de vorige verkiezing tien zetels en daalt nu in de peilingen flink onder haar leiding. Dat zal de komende maanden blijven gebeuren, is de verwachting van opiniepeilers. Men slikt haar populistische praatjes niet langer. Een politiek verslaggeefster hoorde ik onlangs in een talkshow zeggen dat VVD-partijprominenten niet verbaasd zijn als zij de dag na de verkiezingen niet meer namens de partij spreekt... We gaan het zien.  

De titel van het programma van de BBB is ‘BBB levert’. Het partijbestuur vergat er wel iets achter te zetten... mest en minkukels! De geleverde Minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, Femke Wiersma, blijkt ook een leugenares maar incompetent bovendien. Ze is er door een rechter van beschuldigd haar bevoegdheid te misbruiken en ze verdraaide het oordeel van het kennisinstituut Planbureau voor de Leefomgeving over haar recente stikstofplan. Dat plan gaat 21 miljard euro kosten maar is niet concreet, haalbaar en effectief genoeg om de wettelijke doelen voor stikstofreductie te halen. BBB levert dus niet. Haar verweer was dat ze het “misschien verkeerd had verwoord”. Ook slap. 

De nieuwe Minister van Onderwijs die de BBB nu naar voren schuift voor het demissionaire kabinet Schoof-Min-Een, krijgt naar alle waarschijnlijkheid een motie van wantrouwen om zijn oren voor zijn eerste optreden in de Tweede Kamer. Deze Gouke Moes (voormalig smid) heeft in 2024 als gedeputeerde in Groningen dingen op X gepubliceerd waarvan de honden geen brood lusten. Hij werd erop aangesproken maar weigert tot dusver die tweet te verwijderen.  

De titel van het concept-verkiezingsprogramma van NSC is ‘Zorgen voor zekerheid’. Ik heb geen idee wat men hiermee wil (zeggen) maar ik begrijp hun zorgen wel. Na hun teloorgang in de politiek is er weinig zekerheid voor de 20 kamerleden van deze partij. De peilingen geven aan dat het zeer waarschijnlijk is dat deze partij tussen 0 en 1 zetel behoudt na de aanstaande verkiezing. Dan ga je toch niet meer op deze club stemmen?

En dan het verkiezingsprogramma van Wilders. Dat draagt de titel ‘Dit is uw land’. Dat weerspreekt niemand dus dat is evenmin sterk gekozen. Een gephotoshopte blond-met-blauwe-ogen Wilders die zich laat afschilderen als Big Brother. Wie bedenkt zoiets? Het zal je broer maar zijn! 

Nederland is van ons allemaal, inderdaad. Het is ook mijn geboorteland maar het land van Wilders is niet het mijne. Te onverdraagzaam, te populistisch (niet waarmaken wat je de kiezer belooft), te extreemrechts. Desalniettemin voert deze non-partij de peilingen nog steeds aan; zelfs na het debacle van hun bewezen incompetentie en sneue aftocht. 

De strijd om de kiezer ter rechterzijde van het politieke spectrum zal deze keer hevig worden. VVD, PVV, NSC, BBB, FvD en JA21 zitten elkaar flink in de weg. En dan te weten dat een kabinet over rechts in het afgelopen jaar is geprobeerd en faliekant mislukte. Het ging roemloos ten onder. Dat Nederland zo rechts koos en kiest, was een ontnuchterende wekroep voor mij. Ik zag mijn geboorteland altijd als progressief, als een baken van verlichting, vooruitgang en tolerantie. Maar dat blijkt een (hardnekkige) mythe. Inmiddels weet ik dat ik stam uit een, in de kern, conservatief land. Toen dat kwartje viel, moest ik dat even laten bezinken. Het was slikken. 

Ik vind het nog steeds onbegrijpelijk dat kiezers op Wilders blijven stemmen, wetend dat geen andere (fatsoenlijke) politieke partij in de toekomst nog met hem/hen in zee wenst te gaan. Dat gaat je stem toch verloren? Ik vind het sowieso onbegrijpelijk dat men kan stemmen op een ondemocratische partij. Van een klassieke partij-organisatie met ledenvergaderingen, regionale afdelingen, een jongerenafdeling en een wetenschappelijk bureau was vanaf dag 1 van de oprichting van de PVV geen sprake. Waarom mag deze ‘beweging’ dan meedoen aan het politieke bestel?  

Het herrezen CDA van Henri Bontenbal stoomt op en dat is goed nieuws. In de peilingen van deze week staat de partij op plek 2. Het verkiezingsprogramma heeft als titel ‘Bouwen op vertrouwen’. Als partijleider staat Bontenbal voor degelijk bestuur, voor niets beweren tijdens de campagne dat je niet kunt waarmaken en voor fatsoen. Hij heeft een goed werkend moreel kompas. Daar wordt het land beter van. Als de PVV wordt genegeerd ongeacht de verkiezingsuitslag, zou het weleens premier Bontenbal kunnen worden. Zijn integriteit spreekt mij aan maar hun ‘C’ (Christen) zit mij dwars. CDA is weliswaar geen Christenunie of SGP maar wel een club die religie hoog in het vaandel heeft staan. Ik zie meer heil in geloven in de medemens en muzelluf dan in een of ander Opperwezen. 

Het verkiezingsprogramma van GL-PvdA draagt als titel ‘Een nieuwe start voor Nederland’. Daarin lees ik ook vertrouwen in de toekomst. Solidariteit is de rode draad. We staan al te lang en te vaak tegenover elkaar en dat werkt remmend. De huidige stilstand in het land werkt verlammend voor burgers en bedrijfsleven. De overheid moet een grotere rol krijgen (openbaar vervoer, water, energie, e.d.) en grote bedrijven (niet het MKB) moeten meer lasten gaan dragen. Het is belangrijk om met elkaar te strijden voor betaalbare woningen, een leefbare planeet, een inkomen dat toereikend is voor eenieder, voor het recht om jezelf te zijn. Door samen te werken kan veel goeds tot stand worden gebracht. Zelf begrijp ik niet helemaal waarom mensen zo’n hekel aan Frans Timmermans hebben. Wat je ook van hem vindt, hij is een kundig politicus. 

Het concept-verkiezingsprogramma van D’66 verscheen gisteren. Hun titelkeuze is ‘Het kan wél’. Wat mij meteen opviel, was de nadruk op Nederland en niet meer op Europa. Goed bestuur, betaalbare vergroening voor iedereen, een eerlijkere verdeling van middelen en kansenin het land en goed onderwijs voor iedereen (geen bezuinigingen op dit dossier). Maar wonen staat bij hen met stip op 1! De partij wil in de toekomst tien nieuwe steden bouwen. Nota bene: 53% van de grond in Nederland is landbouwgrond, slechts 1% wordt momenteel ingenomen door bebouwing. Boerenland moet dan ook wijken voor woningen. Met 1% minder land voor de boeren kunnen honderdduizenden huizen voor burgers worden gebouwd. Duidelijke taal. Sociale zekerheid, bereikbaarheid en defensie zijn andere speerpunten in het programma. Men wil de financiële lasten neerleggen bij bedrijven, niet bij gezinnen. Ik vind partijleider Rob Jetten minstens zo integer en goed als Henri Bontenbal. 

In tegenstelling tot 30% van de Nederlanders, het percentage zwevende kiezers in het land die zelfs op de dag van de verkiezing hun definitieve keuze nog kunnen maken, weet ik op welke politieke partij ik ga stemmen op 29 oktober. Voor mij als kiezer zijn solidariteit, kansengelijkheid, een eerlijkere samenleving en het algemeen belang de belangrijkste onderwerpen. Die elementen samen zijn een prima stofkam om door de partijprogramma’s te gaan, in voorbereiding op deze verkiezingen. 

Er valt dan nog steeds uit meer partijen in het midden en links van het midden te kiezen maar zelf heb ik mijn keuze al bepaald. Het partijlid dat mijn stem krijgt, zal wederom een vrouw zijn. Zoals altijd. Die keuze voor die ene politica maak ik nadat ik de kieslijst via email heb ontvangen. Die moet ik dan vervolgens printen, met gekleurd potlood invullen en in de juiste envelop stoppen. Wij, Nederlandse stemgerechtigden in het buitenland, kunnen onze politieke keuze niet op het allerlaatste moment bepalen. Dat maakt voor ons niet uit. 

De drie politieke cartoons in deze blog zijn van de hand van Bas van der Schot. 

Op het bordes

Illustratie: Jip van der Toorn

Daar staan ze dan: de nieuwe bewindspersonen van Nederland. Je kunt twee dingen doen: reageren als een zuurpruim of je erover vermaken. Nog niet zo lang geleden trof ik een uitdrukking aan die ik als blogger op mijn Te Onthouden-lijstje zette. Het was een advies over hoe je welwillend naar nare mensen kunt kijken. Doe als de oester die de zandkorrel beziet: het irriteert weliswaar maar er kan iets moois uit groeien. (Nou geloof ik persoonlijk niet dat er veel parels zullen groeien in de hoofden van de leden van dit nieuwe kabinet...)

Cabaretier Youp van ’t Hek denkt het wel te weten. Hij heeft ontzettend veel zin in dit nieuwe kabinet! Hij denkt dat er nog heel wat te lachen valt alhoewel hij vreest dat die pret niet lang zal duren. Dat schreef hij in zijn column ‘Goudreinette’ van 22 juni jongstleden. 

‘Mona (Keijzer, BBB) met haar stikstofuitstoot, Yesligöz (VVD) met haar verrotte telraam, de uit een Roald Dahl-verhaal weggelopen heks Marjolein Faber (PVV) en tot slot mevrouw Klever met haar ongehoorde salarisgesjoemel (ook PVV). Heerlijk clubje. Het lijkt mij een hechte club mensen die elkaar begrijpt. Die hetzelfde revanche-op-links-gevoel hebben. Dat gevoel schept een band. Een hechte band. Een mooie enkelband.’ Dit was Youp op zijn best, wat mij betreft. Ik verheug mij op zijn toekomstige columns. 

Journalisten van het Financieel Dagblad noemen Kabinet-Schoof een ‘rariteitenkabinet’. Men zette er bewust geen nummer achter, in de veronderstelling dat er geen Schoof II komt.  

De Italiaanse filosoof Machiavelli zei ooit ‘De intelligentie van een leider leidt men in eerste instantie af aan de mensen waarmee hij zich omringt’. Hij stond bekend al inspiratiebron voor talloze dictators; van mensen die meenden (menen) dat het doel alle middelen heiligt. Deze Italiaan was tamelijk tactloos en vond bovendien dat leiders mogen liegen en bedriegen. Hij wordt gezien als de vader van de harde vorm van machtspolitiek. (Al zijn kenners er over eens dat hij eenzijdig wordt geportretteerd en mensen hem te kort doen.) 

Die uitspraak liet ik op mij inwerken. Het gaat dus om iemand die om het even wat doet om aan de macht te komen. Ziedaar Wilders en zijn club. Jarenlang ongrondwettelijke uitspraken doen en die dan (tijdelijk?) in de ijskast zetten en zogenaamd waardige types naar voren schuiven als beoogde bewindspersonen. Het doel lijkt inderdaad alle middelen te heiligen: regeren over extreem-rechts.  

En toen moesten de hoorzittingen met Wilders’ afgevaardigden nog komen. We zagen een rabiate verkondiger van de omvolkingstheorie als minister tegen Asiel en Migratie (formeel ‘Immigratie’). Een liegende mede-oprichtster van de omstreden omroep Ongehoord Nederland als minister voor Buitenlandse Handel en (tegen) Ontwikkelingshulp. De ex-directeur van Koninklijke Horeca Nederland als minister van Economische Zaken die wordt achtervolgd door een langlopende faillissementskwestie. De beoogd minister van Infrastructuur & Waterstaat die voor zijn inhuldiging al stelt dat hij niet wenst te worden afgerekend op klimaatdoelen. De staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu die officieel verklaart nog steeds achter Wilders’ uitspraak van ‘minder Marrokanen’ te staan. Van geen van hen kwamen excuses over eerder gedane uitspraken. Ik kan dat niet anders dan morele armoede noemen. 

Illustratie: Jos Collignon

Stuk voor stuk omstreden types met dubieuze overtuigingen. Een bewindspersoon onwaardig. Dit is een zorgwekkende democratische ontwikkeling, om met een variant op hun eigen woorden te spreken. Het feit dat zij nu op een andere stoel zitten, maakt hen geen andere personen. Ze verschuilen zich erachter. 

Van BBB-zijde zit er ook een aantal draken in dit kabinet-Schoof. (Sommigen zijn laag opgeleid; dat is ook een trendbreuk.) Hier gaat het vooral om mensen die sjoemelen met de feiten. Zij hangen een nostalgisch nationalisme aan; alles bij het oude willen houden terwijl dat -bewezen- niet kan. Hoe gaat de premier deze ongeleide projectielen in toom houden? 

Zelfs Sjuul Paradijs, jarenlang hoofdredacteur van De Telegrof, gruwt van dit kabinet. Hij noemt het een PVV-kabinet. Hij vreest voor ondermijning van het aanzien van Nederland, internationaal en op financieel en sociaal vlak. Volgens hem wordt ‘liegen de standaard’. Een partijloze premier noemt hij evenmin een plusplunt. Schoof zal door een gemis aan een stevige achterban politieke slagkracht missen in Brussel.

Universitair docent Politicologie Simon Otjes wijst erop dat Schoof als partijloos kabinetslid niet zal deelnemen aan het bewindspersonenoverleg. Die vergadering vindt standaard plaats in elke coalitiepartij, daags voor de Ministerraad. Dat wordt georganiseerd met de partijtop, de ministers en staatssecretarissen van elke coalitiepartij. Premier Schoof kan er dus last van krijgen omdat hij minder informatie ontvangt dan de leden van de coalitiepartijen. 

Illustratie: Bas van der Schot

Als premier wordt Schoof lid van de Europese Raad. Daarin zitten de regeringsleiders van alle EU-landen en met elkaar zetten zij de grote lijnen van het beleid uit. Dat is dus een zeer belangrijk orgaan. Daar is vooroverleg, net als in het bewindspersonen-overleg dat voorafgaat aan de Ministerraad. Ook dat loopt langs partijlijnen, zo stemmen zij hun standpunten af. Schoof mist dat als partijloze. 

Dat vindt ook Wim Voermans, hoogleraar Staats- en Bestuursrecht. Hij is van mening dat het Schoof zelf ontbreekt aan politiek gewicht. Dat is onmisbaar als je dingen voor elkaar wilt krijgen. Al zijn voorgangers vertegenwoordigden grote politieke partijen die verkiezingen wonnen. Dat is wat hij ontbeert. Wordt hij de slippendrager van Wilders? Hij koos wel een prima personal assistent, las ik. Een frisse veelbelovende jonge ambtenaar van 31 jaar uit Delft, Lars Nieuwerf (voormalig VVD'er), die als zijn rechterhand gaat optreden. Zeg maar gerust: als zijn ogen en oren. (Er wordt nog een tweede aangesteld.) 

Zelf heb ik geen zin om van dit naderende onheil weg te kijken, om zorgelijke politieke ontwikkelingen te sussen. Noem mij daarin on-Nederlands. Ik wil mij als blogger mengen in het debat, mijn kritische noot laten klinken. Rutte zei ooit dat het eerste kabinet dat hij vormde met CDA en (gedoogpartner) PVV een kabinet was (Rutte I) waar ‘rechts Nederland zijn vinger bij kon aflikken’. Het klapte twee jaar later vanwege onbetrouwbaarheid van Wilders en Rutte kreeg er spijt van als haren op zijn hoofd. Hij wilde nooit meer regeren met de PVV. Nu vormt zijn opvolgster een meerderheidskabinet met die partij, die extremer werd met de jaren. Het soort nostalgisch nationalisten als Wilders en kompanen gelooft in een ‘gelogen verleden’. Dat heeft nooit echt bestaan en bovendien kun je er niet naar terugkeren. De zon gaat misschien even schijnen maar PVV-stemmers laten zich in de luren leggen... 

Het enthousiasme van Nederlanders over dit aantredende kabinet is al tanende, volgens bureau IPSOS I&O. Dat liept terug van 50% naar 39%. Het vertrouwen in Kabinet-Schoof ligt nóg lager; dat ging van 35% naar 30%. Mijn liefje, lid van het Op1 Opiniepanel, typte zich de afgelopen dagen de blaren op haar vingers.

Onlangs las ik het interessante boek(je) van NRC-journalist Tom-Jan Meeuws, getiteld ‘Duidelijkheid’. Hij schreef het eerder dit jaar in het kader van de Maand van de Filosofie. Meeuws gebruikt het gedachtengoed van de 15^de eeuwse filosoof en diplomaat Niccolò Machiavelli (1469-1527) om licht te schijnen op de taal van  politicus Wilders. Hij toont aan hoe diens duidelijkheid bevordert dat de naoorlogse politieke orde in Nederland bezwijkt, met chaos als resultaat. 

Meeuws geeft in zijn boek allereerst een overzicht van hoe politiek werd bedreven in Nederland in de afgelopen (bijna) twee eeuwen en welke veranderingen zich voordeden in de loop van de tijd. Die tijdslijn loopt tot en met het kabinet-Rutte IV. 

Politiek Den Haag wordt in de loop der tijd een bange wereld: angst voor kiezers, angst voor feiten, angst voor fouten. Politici zoeken bescherming. Via mediatrainingen leren ze het belang van duidelijkheid en herhaling. (Dat noemt men ‘message control’.) En journalisten worden ‘letterknechten’ van politici. Gooi ze maar een -nietszeggend, onbeduidend- quoteje toe dan hebben zij ook iets. 

Democratisch leiderschap vereist volgens de mores van de naoorlogse orde behalve voldoende stemmen ook moed, matigheid en wijsheid. Moed om tegen angsten in te gaan. Matigheid om niet bij elke keuze de eigen verlangens voorop te stellen. En wijsheid om ook de consequenties van de eigen standpunten te overzien. Veel partijen verruilen hun wereldbeeld in de loop van de tijd voor een doelgroep die zij proberen te bedienen. Politici zoeken niet langer kiezers bij hun ideeën maar ideeën bij hun kiezers. (p.22) 

Politiek is ‘krachtig en langzaam boren in harde planken, met gedrevenheid en inschattingsvermogen’. Het is taai en onzichtbaar werk dat subtiliteit, geduld, fijnzinnigheid en juridisch inzicht vereist. Aan politieke duidelijkheid heb je niets. Alleen de betere Kamerleden maken promotie: ze komen in het fractiebestuur, worden fractievoorzitter of bewindspersoon. (p.23) 

Onder premier Rutte is het geduld voor polderen zeker in zijn eerste jaren niet overdreven groot. Aandacht voor zorgvuldige procedures, voor adviesorganen, voor inspraak, voor tegenspraak, voor de introverte degelijkheid van ambtelijk voorwerk... deze premier heeft er weinig mee. Hij geeft de voorkeur aan de korte klap. Duidelijkheid, emotionele beladenheid en onmiddelijkheid om het onbehagen van burgers te adresseren, krijgen de voorkeur. De ruimte vullen met lucht wordt in zijn jaren een veelgebruikt antwoord op de duidelijkheid van de oppositie. (p.34-35) 

Zo maakt Den Haag over de hele linie een omslag van maatschappelijke kennis naar management. Van politiek als roeping naar politiek als bedrijfsvoering. Meeuws noemt de VVD ‘de geestelijk vader van het Toeslagenschandaal’. (p.39) Recent las ik ook het boek ‘Het raadsel Rutte’ van politiek commentatoren Ron Fresen en Wilma Borgman. Dat is eveneens een lezenswaardig boek en schetst evenzeer een kritisch portret van Mark Rutte. (Hij krijgt uiteindelijk wel een voldoende van hen.)   

Wilders’ handelswijze en taalgebruik zijn de rode draad van Meeuws’ boek. De PVV-leider is een begenadigd bespeler van het debat maar zijn omgeving hangt van amateurisme aan elkaar en zijn mensenkennis is (dus) belabberd. De auteur beschrijft hoe de partijleider vanaf het begin zijn gevolg voor ‘gekken’ uitmaakt. Maar het zijn wel zíjn gekken! Hij en hij alleen heeft het laatste woord over alles en iedereen. Zijn partij zal nooit leden toelaten, er kan er maar één de baas zijn. ‘Zo sluit hij zich op. Geen man van de wereld. Een man in zijn wereldje.’ (p.18)

Wilders zegt zelf vaak dat hij meer van katten dan van mensen houdt. Ik vraag mij serieus af waarom je dan volksvertegenwoordiger wilt worden?

In de jaren ’90 van de vorige eeuw denkt Wilders actief mee met minister Robin Linschoten (VVD) over antrifraudevoorstellen. Nu verwerpt hij beleid dat hij 30 jaar lang persoonlijk steunde en bepleitte. ‘De grens met hypocrisie wordt wel erg dun’ aldus minister van Staat Tjeenk Willink in een artikel in NRC. (p.41) Saillant detail is dat Linschoten later zelf door de Hoge Raad werd veroordeeld voor belastingfraude. 

Duidelijkheid wordt het nieuwe bewijs van politieke zuiverheid. Vereenvoudiging als uitgangspunt, eenzijdigheid als oplossing. Fouten benoemen, maar wel van anderen. Grenzen stellen, maar alleen aan anderen. (p.20) Wilders’ antwoorden op vraagstukken hebben geen gelaagde verklaring maar een eenduidige: de islam is geen religie maar een gewelddadige politieke ideologie die moet worden verboden. Open grenzen veroorzaken migratie dus die moeten dicht. Nederland is een soeverein land dus moet het uit de EU. Partijen die omwille van de coalitie standpunten afzwakken of opgeven, doen niet aan zelfopoffering maar zijn slappelingen en plucheplakkers. (p.17) Deze ‘duidelijkheid’ staat echter op gespannen voet met de democratie. 

Zijn modus operandi is ‘Aanvallen! Beschuldigen! Herhalen!’ Rechters verwijten hem rechtstatelijk onfatsoen. Hij valt de rechtstaat aan als het hem uitkomt. (p. 48) Een cultuur van wantrouwen en escalatie staat haaks op de democratische rechtsorde die van oudsher uitgaat van vertrouwen en matiging. Eén man kan dat niks schelen: Geert Wilders. (p.67) 

Meeuws schreef een beknopt maar verhelderend boek. Aanrader! Ik las afgelopen weekend dat het in de NRC-Top10 van bestgelezen boeken van Nederland staat. Wellicht overleeft dat langer dan dit kabinet!