Wat je hart je ingeeft

Zomertijd wordt vaak komkommertijd genoemd maar voor wie in oorlogsgebied leeft, is er niks komkommerigs aan de maand augustus. Ik realiseerde mij dat des te meer bij het zien van een foto (hiernaast) van fotograaf Yousef Alzanoun in de Volkskrant. 

Een puber die zijn verdriet uitschreeuwt vanwege de dood van zijn broer of vriendje. Zijn hand zit geklemd om het t-shirt van zijn maatje alsof hij hem -koste wat het kost- bij de levenden wil houden. Gedood terwijl zij hun honger probeerden te stillen. Zijn schreeuw kwam uit zijn tenen. De uitdrukking ‘cry your heart out’ heb ik nog nooit zo goed verbeeld gezien. En dan die blauwe lucht, die past helemaal niet. Het sneed door mijn ziel, voelde zijn pijn in mijn lijf. Het was niet alleen compassie, er kwam ook woede in mij op over zoveel onrecht.

Op 16 oktober 2023 schreef ik mijn eerste (en tot vandaag enige) blog over de oorlog in Gaza. Over de wrede aanslag die Hamas uitvoerde op onschuldige Israëlische burgers op 7 oktober. Die terreurdaad overrompelde Israël volledig. Duizend militante Hamasstrijders staken de grens over om zoveel mogelijk joodse slachtoffers te maken. Mensen werden verkracht, onthoofd, gemarteld, gedood en ontvoerd. Die dag wordt terecht herinnerd als 'Zwarte Zaterdag'. Zo’n bloedige aanval vroeg om veroordeling in de felste bewoordingen. 

Dat deed ik. Maar het was ook een blog over onze thuissituatie. Mijn liefje stond onvoorwaardelijk aan de kant van Israël; om een heleboel redenen die ik hier niet zal herhalen. Zelf vond ik het zeer terecht dat een aangevallen volk zichzelf verdedigt maar dat moest wat mij betreft wel proportioneel gebeuren. Dat was het al snel niet meer. Zo beschreef ik het destijds: 

‘Kritiek op Israël en een ander geluid over de bezette gebieden stuiten op dovemansoren. We praten er thuis nauwelijks over en dat is opmerkelijk in een huishouden waar werkelijk alles bespreekbaar is. We agree to disagree... Op dit punt zit er iets onverzettelijks in ons beiden. Het gaat er mij niet om gelijk te krijgen (al kan ik een drammer zijn). Het beleid van kolonisator Israël, onder leiding van de corrupte en machtsbeluste populist Netanyahu en diens radicaal-rechtse coalitiepartners (Joodse Kracht en Religieuze Zionisten), kan niet worden geaccepteerd of goedgepraat.’ 

Nee, ik ben geen antisemiet; in tegendeel. Met mijn kritiek op Israëls handelen verklaar ik mij evenmin aanhanger van Hamas. Dat zijn veelgehoorde verwijten maar die kloppen niet in mijn geval. Ik wilde dat er kritisch naar beide kanten werd gekeken. 

Je kunt achter Israël (blijven) staan maar deze regering van haviken afwijzen. Dat is een andere nuance. Dat geldt voor velen, inmiddels ook voor mijn liefje. Die tegenstrijdige gevoelens kunnen gelijktijdig omgaan in een mens. In mijn blog van 16 oktober, getiteld 'Een zee van tranen', schreef ik ook kritisch over Hamas. Die militaire beweging regeert met harde hand in de Gazastrook. Er is daar geen sprake van democratie, de bevolking wordt onderdrukt en buitenlandse financiële hulp wordt in eigen zak gestoken danwel voor de gewapende strijd aangewend.

Misschien was toen niet de tijd voor nuances. Wellicht nu ook nog niet. Haar standpunt komt uit het hart, het mijne uit dat van mij. Ondanks onze hartsverbondenheid vonden we elkaar niet in deze kwestie in de afgelopen periode. We doen nog steeds ons uiterste best om deze diepgevoelde aangelegenheid tussen ons niet te laten escaleren. Daarna blogde ik niet meer over de oorlog in Gaza maar het bleef mij bezighouden. De wereld keek toe, leiders van westerse landen keken aanvankelijk weg. Maand na maand zag ik het er fouter gaan. 

In veel demonstraties en burgerprotesten kon ik mij niet vinden. ‘From the river to the Sea’? Ga toch weg, mens. Je moet niet tornen aan het bestaansrecht van Israël. (Bestudeer je geschiedenisboeken!) Aan het bestaansrecht van deze Israëlische regering wel. Daartegen protesteren moet juist luid en op internationale schaal. Dat gebeurt inmiddels ook. Op het Malieveld in Den Haag bracht het Rode Lijn-protest honderdduizend Nederlanders op de been. Een unicum. 

Tegelijkertijd moest ik denken aan de uitdrukking ‘een volk krijgt de leiders die het verdient’... Waarom zou je op Netanyahu & Co. stemmen? Waarom zou je je neerleggen bij Hamas als bestuurder van jouw gemeenschap? Beide groepen hebben niet het beste voor hun bevolking voor ogen. De meeste burgers in die regio willen vrede en een vreedzaam leven. Maar twee haviken op een kussen, daar ligt geweldddaad tussen. 

Dat juist Israëls huidige leiders aan de foute kant van de geschiedenis terechtkwamen met de uitvoering van hun genocidale plannen tegen Palestijnen, is het toppunt van cynisme. Het is de zucht naar macht die hen op het pluche houdt. Dat roept de nodige morele vragen op. Joden werden in de Tweede Wereldoorlog (maar ook al ver daarvoor) vervolgd en vermoord om wie ze waren. Zo ontstond de Holocaust. Palestijnen worden door Israëls politieke leiders beschreven als ongedierte dat moet worden uitgeroeid. De minister van Defensie Yoav Gallant (Likoed-partij) zei “we are fighting against animals”, om daarmee de oorlogsmisdaden van zijn regering te legitimeren.   

Ondertussen zijn we ruim 60.000 dode Gazanen verder en lijkt de westerse wereld eindelijk een streep in het zand te trekken. Tot hier en niet verder. Stop met deze genocide, of hoe deze misdaden ook worden genoemd. Niets lijkt de Israëlische regering echter van hun kwaadaardige plannen te weerhouden. Je hoort hen nog maar weinig over de bevrijding van Israëlische gijzelaars. 

Er lijkt dan ook een ander doel te zijn ontstaan. Gaza moet leeg en het hele gebied (niet al groot voor circa 2 miljoen Palestijnse burgers) zou volledig moeten worden bezet door Israël. De Israëlische legertop vindt dat een slecht plan. Netanyahu c.s. zal zich daarvan echter niets aantrekken, is mijn vrees. Vandaag wordt dat besloten in de Knessed. De haviken, met veel bloed aan hun klauwen, werden immuun voor (v)rede... 

Afgelopen weekend stond er een foto van een 18 maanden oude Palestijnse peuter met een geamputeerd beentje in dezelfde krant (Getty Images). 

Dat beeld vond ik om vele redenen hartverscheurend. Het riep diepe compassie bij mij op. Israël gebruikt in Gaza soorten bommen en granaten die tijdens een oorlog niet in een dichtbebouwde omgeving mogen worden gebruikt; dat is onwettig. Als je deze wapens inzet in woonwijken (die al in duigen liggen), heb je de bedoeling bewoners zwaar te beschadigen. En dat doen die krengen, volgens personeel van Artsen zonder Grenzen. Men hield tussen oktober 2023 en mei 2025 met pen en papier gegevens bij van hun medische zorg ter plaatse. 

Scherven van bommen dringen diep in een mensenlichaam door en veroorzaken gruwelijke schade, meestal gaat het om zeer gecompliceerde verwondingen. Bij een granaat- of bomexplosie verplaatst de schokgolf zich stante pede in alle richtingen, maar puin en metaalscherven worden vaak laag bij de grond verspreid. Hierdoor worden benen vaak het eerst geraakt, ook omdat slachtoffers vaak staan of rennen. Van alle patiënten die vorig jaar en dit jaar aan verwondingen werden behandeld, was eenderde vrouw. Artsen zagen ook veel gewonde jonge kinderen. Circa 10% was onder de 5 jaar, en nog eens 20% was jonger dan 16 jaar. Voor babies jonger dan 1 maand oud verzesvoudigde het sterftecijfer in deze periode. (2% van het eigen AZG-personeel werd gedood, 7% van hen raakte gewond in diezelfde periode.)

Israëlische militairen schenden de ene na de andere regel van het Oorlogsrecht. Ik noem dat liever het Internationaal Humanitair Recht. Het schrijft de manier voor waarop oorlogen dienen te worden gevoerd. De wijze waarop schade moet worden beperkt en slachtoffers van gewapende conflicten moeten worden beschermd. Aanvallen waardoor buitenproportioneel veel burgerslachtoffers vallen, zijn verboden. De wet schrijft een balans voor tussen militaire noodzaak en humaniteit. Die is in Gaza sinds het begin van deze oorlog ver te zoeken. Gazanen worden door Israëlische militairen bewust beschoten (met het doel om te verwonden en te doden) op punten waar zeer schaars voedsel wordt gedistribueerd. Zo kwam de foto van Alzanoun tot stand. 

Daarentegen blijft Hamas steevast eisen dat Israël deze oorlog beëindigt en zich volledig terugtrekt uit Gaza voordat de laatste gijzelaars worden vrijgelaten. Een gotspe. Hamas is uitgespeeld in de Gazastrook. Het heeft niets meer te eisen, vind ik. De doelen die het Israëlische leger zich bij aanvang van deze oorlog stelde, zijn behaald: het ontmantelen van Hamas’ militaire capaciteiten en het verzwakken van hun bestuur. Zoals gezegd, had deze terreurgroep sowieso al nooit het beste voor ogen voor de Gazanen. Dat ziet hoofdsponsor Qatar inmiddels ook in.

Ook de Israëlische militairen zijn uitgespeeld. Nu is het tijd voor onderhandelaars. De hoogste tijd voor ervaren diplomaten, voor serieuze onderhandelingen. Ik begrijp goed dat een tweestatenoplossing verder weg is dan ooit maar hoop doet leven.  

Eerst betalen, dan pas dood

We vierden de verjaardag van onze Zwitserse vriendin-buurvrouw Liselotte onlangs op ons terras. Mijn liefje haalde haar wandelend op van haar huis en langzaam liepen ze onze kant op. Daar werd ze tijdelijk herenigd met haar hondje Lenny. Zelf had ze het idee dat ze dit feestje niet meer zou meemaken. Dat zit zo. 

Op een vroege doordeweekse ochtend ontving mijn liefje een whatsapp-bericht van haar. Zij woont twee straten verderop, in haar eentje. We gaan al een jaar of drie à vier goed met elkaar om. We koken voor elkaar, wisselen recepten uit, drinken samen iets, gaan uit en helpen elkaar indien nodig. Ze berichtte dat ze onze hulp nodig had en dat ze naar de Eerste Hulp wilde met een taxi. Dat klonk niet goed dus mijn liefje liep direct in ochtendkleding naar haar huis terwijl ik thuisbleef en een ontbijtje voor twee maakte. 

Niet veel later kreeg ik een appje dat de ambulance moest worden gebeld en dat ook ik moest komen. Mijn liefje bleek een doodzieke vrouw aan te treffen die geen adem kon krijgen. Na te hebben gedoucht (deze Zwitserse gaat NOOIT op pad zonder te douchen), voelde ze zich ietsepietsie beter maar het was nog steeds zeer zorgwekkend. In het Spaans vroeg ik om een ambulance van het privéziekenhuis maar de persoon aan de andere kant van de lijn had kennelijk een ander plan. Het ging maar over admin en type verzekering terwijl het water mij aan de lippen stond. Bij gebrek aan Liselotte's patiëntgegevens gaf ik mijn eigen naam (e.d.) maar op. Ook dat bespoedigde de zaak niet. Op enig moment zei ik dat er iemand zou kunnen sterven als er niet snel zou worden gehandeld. Zelfs dat bleek tegen dovemansoren gezegd dus ik besloot op te hangen en naar de eigen auto te rennen. 

Als ze die rit maar zou overleven, dacht ik... Ze was als een vis op het droge. Ik sprak haar voortdurend bemoedigend toe. (‘Hold on, bitte!’) Ik reed zo hard als ik kon maar in het hoogseizoen is dit een vreselijk druk traject op de N332 langs Torrevieja, met altijd lange files. Ambulances met gillende sirenes en zwaailichten zijn daar een dagelijks verschijnsel. De stoet auto’s wijkt dan op beide rijstroken netjes uit om ruimte te maken. Maar nu niet voor Liselotte! 

We reden naar de Eerste Hulppost, haalden een rolstoel en rolden de patiënte naar binnen. Zij had alles klaar voor de financiële administratie en ik kreeg creditcard en pincode in mijn handen gedrukt. Voor Zwitserse personen werkt de ziekenhuisadmin hier anders dan (bijvoorbeeld) voor Nederlanders. Zwitserland is weliswaar een Europees land maar het maakt geen deel uit van de Europese Unie. Dan gelden andere regels. Er moest eerst worden betaald voor het aankloppen bij ‘Urgencias’. Of ik stante pede €750 wilde neerleggen. Liselotte bleef maar naar adem happen en wij bleven maar zeggen dat zij eerst aan de zuurstoftank moest.

De vrouw aan de balie kwam pas echt in actie toen ik de transactie had verricht. Daarna lag onze vriendin in vijf minuten tijd op een Eerste Hulp-bed met zuurstof en overal slangen en elektroden op het lichaam. Mijn liefje en ik haalden opgelucht adem. Het was ons in ieder geval gelukt haar aan goede (medische) handen over te dragen. 

Een half uur later stond ik weer met haar creditcard voor de balie. Nu om een deposito te betalen voor een dag op Intensive Care. Of ik maar €3.500 kon neertellen. Dat kon ik want Liselotte is niet onbemiddeld en goed verzekerd. Toch knipperde ik met mijn ogen... dit soort bedragen realiseer je je niet als je met een Spaanse privéverzekering bij de medische stand aanklopt. Wij hoeven nooit iets vooraf te betalen of een aanbetaling te doen voor wat voor behandeling dan ook. Er wordt achter de schermen even gebeld met de verzekeraar en door gaan we! (Eén dag op de Intensive Care blijkt voor haar €3.000 te kosten.) 

Zo kwam ze op de IC unit terecht waar ze enkele dagen moest blijven. Daar werd de diagnose officieel gesteld: longemfyseem. Dat is een vorm van ‘COPD’ (‘EPOC’ genoemd in het Spaans). Een ernstige longziekte die de longblaasjes kapotmaakt, een ziekte die je oploopt na decennialang roken. Dat is wat Liselotte deed. Ze stopte nadat wij er twee jaar geleden bij haar op aandrongen. Dat lukte haar maar de longschade bleek onomkeerbaar. Zelf dacht ze dat ze last had van astma (net als een zoon). 

Nu mogen COPD-patiënten niet vliegen maar dat wist zij niet. Ze keerde onlangs terug van een reisje naar Ierland en Wales om daar vrienden te ontmoeten. Ze kwam zieker terug dan toen ze vertrok, al was haar conditie toen al slecht. Tijdens die reis raakten haar longen ook nog eens ontstoken (pneumonitis, geen longontsteking) en die aandoening veroorzaakte deze gezondheidscrisis. Op IC kreeg ze nieuwe medicatie en zuurstof, eerst via een gezichtsmasker, later via een neusbril (twee slangetjes). 

Een van de zwaarste dagen voor iedereen ontstond door een delirium. Ze reageerde heftig op medicatie X die men haar toediende. (Het is een  bekende bijwerking maar niet iedere patiënt krijgt die.) 

Dat ze overal spetterende kleuren zag aan de wanden, mensen hoorden praten in vele vreemde talen en iemand voortdurend hoorde zingen was tot daar aan toe. Een goede LSD-trip doet dat ook. Maar dat ze zeker wist dat wij een plaats voor haar zochten in een verzorgingstehuis elders, dat anderen haar wilden vermoorden en nog meer enge gedachten, was een schok. Deze vriendelijke vrouw werd zelfs ongedurig tegen het IC-personeel (nooit tegen ons). De volgende ochtend brachten we een grote doos chocolaatjes mee voor het medische team, uit naam van de patiënte. Dat team was groots. Ons gebaar werd zeer gewaardeerd. Volgens Liselotte deden ze daarna meer hun best...

De ochtend na die acute verwardheid vroeg ze ons hoe het in Casa Terracotta was gegaan. Wij keken haar met opgetrokken wenkbrauwen aan (boven ons mondkapje te zien). Wat?! Die naam gaf ze aan het verzorgingstehuis. Hoe kwam ze erop?! Na haar te hebben gerustgesteld dat ze uitsluitend naar haar eigen huis terugkeert, verdween die waan langzaamaan naar de achtergrond. Ze had het zich ingebeeld. Dat was voor mij reden genoeg om een tekening voor Liselotte te maken. Die kreeg ze van ons, ingelijst, voor haar verjaardag. Met een dikke knipoog die ze nu zeer kan waarderen. Het schilderij krijgt een bijzonder plekje in haar huis. Als aandenken aan ons gezamenlijke avontuur. 

Naast narigheid waren er ook momenten waarop we zeer persoonlijke, diepe gesprekken voerden. Over angst voor de dood, de betekenis van vriendschap,  mensen vertrouwen, over ziekzijn en niet meer beter worden, zin geven aan het leven en lijden. 

Liselotte nam ooit haar oude, zieke moeder in huis en verzorgde haar elf jaren lang. Dat deed ze vervolgens ook jarenlang voor haar zieke echtgenoot, totdat thuiszorg niet meer toereikend was. Dus ze weet alles van mantelzorg. 

Deze ervaring ligt nu achter ons maar het ging mijn liefje en mij niet in de koude kleren zitten. Iemand bijna zien verstikken, voor de poorten van de dood wegslepen, elke dag -soms meermalen- over een rotweg naar ziekenbezoek, de dagelijkse ‘familie-update’ met Spaanse artsen die niet allemaal even goed en duidelijk waren, Liselotte’s zoon in Zwitserland zo precies mogelijk bijpraten, omgaan met de vele administratieve kronkels en die proberen op te lossen. Wat achteraf het gemakkelijkst was, was de patiënte elke dag opbeurend toespreken. Zelf dacht ze dat ze deze inzinking niet zou overleven. Dat ze het ziekenhuis niet meer zou verlaten. But she did. Het was voor allen een forse inspanning maar we deden het toch maar. De kracht van samenredzaamheid! 

Na het verjaardagfeestje op een zonnig terras brachten we haar, moe maar tevreden, naar huis. We doen nog een beetje admin en boodschappen voor haar, de rest beheert ze inmiddels zelf. We gaan elke namiddag even bij haar langs voor een praatje en een drankje. 

Mijn liefje werd fysiek moe, ik vooral geestelijk. Vanaf morgen wordt het leven voor iedereen normaler (wij gaan weer zwemmen in zee!). Liselotte maakt het goed in haar eigen huis. Ze kreeg een grote zak medicatie mee die haar voorlopig in goede staat moet houden. Lenny de hond is nog even elders ondergebracht maar ze ziet hem regelmatig. Volgende week begint ze met een paar uurtjes thuiszorg per dag. Iedere naaste realiseert zich dat haar longen ernstig ziek zijn en dat er geen herstel mogelijk is van deze vorm van COPD. Dat zonk inmiddels ook in bij de patiënte zelf. 

Maar ze is reuzeblij dat ze haar verjaardag alsnog mocht vieren. En vieren deden we, al was het in kleine kring.