Almadraba

Almadraba is Moors voor 'plaats waar de klappen vallen'. Ik vind het een mooie klank maar het duidt wel iets tamelijk bloederigs aan. Het is een begrip in Andalusië en heeft betrekking op de traditionele vangst van de blauwe tonijn die -in deze periode- van de Middellandse Zee naar de Atlantische Oceaan trekt, door de Straat van Gibraltar. De grote vissen worden in fuiken gelokt en vervolgens vanuit vissersboten met grote haken aan land getrokken.

Een aantal blogs geleden schreef ik over de klimaatveranderingen die volgens Greenpeace España verstrekkende gevolgen zullen hebben voor Spanje. Men verwacht dat door de voorziene temperatuurstijging van de Spaanse wateren (met 2 à 3 graden per jaar) vooral plankton en het aantal kwallen dramatisch zal toenemen.
In een plaatselijke krant las ik onlangs een artikel over het 'Portugese Oorlogsschip' (physalia physalis, Portuguese Man O'War) dat in Spaanse wateren zou zijn aangetroffen. Die constatering lijkt in overeenstemming te zijn met de voorspellingen van de Spaanse tak van Greenpeace.
De naam Portugees oorlogsschip klinkt net zo krijgshaftig als het dier is: het gaat namelijk om een, voor de mens uiterst giftige drijfkwal die normaliter alleen voorkomt in de warmere wereldzeeën. Het dier zou volgens het Spaanse Oceanografische Instituut via de Straat van Gibraltar vanuit de Atlantische Oceaan zijn 'binnengewaaid'. Volgens het betreffende artikel is het de eerste keer dat het dier aan de Spaanse Costa Blanca is gespot maar vorig jaar kwamen naar verluid al 60 mensen in Baskenland en Cantabrië, in het noorden van Spanje, in lichamelijke problemen. Het slechte nieuws is namelijk dat de kwal dodelijk kan zijn voor de mens. Het is dus uitkijken geblazen! Het zou overigens niet mijn eerste kennismaking met het drijvende dier zijn: ook tijdens eerdere reizen naar Amerika (Florida) en Australië vond ik blauwe poliepresten op het strand. Het is eigenlijk geen kwal maar een immense samenklontering van poliepen. De tentakels van het dier kunnen wel tot 70 meter lang worden en elk dier heeft er honderden. De aanraking met deze tentakels kan voor een mens tot de dood leiden; dat hoeft echter niet. Wat wel altijd het geval is na zo'n aanvaring is helse pijn op de contactplaatsen en hoge koorts. In het allerslechtste geval leidt het tot hartstilstand.

Maar niet alle dieren in Spaanse wateren zijn een bedreiging voor de mens. Er zwemt ook veel rond dat ons groot plezier kan verschaffen. Neem bijvoorbeeld dolfijnen. Binnenkort gaan wij een uitstapje maken naar Zuid-Spanje om in de Straat van Gibraltar zeezoogdieren te observeren. Dat gebied is een van Europa's belangrijkste voedselgebieden voor dolfijnen en walvissen. Orka's (orcinus orca, zwaardwalvis) komen hier op dit moment in achtervolging van de blauwe tonijn. Die tonijn is voor de zwaardwalvis een heerlijk hapje. Ook dat wordt een waar Almadraba maar dan zonder tussenkomst van de mens. Dat zullen wij echter niet kunnen aanschouwen daar het zich op grote diepte afspeelt. De een zijn 'brood', is de ander zijn boot... Wij komen in vrede.


In tegenstelling tot wat de Engelse naam 'killer whale' suggereert, is een orka geen walvis maar een dolfijnensoort en heeft het dier, voor zover ik weet, nog nooit mensen aangevallen. De orka is de grootste dolfijnensoort: het dier kan tussen 6 en 9 meter lang worden en een volwassen mannetje kan een rugvin ontwikkelen van wel 2 meter hoogte.
Kort geleden las ik dat er een zonnebril op de markt is die blijft drijven, zeer toepasselijk genaamd 'Dolphin', van fabrikant Julbo. Dat lijkt mij wel wat voor deze excursie want ik ken mijzelf: ik kan zo maar met mijn hele hebben en houen over de reling hangen van enthousiasme! Ik hoop dat we op de geplande dag kunnen uitvaren en een groep(je) orka's mogen zien. Al is het maar een tip van zo'n indrukwekkende rugvin... Alhoewel het de juiste periode is om ze daar te zien -95% garantie, volgens de organisatie- is het altijd afwachten. Puur-natuur laat zich immers niet plannen. De camera's zijn opgeladen, de truien zijn gepakt. Aan de Atlantische kust staat altijd een frisse wind, de temperatuur van het zeewater komt er niet boven 20° Celsius. Of mijn zinkbare zonnebril het uitstapje heeft overleefd, vertel ik in mijn volgend blog.

Voor de Spaanse kiezen

Greenpeace España presenteeerde vorige week, ter ere van haar 25ste verjaardag, het rapport over klimaatveranderingen in Europa. Mijn tweede vaderland kwam er in dat rapport niet best af: van heel Europa zal Spanje het meest worden getroffen door het broeikaseffect. Greenpeace verklaarde in het rapport dat de temperatuur over Spanje met gemiddeld 1.5° Celsius is toegenomen, veel meer dan de gemiddelde 0,95° Celsius in andere landen van Europa. Ecologisten waarschuwen dat de gemiddelde temperatuur in sommige delen van Spanje voor het einde van deze eeuw zelfs kan zijn gestegen met 6° Celsius als de huidige trend doorzet. Men maakt zich met name zorgen over de ontwikkelingen in Castilla y León.

Volgens het rapport is het peil van de wateren rondom Spanje gestegen met 2 à 3 millimeter per jaar. Dat lijkt weinig maar het is veel. De stijgende zeespiegel zal op de lange termijn vooral negatief uitpakken voor Noord-Spanje en de Canarische Eilanden.
Het klimaat in het Zuiden van Spanje gaat steeds meer lijken op het Afrikaanse volgens Greenpeace, terwijl het klimaat in de noordelijke landen van Europa meer en meer mediterraan wordt. Dan is dan wel goed nieuws voor de 'thuisblijvers'! Nog even en je hebt het in Nederland net zoals wij het hier hadden in Spanje. Dat is zo'n zelfde constructie als 'vandaag is morgen gisteren'... Maar even serieus: dat alles heeft grote consequenties voor de Spaanse flora en fauna. De onderwaterwereld zal drastisch veranderen maar ook het vogelleven zal negatieve gevolgen ondervinden.

In dat Spaanse Greenpeace-rapport werd tevens aangegeven dat al 88% van de ijskappen in de Pyreneeën zijn massa heeft verloren in de afgelopen 100 jaar. Op termijn kan temperatuurstijging dan ook leiden tot het voor altijd sluiten van de Spaanse skigebieden. Ook de waterrijke gebieden en de lagunes worden steeds meer bedreigd en gaan snel achteruit. Dat geldt onder andere voor de natuurlijk gevormde lagune van Mar Menor, een heel bijzondere biotoop. Op heldere dagen kunnen wij het water vanaf ons terras zien liggen.

Twee jaar geleden werd er al een apocalyptisch beeld geschetst van de toekomst van Spanje als er geen maatregelen zouden worden getroffen tegen de gevolgen van klimaatverandering. De foto's hieronder zijn afkomstig uit een boek van Greenpeace, getiteld 'Photoclima', dat in 2007 verscheen (courtesy Pedro Armestre/AFP/Getty Images). De beelden zijn samengesteld op basis van statistieken van het Klimaatpanel van de Verenigde Naties. De bovenste rij foto's toont La Manga nu, de onderste rij laat zien hoe datzelfde La Manga er in 2070 kan uitzien als er niets wordt gedaan aan de stijgende waterspiegels in en rondom Spanje. De huizen, hotels en restaurants op de landtong van La Manga zullen onder water verdwijnen...


Spanje krijgt het in klimatologisch opzicht behoorlijk voor de kiezen! Het zijn beelden die mij erg doen schrikken en dat was ook precies de bedoeling van Greenpeace in 2007. Spanje moet dan ook dringend tot (meer) actie overgaan om de dramatische gevolgen van de wereldwijde opwarming in eigen land te reduceren. De natuur- en milieu-organisatie heeft de Spaanse regering ook dit jaar weer dringend opgeroepen tot actie over te gaan, te beginnen met een diepte-investering van € 2.700.000.000 ofwel: zevenentwintig honderd miljoen euro's.
Dat is geen fijne boodschap om te ontvangen, zeker niet voor een land als Spanje dat al zo hard wordt getroffen door de wereldwijde -financiële- crisis. Vooral de uitstoot van schadelijke CO2-gassen moet sterk worden geminderd. Het streven van Spanje zou volgens Greenpeace moeten zijn om de emissies met 40% te reduceren tussen nu en 2020. De landelijke en provinciale politiek moeten de maatregelen steunen en stimuleren maar de individuele burger kan daaraan ook zijn of haar steentje bijdragen. Milieuzorg is voor de meeste Spanjaarden echter geen onderwerp dat hen van oudsher bekoort... ik druk mij wat eufemistisch uit. Ik durf te denken dat de recente toename in aandacht voor natuur en milieu voortkomt uit het feit dat hier zoveel mensen uit Noord-Europa zijn komen wonen; die zijn er immers al langer mee bekend en daardoor dieper doordrongen van de noodzaak van handelen. Zelf draag ik de natuur en het milieu ook een warm/opgewarmd hart toe. Ik vroeg mij zojuist af of het wellicht een typisch vrouwenonderwerp is? Het Spaanse ministerie van Milieu wordt al jaren achtereen door vrouwen geleid, Nederland heeft Jacqueline Cramer als minister en ook Engeland heeft een vrouwelijke Milieuminister.

Niettegenstaande alle doemscenario's is het wel opvallend dat het in de afgelopen winter in Spanje meer heeft geregend dan in de afgelopen tien jaar waardoor alle waterreservoirs zo goed als vol zijn. Ook het Spaanse skiseizoen is tot op dit moment (midden mei) nog steeds geopend hetgeen zelfs een unicum is voor het land. Als je de commentaren van oudere Spanjaarden beluistert, is het weer in Spanje in de afgelopen jaren zeker veranderd: de winterse en zomerse temperaturen zijn volgens hen extremer geworden. Het strandseizoen is hier alweer geruime tijd geopend. Wij maken ons dus op voor een lekker warme, wellicht zelfs hete zomer.