Da-dum, da-dum, da-dum, da-dum… ♫

De astronomische zomer is vandaag begonnen. Joehoe! Niet alleen hier, aan de Costa Blanca, maar over de hele wereld. Het is tevens de langste dag van het jaar. Ook leuk. Het zomert in grote delen van Europa maar niet bepaald in het westen van Engeland en Wales. Daar is het nat en grauw. Dat weet ik omdat onze vrienden Pat & Sue daar momenteel vertoeven. Ze zien groen en geel van jaloezie als we ze een foto doorsturen van een zomerse lunch in Chiringuito Ramón (ook hun plaatselijke favoriet) en van intens blauwe luchten. Zij gaan jaarlijks naar hun geboortegronden terug om de familie, zoon, dochter en kleinkinderen, te ontmoeten. En ook om aan al te grote hitte te ontsnappen. Zij zijn verwoede zeezwemmers dus ze zien ook scheel van afgunst als we een fotootje van onszelf in zee sturen. Al wonen ze in Wales op loopafstand van een mooi strand, er kan niet worden gezwommen vanwege het slechte weer. 

Mijn liefje en ik besloten deze zomer thuis te blijven. Zeker toen we lazen dat de eerste hittegolf zich pas eind augustus zou voordoen, volgens de weerdeskundigen. Het was dan ook een verrassing dat we al zo vroeg in dit seizoen dagen van tenminste 30 graden Celsius kregen. Ze zaten ernaast. In Nederland is het nu net zo tropisch als hier. De definitie van een hittegolf is daar dat er sprake moet zijn van tenminste vijf dagen met een temperatuur die hoger ligt dan 25 graden Celsius en tenminste drie van tenminste 30 graden Celsius. Aldus het KNMI. 

Het is deze maand precies 50 jaar geleden dat de film Jaws in de bioscoop verscheen. Ik las een boeiend artikel in de Volkskrant dat deze iconische film van Steven Spielberg van verschillende kanten belicht. Over de vrouwonvriendelijkheid ervan, de vele noviteiten, de gebruikte techniek, speciale effecten, de wijze waarop de film werd gelanceerd, de rol van de regisseur, de gevolgen ervan. De filmredacteur van deze krant is van mening dat de film de (film)geschiedenis veranderde.

De kop van dit krantenartikel heeft onder andere de woorden ‘Da-dum, da-dum, da-dum, da-dum’... Dat deuntje kent iedereen. Het was dé tune van de film die door de beroemde Amerikaanse componist John Williams (een favoriet van mij) werd geschreven. Voor veel kijkers gold destijds dat ze kippevel kregen als ze dit muziekje hoorden. Ik ook maar niet van angst. Ik vond het zó goed gekozen en gecomponeerd! Veel mensen durfden in de zomer van 1975 niet in zee te zwemmen. Ik geloof niet dat ik daar last van had. 

Overigens ben ik begonnen aan het recente boek van Sir David Attenborough, getiteld ‘Ocean. Earth’s Last Wilderness’. Het is een dikke pil dus daarmee ben ik wel even bezig. Wat mij als eerste opviel, is dat alle illustraties in de hoofdstukken zijn getekend in zwart-wit. Wat mij vervolgens opviel aan hoofdstuk 1, is dat er parallellen worden getrokken met de leeftijd van de erudiete Brit (Attenborough is inmiddels 99 jaar) en de negentigjarige levensduur van een blauwe vinvis; de grootste (wal)vis die in onze oceaan rondzwemt. Ik vind het een vernuftige manier om de omvang van de veranderingen in de natuur gedurende zijn leven te beschrijven. De twee andere hoofdstukken gaan over de bewoners van de diepzee en van de kelpbossen. 

“Marine science has revealed natural wonders a young boy in the 1930s could never have imagined. New technology has allowed us to film wildlife behaviour I could only have dreamed of recording in the early stages of my career, and we have changed the ocean so profoundly that the next hundred years could either witness a mass extinction of ocean life or a spectacular recovery.” 

Mijn liefde voor haaien en andere zee(zoog)dieren begon al voordat de film ‘Jaws’ in de bioscopen verscheen. Ik denk dat mijn eerste kettinkje als kind bestond uit een hanger met een haaientand eraan. Ik heb ongetwijfeld ook weleens een spreekbeurt gehouden over dit majestueuze dier. Met de witte haai als icoon en  toppredator in de natte voedselketen. 

De Amerikaanse organisatie OCEARCH, wereldwijd leider in oceaanonderzoek en haaienbescherming, kwam vanwege dat 50-jarige jubileum met nieuwe inzichten in de witte haaien die de inspiratie vormden voor de film. Al bijna twintig jaar is deze organisatie bezig met het oplossen van het wereldwijde raadsel van de witte haai; een raadsel dat wetenschappers al meer dan 400 miljoen jaar bezighoudt.

Dit markeert een belangrijke mijlpaal in het begrijpen van de migratiepatronen, voortplantingsgedrag en overlevingsstrategieën van deze solitaire roofvissen. Met elke gemerkte haai verzamelt OCEARCH meer dan 24 soorten gegevens, van genetische en gezondheidsbeoordelingen tot migratiepatronen over lange afstanden en de voortplantingsstatus. Deze gegevens helpen OCEARCH bij het in kaart brengen van essentiële haaienhabitats en het wetenschappelijk onderbouwen van toekomstige beschermingsacties.

De organisatie heeft ook een zogenaamde ‘shark tracker’ waarmee het publiek kan bekijken wat waar rondzwemt. Daarop zijn interessante dingen te zien. Deze tracker richt zich vooral op zeedieren aan de oostkust van de Verenigde Staten maar een dier met een zendertje kan naar overal worden gevolgd. Recent werd daar een mannelijke witte haai van ruim vier meter gespot die men 'Contender' (mededinger) is gaan noemen. Het is de grootste witte haai (Carcharodon carcharias) die ze voorzagen van een zender ooit. Dit geeft een ‘bite’ aan dit jubileum! 

Mijn liefje en ik zochten in een ver verleden samen naar haaientanden op het strand van Cadzand. Toen had ik al zo’n sterk zoekbeeld (als schelpenzoeker) dat ik ze bij bosjes uit het natte zand opraapte. Ze zitten nog ergens in mijn schelpenmuseum. Dat deden we ook aan de oostkust van de Verenigde Staten. Daar vlogen de fossiele haaientanden mij eveneens om de oren. We bezochten een plek in Chili waar fossiele resten waren gevonden van de grootste haai die ooit in die wateren rondzwom. Ook bezochten we vele jaren geleden samen een Disneypark in Florida waar we nietsvermoedend in een bootje stapten en niet veel later een van de grote mechanische haaien uit de film ‘Jaws’ aan stuurboord uit het water zagen verrijzen. Onze harten zaten in onze kelen. Nét echt! 

Ik zwom met haaien op het Groot Barrière Rif, in ‘Shark Alley’ in Belize, aan de kust van Mauritius en rond de Galapagos-eilanden. Kortom, de liefde en bewondering voor dit dier wordt breeduit gemeten. Nog nooit zag ik er echter eentje live in de Middellandse Zee. De grote plas water in mijn achtertuin, de diepe zee met zijn legendarische helderheid en heel veel zeeleven. Vandaag nemen we weer een plons. 

Robert Mattey was de knutselaar op de set van de eerste Jaws-film. Joe Alves was de production designer (en later regisseur van Jaws 3-D). Hij overzag het ontwerp van het drietal mechanische haaien, dat vaker niet dan wel functioneerde en zo mede debet was aan het verveelvoudigde aantal draaidagen en bijna in drievoud overschreden budget van de film (van 3,5 naar 9 miljoen dollar).

Midden jaren zeventig van de vorige eeuw betrof de ‘Jawsmania’ een ongekend cultureel fenomeen. Met USD$476 miljoen aan kassa-opbrengst (omgerekend naar nu zo’n 2 miljard dollar) was het de tot dan toe lucratiefste speelfilm ooit. Spielberg twijfelde nog even of hij de film wel moest regiseren. De voortekenen waren weinig gunstig halverwege de draaiperiode. De keuze om, als eerste Hollywoodfilm ooit, écht op zee te draaien in plaats van in een studiobassin, leek rampzalig uit te pakken. Het weer werkte niet mee, de filmschuit sloeg om en de mechanische haaien weigerden vaak dienst. ‘The shark is not working’, klonk het dagelijks over de walkietalkies. Maar deze film vestigde Spielbergs naam als succesvolle Hollywood-regisseur. Later betuigde hij wel spijt. Het had deze diersoort in een benauwde positie gebracht. Er werd voortaan gejaagd en gevist op deze ‘menseneter’. Dat droeg bij aan de decimatie van de haaienpopulatie. 

Alleen deze zomer verkrijgbaar op Martha’s Vineyard, een groot eiland ten zuiden van Cape Cod, waar een aantal opnames voor deze film werden gemaakt: een limited edition Jaws-popcornbak in de vorm van een haai met openklapbare bek. Zolang de voorraad strekt. 

Jaws is deze zomer (eind augustus) weer te zien in de Nederlandse bioscopen. Goed voor twee uurtjes griezelen of verwonderen. De spin-off uiterst spannende film 'Open Water' mag ook niet ongezien blijven, wat mij betreft. Die heeft ook haaien als hoofdpersonen en is nóg spannender. (Een duikend echtpaar wordt per abuis midden in de oceaan achtergelaten.) Maandagavond te zien op SBS9 om 20.30 uur.