Saving Europe

Illustratie: Nathalie Lees

Het zijn woelige tijden op dit continent. De Europese Unie zoals we die hedentendage kennen, kwam niet uitsluitend tot stand uit economische overwegingen of berekeningen. De bakermat van democratie ligt op dit continent, net zoals het begin van de Verlichting. 

De Unie vertegenwoordigt Europese waarden, die diep zijn geworteld in democratie. Wie wil nu niet wonen op een continent zonder oorlogen? Europa was nog nooit zo vreedzaam als na de totstandkoming van de Unie. Mensen op een groot deel van het Europese continent zijn vrij om grenzenloos handel te drijven, zijn vrij om elders te werken en te leven. En toch...

Er zijn teveel regels uit “Brussel” (soms tot in het absurde). De afdrachten die deelnemende landen doen, zijn exorbitant hoog. Je houden aan financiële afspraken in zo'n verband vind ik als Hollandse niet meer dan normaal. Andere landen gaan er luchtiger mee om. Of die regels te streng zijn, kan ik niet beoordelen; maar meer-meer-meer hoeft van mij niet. Wat ik belangrijk vind, is dat de Europese Commissie en het Europese Parlement democratischer en transparanter worden; benoemingen behoren geen onderonsjes te zijn. Voorts moet corruptie en geldverspilling in eigen gelederen drastisch worden aangepakt. Goed voorbeeld doet goed volgen.

Dat alles baart mij zorgen. Ik begrijp dat Europa als machtsblok wil groeien maar als je landen met zeer andere normen, waarden en staten-van-dienst toelaat dan lijken verbondenheid en gemeenschapszin snel te verdwijnen. In Neuro- en Zeuro-zones geloof ik niet, evenmin als in een tweesporenbeleid. Een tweesporenbeleid voor langzame en snelle groeiers levert nóg meer regels op en dat niet tot meer verbinding op het continent leiden. Kortom: lastig! De recente ontwikkelingen geven aan dat het lastig genoeg is om de kikkers die thans in de vijver zitten, erin te houden.

Italianen gingen naar de stembus met een radicaal-populistische regering tot gevolg. De nieuwe mannen aan de macht zijn bij uitstek eurosceptisch. Ze zijn van plan zich eenzijdig aan Europese afspraken te ontrekken.

Spaanse oppositiepartijen stuurden vorige week minister-president Rajoy naar huis door een motie van wantrouwen vanwege een aanhoudende stroom corruptie-veroordelingen in de Partido Popular. De leider van de PSOE (socialististen), Pedro Sanchéz, zal het beleid van de zittende regering voorlopig voortzetten tot aan de volgende verkiezingsronde in 2019. Het boek over de Catalaanse onafhankelijkheid ligt weer open en bloot op tafel.

Hongarije herkoos Viktor Orbán als minister-president. Deze man haalde het vorig jaar in zijn hoofd te gaan sleutelen aan de onafhankelijkheid van de juridische macht, de vrijheid van meningsuiting en mensenrechten van Roma en Joodse minderheden in het land. Daarmee daagt hij de EU op fundamentele principes uit.

De Poolse minister-president Andrzej Duda vergeleek het lidmaatschap van de EU onlangs met de bezettingen die Polen in de geschiedenis van het land meemaakten (door de Russen, Oostenrijkers en de Pruisen).

Het Frankrijk van Macron wil in menig opzicht juist meer Europa, het Duitsland van Merkel wil financieel strenger Europees beleid. Mijn Vaderland wil niet meer gaan betalen. Hoe moet het verder met zo’n Unie van Ongelijkgestemden? Het gaat niet de goede kant op, wat mij betreft. Mijn liefje zei het goed: “het is een stapje naar voren, een pasje naar links of rechts en weer een stapje naar achteren”. Zo sukkelen we naar de Europese Parlementsverkiezingen van mei 2019. Ik verwacht dan dat de unie door populisme en apathie een verdere zwaai in de foute richting zal maken.

En dan zijn er nog de haperende Brexit-onderhandelingen tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU. In The Guardian las ik gisteren een heel goed ingezonden stuk van de twee auteurs van het recent verschenen boek ‘Saving Brittain’. Bij de koptekst van het artikel veerde ik al op: “The Brexiters are right about many problems but wrong on the solution. Poverty, inequality, low wages and job insecurity – all can be addressed without leaving the EU.”

Hutton en Adonis zijn van mening dat de problemen die het land thans ervaart niet worden opgelost door uit de Europese Unie te stappen. Die ontstonden in het eigen land en dienen daar dan ook te worden opgelost. De stemming vóór Brexit werd ingegeven door armoede, ongelijkheid en moedeloosheid. Zeven van de tien armste gebieden in Noord-Europa liggen in Engeland. Bewoners van die gebieden waren in meerderheid voor het verlaten van de EU. 30 zogenaamde ‘social mobility coldspots’ in het land stemden vóór. Het betreft gebieden met: 

• vastgeroeste huizenprijzen
• teruglopende levensverwachtingen
• weinig tot geen kansen in het leven
• op grote schaal voorgeschreven anti-depressiva

Buiten Londen en het zuid-oosten van Engeland draait de economie matig tot niet. Veel burgers in grote delen van het land zijn buitengesloten van het zogenaamde ‘sociale contract’ (betaalbare scholing, belastingverlaging, sociale hervormingen, investeringen met gemeenschapsgeld). Werkeloosheid is weliswaar op zijn laagst in 40 jaar maar slecht betaald werk bereikte recordhoogte. Salarissen liggen gemiddeld 7% lager dan ten tijde van de financiële crisis. Onder deze omstandigheden is het dan ook niet verwonderlijk dat immigratie als dreiging werd gezien.

Sinds het Brexit-besluit daalde de waarde van de Britse pond en zijn economische groei en belastingverlaging niet meer te voorzien. De voorspelde £350 miljoen per week extra voor de NHS (Engelse Gezondheidszorg) bleek een farce. Er ligt een Exit-rekening op tafel van £39 miljard, die naar verwachting zal stijgen. May's Brexit Baby belooft niet veel goeds...

Zelfs na een minder harde Brexit zal het Verenigd Koninkrijk £20 miljard per jaar aan de EU moeten blijven afdragen vanwege douane-verplichtingen. Binnenlandse investeringen verminderden in de afgelopen twaalf maanden met £130 miljard. De auto-industrie vreest een “Carmageddon”, de nationale luchtvaartindustrie (Galileo-project) komt op losse schroeven te staan, een vertrek van bedrijven naar het Europese vasteland begon reeds, er is geen Open Skies deal met de Verenigde Staten, het sluiten van snelle en eenvoudige handelsverdragen met individuele landen is thans onmogelijk en straks pijnlijk traag en moeizaam, Britse universiteiten vrezen het verlies van Europese subsidies voor onderzoek.

De Britse auteurs pleiten ervoor dat Groot-Brittanië zichzelf redt door de eigen economie en maatschappij te transformeren terwijl ze in een Unie te blijven die de lidstaten meer en betere bescherming moet bieden. Kapitalisme zoals we het nu kennen, moet worden losgelaten. Producten, diensten en technologieën moeten worden herschapen om de eigen burgers (beter) te dienen. Bonden, openbare nuts-bedrijven en wooncorporaties moeten worden omgevormd en volledig in dienst staan van de maatschappij.

In een ‘Great Charter for Modern Britain’ zou moeten worden vastgelegd dat de politieke macht van Westminster worden overgedragen aan steden, gemeenten en graafschappen van Groot-Brittanië. Er moet een nieuwe Senaat met afgevaardigden komen die het huidige House of Lords vervangt. Dit zou het fundament moeten worden voor een herschreven Grondwet. Dergelijke radicale veranderingen mogen niet worden verwacht van de -thans regerende- oerconservatieve Tories, het is tijd dat Labour herrijst.

Ik denk dat het een zeer lezenswaardig boek zal zijn. Het gedachtengoed is ook relevant voor andere  landen. Onvrede over de ontstane toestand op dit continent blijkt immers in alle landen van Europa aan de orde te zijn.