Tolerantie in geloofszaken

Het eerste exemplaar dat ik las van Ben’s meegebrachte boekenstapel was van de hand van Geert Mak, getiteld ‘De levens van Jan Six. Een familiegeschiedenis’. Het was uiterst boeiende literatuur. Wat kan Mak oude tijden en ver-van-mijn-bed-werelden doen herleven. Hij is geen historicus van opleiding maar hij beschrijft de geschiedenis groots en meeslepend.

Jan-Six-de-Eerste kende iedereen in het Amsterdam van de 17e eeuw, van Vondel tot Spinoza. Wat ging er om in het hoofd van deze patriciër en kunstverzamelaar? Zijn kladboek bleef bewaard in het rijkgevulde familie-archief waartoe Mak drie jaar lang vrij toegang had. Na deze eerste Jan kwamen nieuwe Jannen die onder andere burgemeester, hoogleraar, notaris, wetenschapper en hovenier werden. Het boek was tevens een interessante algemene geschiedenisles die ik niet had willen missen. Bij tijd en wijle borrelde een gevoel van trots in mij op: de Republiek der Nederlanden was zijn tijd op veel gebieden ver voorruit!

In een recent interview met Geert Mak in NRC Weekend las ik dat hij veel raakvlakken zag tussen de Republiek van toen en het Nederland van nu: de kliekgeest, de graaicultuur, de maatschappelijke ongelijkheid, de grote instroom van immigranten. “Dat zie je pas als je klaar bent met zo’n boek.” Ongeveer halverwege dit lijvige, breed uitwaaierende boek (pagina 224) las ik het volgende: “Men was hier [in Nederland] al generaties gewend aan een veelheid van godsdiensten, met alle nuanceringen die daar onvermijdelijk uit voortvloeien. Wellicht kwam het ook omdat de Republiek, met alle discussies en wetenschappelijke vindingen, al tijdens de 17e eeuw een soort Verlichting had meegemaakt.”

In de Myanmar Times las ik voor het eerst over de Fries Klaas H. (30 jaar) die zich ter plekke misdroeg. Het voorval speelde zich af in de stad Mandalay, de plaats waar wij in december 2016 onze rondreis door het land gaan beginnen. Hij zit vast omdat hij een preek van boeddhistische monniken verstoorde door de stekker uit een luidspreker te trekken. Hij zou zich heel erg hebben gestoord aan het nachtelijke lawaai, vlakbij zijn hotel. Klaas H. Vaak kwam maar niet langs met zijn slaapzand... Naar verluidt, leed de Hollander aan slapeloosheid. Tja, reizen is verslapend.

Hij rende de tempel in met zijn schoenen aan zijn voeten. (Nee, he?!) De aanwezigen in de tempel reageerden woedend op de onderbreking en de religieuze belediging en omsingelden zijn hotel. Hij en zijn vriendin moesten door het leger van Myanmar worden ontzet. Hij is aangeklaagd voor het beledigen van religieuze gevoelens en gewoontes. Hij kon twee jaar celstraf krijgen maar ook een geldstraf. Het werden zes maanden cel voor heiligschennis. Door betaling van €60 beperkte hij zijn straf tot drie maanden die hij moet gaan uitzitten, met aftrek van voorarrest. ဆငျးရဲခငျြးမြား - s ngya rell hk ngyaya myarr. (‘Arme kerel’, in het Burmees.)

Er is geen haar op mijn hoofd die van zins is zo’n actie te ondernemen. Ik denk weleens dat ik zelf last heb van juist teveel culturele sensitiviteit maar dat zal ervoor zorgen dat een dergelijk vergrijp mij niet zal overkomen. De sandalen gaan uit als we een tempel betreden, de oordoppen gaan 's nachts in. Wij boekten reeds een trendy, gewaardeerd hotel in een stille buitenwijk van Mandalay. Happy.

Geluidsoverlast is op menige vakantiebestemming een gegeven. Ik spreek uit eigen ervaring, vooral in Zuid-Oost Azië. Onze voormalige eigen villa in Noord-Bali die wij in 2009 betrokken, lag in een zeer religieus hindoeïstisch dorp. Als ik soms 's nachts op het terras-onder-de-sterren zat, hoorde ik menigmaal het eentonige gemurmel van een holy man in de verte. Aanvankelijk hoorde je weinig maar in de loop van de tijd gingen geestelijken gebruik maken van microfoons en luidsprekers om hun boodschappen nóg luider te verkondigen. 
Toen wij in 2011 op bezoek gingen bij Nederlandse oud-collega’s die zich in Midden-Java vestigden, werd ik in de logeerkamer elke ochtend om vier uur wakker van de luide roep van de imam. Er waren ochtenden dat luid kindergezang het gebed inleidde. Toen Bernadette, mijn liefje en ik in 2014 door Sulawesi reisden, werden we voor het ochtendgloren menigmaal gewekt door luide gebeden, uit de katholieke kerk en uit de moskee. Het leek soms wel een wedstrijd: wie het hardst kon geloven. Sri Lanka (2016) was van hetzelfde laken een pak: ook daar toeterden priesters en imams door microfoons alsof het een aard had.

Zeker, je kunt je eraan storen maar beter is het om je voor te bereiden en mee te gaan met de flow; zeker in die regio. Als je ver gaat reizen, vind deze reislustige Hollandse dat je op de hoogte moet zijn van lokale gewoonten; uit respect voor het bereisde land en ten faveure van je eigen reisplezier. Alleen dan wordt reizen verslavend.