Back in Bali

Gisteren keerde Ketut vanuit Alaska naar Bali terug. Volgens eerdere berichten zou hij woensdag landen maar zijn vlucht werd even uitgesteld. Voor de eerste keer reed Elsa zelfstandig met eigen auto en haar beide mannetjes van Noord-Bali naar het internationale vliegveld van Denpasar. Yuda vertelde ons dat ze vrijdagochtend vroeg zouden opstaan om drukte op de berg te vermijden. Dat was verstandig maar toch was ik bezorgd toen ik het hoorde. De bochtige route over Bedugul is bij daglicht al niet eenvoudig, laat staan bij ochtendgloren.

Reeds jaren wordt gesproken over een brede(re) tolweg die het noorden met het zuiden van Bali moet verbinden. Tot op heden zijn geen investeerders gevonden voor het ambitieuze plan. Ik zie de voordelen van zo’n weg wel maar ben mij ook bewust van de nadelen. Langs de bestaande route vind je zoveel lintbebouwing, hindoetempels en kleine handel dat het offer extra groot zal zijn. In maart 2017 las ik in een plaatselijke krant dat het plan misschien wel op de nóg langere baan wordt geschoven. Uit ervaring die men opdeed bij de aanleg van de Cipularang-tolweg in West-Java bleek dat alle commerciële activiteiten langs de route verdwenen na openstelling van de nieuwe route. Individuen en gemeenschappen stonden land af maar kregen er kennelijk niets voor terug. Men gaat voor Bali dus eerst de sociale impact van het project in kaart brengen. Het eiland van de Goden een beetje kennende, is de aanleg verder weg dan ooit. Balinezen wensen vooruitgang maar niet ten koste van hun hindoe-tradities en welzijn van de gemeenschap.

Eerder reed ze in haar eentje de berg over naar Denpasar, vertelde Elsa. Dat typeert haar: eerst zelf uitproberen, vertrouwen opbouwen en dan de volgende stap zetten. Nu dus met haar dierbaarste lading aan boord. Geen van onze eigen chauffeurs in Bali reed die route ooit in 2.5 uur; je bent echt langer onderweg. Het is maar circa 80 kilometer rijden dus dat is op zich doenlijk maar er moet maar één slaperige chauffeur op de verkeerde kant van de weg komen en de ramp is niet te overzien. Ik wilde er niet verder aan denken… Het kwam goed. Na aankomst in het zuiden appte ze ons, een zucht van verlichting ging door huize Barefoot. A tick in the box for Elsa, die haar mannetje staat. Girlpowerrrrrr.

In de aanloop naar Ketuts thuiskomst vonden bij de kids allerlei creatieve processen plaats. Yuda schreef op school een gedicht, getiteld ‘Ayahku’ (Mijn Vader), dat hij voor het eerst zelf op een computer uitwerkte. Hij spreekt daarin zijn waardering uit voor alles wat papa in Verweggistan doet, hoe hij zich opoffert voor zijn familie en hoeveel zoonlief van hem houdt. We hebben een dichter in de familie! Zo zoet. Het is inderdaad een offer dat Ketut brengt maar deze kleine familie, die wij met raad en daad bijstaan, wil graag vooruitkomen in het leven. (Gaan varen en US dollars verdienen was hun eigen idee.) Het legde hen geen windeieren: inmiddels bezitten ze een huis op eigen grond. Het is fantastisch om van dichtbij mee te maken hoe een Balinees gezin zich uit het rijstveld opwerkt.

Links: Karel Appel, rechts Damai (voor wie twijfeit...)

De nu 10-jarige Yuda bouwde vóór Ketuts -meerjarige- vertrek een goede band op met zijn vader. Elsa liet ons weten dat hij dan ook erg gespannen was, toen ze eenmaal op de luchthaven waren. 

Ook jongste zoon Damai (6) ging aan de slag. Op de internationale kleuterschool nodigde men een kunstenaar uit Nederland uit. De kinderen gingen onder zijn leiding aan het werk. We werden dagelijks met foto’s op de hoogte gehouden van Damai's vorderingen. We zagen eerst een geconcentreerd jongetje met een maagdelijk vel papier voor zijn neus. Dat werd met een verfroller lichtgroen ingekleurd, de tong van de jonge artiest uit zijn mond. Daarna kwamen de grote, gekleurde halen. Het resultaat mag er zijn! Zijn werk deed mij denken aan kunst van Karel Appel. Zeg nu zelf?! De Nederlandse kunstenaar vergeleek het met werk van Herman Brood. Ook goed. We vroegen de jongeman naar zijn achterliggende gedachten. Hij had geen idee. Waarin hij wel uiterst uitgesproken was, was dat het kunststuk niet voor zijn vader was… Hij maakte het voor ons. Hij moest per omgaande op de bus naar Spanyol. Mijn liefje en ik waren vereerd maar vonden het een beter idee het in eigen huis op te hangen.

Damai werd geboren toen vader Ketut op een cruiseschip werkte en dat gold voor de belangrijke drie-maandenceremonie en de meeste verjaardagen daarna. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de band tussen de jongste zoon en zijn vader verder moet worden verstevigd. Ketut kan bij tijd en wijle streng zijn en dat is niet iets dat dit extraverte, eigenzinnige mannetje gewend is. Hij is echter blij dat papa thuiskomt en ook wij, de leden van hun uitgebreide familie, zijn happy. Kita senang!