Voor wie stak ik een kaarsje op?

Op de Nederlandse tv is sinds 2015 het programma ‘Voor wie steek jij een kaarsje op?’ te zien. Gisteravond was het weer zover. Het komt uit de koker van de KRO-NCRV en de gewaardeerde Anita Witzier presenteerde het. Het is niet toevallig dat het programma werd uitgezonden op de katholieke herdenkingsdag van Allerzielen, ondanks de ontkerkelijking die al jarenlang aan de gang is in mijn Vaderland. Op die dag staan mensen in Westerse rooms-katholieke landen stil bij personen die hen ontvielen. Protestanten vieren deze dag overigens niet. Op de website met dezelfde naam konden geïnteresseerden hun digitale kaarsje opsteken voor wie ze maar wilden. Hun inzending en toelichting kon dan eventueel in het avondprogramma worden uitgezonden. Zelf had ik daaraan geen behoefte. In dit coronajaar ging het overigens opmerkelijk vaak niet over personen die aan het besmettelijke virus overleden.

Spaanse buren Jésus & Maria, doorgaans nogal braaf, slopen afgelopen zaterdag het huis uit om naar hun familie elders in het land te gaan. Allerheiligen gingen zij met hen doorbrengen. Dat is hier een nationale feestdag en viel dit jaar op zondag. Ter compensatie kregen werkenden in grote delen van Spanje een vrije dag op maandag, de dag van Allerzielen. (Die dag wordt niet landelijk gevierd.) In onze autonome regio Valencia mochten wij sinds vorige week tenminste zeven dagen lang de regiogrens niet oversteken. Niet omdat het hier de spuigaten uitloopt met besmettingen maar in eerste instantie uit solidariteit met omringende regio’s die deze maatregel wel nodig achten om oplopende coronacijfers te bestrijden. Deze keer hadden de buren daar lak aan. Ik was aanvankelijk verbaasd dat ze gingen. Ze houden zich tot dusver zó strict aan alle covid-19-regels dat wij ons al schuldig voelen als we de vuilniszak wegbrengen of de postbus legen zonder mondkapje. Het herdenken van ‘Todos los Santos’ was voor hen kennelijk belangrijk genoeg om de regels te overtreden. Ik veroordeel ze daarom niet.

Het percentage praktiserende katholieken in Spanje loopt gestadig terug, al verschilt dat per leeftijdsgroep. De website Maldita.es is een goede bron van informatie; die spoort nepnieuws op en ontkracht het. Het CIS, dat hier jaarlijk sociologisch onderzoek doet, nam halverwege dit jaar het katholicisme onder de loep. 61% van de Spaanse bevolking noemt zich nog katholiek, 36% noemt zich inmiddels atheïstisch, niet-gelovig, onverschillig of agnostisch. Onder jongeren tot 34 jaar noemt 40% zich katholiek, bij 65-plussers ligt dat percentage op ruim  80%. Maldita constateerde een kantelpunt in maart 2020. Toen werd de categorie mensen die antwoordden nooit of bijna nooit naar een religieuze plechtigheid te gaan, voor het eerst sinds het begin van hun onderzoeken groter dan 50%. De illustratie is afkomstig van de satirische website ‘El Jueves’. De Paus die de Spaanse premier Sánchez (van de Socialistische PSOE) aanziet voor een encyclopedieverkoper. Humor met een Spaans pepertje... ik kan het waarderen.

Mijn liefje stak gisteren een kaarsje op voor onze relatie. Die is weliswaar niet dood maar ligt wel af en toe op apengapen. Mijn kaarsje bewaarde ik tot vandaag en is bestemd voor Democratische presidentskandidaat Joe Biden. Hij is evenmin dood maar wel iemand die een overzeese spirituele opsteker kan gebruiken; net als alle Amerikanen die vandaag op hem gaan stemmen of dat eerder deden.

Zelf ben ik geen groot fan van Joe (wel van campagnepartner Kamala Harris). Hij is niet de enerverendste politicus van de partij en bovendien nam hij in zijn lange politieke carrière beslissingen die tot op de dag van vandaag negatief uitpakken voor bepaalde bevolkingsgroepen. Maar hij won de voorverkiezingen en lijkt mij een beschaafde kerel. Wie kan dat van Trump zeggen?! Biden kan met zijn 78 jaar de oudste aantredende president ooit worden als hij vandaag blijkt te winnen (maar pas in 2021 zal worden ingehuldigd). Er is overigens geen maximumleeftijd voor een Amerikaanse president, wel een minimum; een kandidaat moet tenminste 35 jaar zijn.

In de aanloop naar deze verkiezingsdag raakte ik steeds meer gespannen. Vier jaren met nóg meer populisme, nationalisme, isolationisme, polarisatie en trumpiaanse retoriek kan ik niet verdragen! Ik ben dan ook blij dat B-Day aanbrak. Deze presidentsverkiezing is niet alleen van wezenlijk belang voor de toekomst van Amerika. Het is tevens belangrijk voor de rest van de wereld en diens balans. Nu beweer ik niet dat Trump de oorzaak van alle ellende is. Zijn verkiezing in 2016 was het gevolg van iets dat daar jaren geleden in gang werd gezet. Als president bleek Trump echter wel een katalysator van veel kwaad te zijn. Sinds zijn aantreden blijkt de geest uit de fles. Nooit eerder hoorden en zagen we zoveel lelijkheid en domheid uit de mond van de machtigste man ter wereld. Gelukkig ben ik bepaald niet de enige die dat vindt. Amerikanen staan uren in de rij om Trump weg te stemmen. Ze zien het als ‘a chance of a lifetime’. Alhoewel Biden in de meeste polls op winst staat, kan niemand met zekerheid stellen dat hij ook gaat winnen. Het blijft superspannend.

Afgelopen zondag bracht de Volkskrant een speciale digitale editie uit die volledig was gewijd aan de Amerikaanse verkiezingen, met veel bijdragen van de Amerika-correspondent, andere verslaggevers en journalisten. Er viel veel te lezen.

Vandaag kiezen Amerikanen niet hun president maar een kiescollege. Dat bestaat uit 538 kiesmannen en –vrouwen die door alle staten zijn afgevaardigd. Californië heeft overigens de meeste kiesvrouwen. Dit kiescollege bepaalt formeel wie de nieuwe president wordt. De kandidaat die de helft plus één van de uitgebrachte stemmen krijgt in staat A, krijgt de steun van alle kiespersonen in die staat volgens het principe van ‘the winner takes all’. Californië, met ruim 39 miljoen inwoners, heeft de meeste kiespersonen (55).

Bij Amerikaanse presidentsverkiezingen wint dus niet de kandidaat die de meeste stemmen krijgt maar degene die de meeste kiespersonen achter zich weet te scharen. Dat systeem klinkt mij al jaren vreemd in de oren. Er zijn meer bizarre dingen aan de orde in het Amerikaanse politieke stelsel. Neem zoiets als de ‘filibuster’ (een lange speech houden met als doel wetgeving van de tegenpartij te blokkeren) of ‘gerrymandering’ (het samenstellen van kiesdistricten zodat de eigen partij minder stemmen nodig heeft om meer districten te winnen). De Republikeinen werden er in de loop van de jaren heel goed in helaas.  

Om te worden verkozen heeft een presidentskandidaat 270 van de kiesmannen of -vrouwen nodig. Amerika kent 15 zogenaamd blauwe staten; dat wil zeggen dat inwoners daar altijd voor een Democratische kandidaat stemmen. Californië is de grootste blauwe staat. Er zijn 20 rode staten waar inwoners altijd stemmen op een Republikein. De grootste rode staat is Tennessee (met 11 kiesmannen).

De overige 15 staten worden ‘swing states’ genoemd. De ene keer wint daar een Democraat, de andere keer een Republikein. Het gaat om Florida, North Carolina, Arizona en de staten in de Rust Belt als Pennsylvania, Ohio, Michigan en Wisconsin. Texas, met 38 kiesmannen, wordt tegenwoordig ook als swing state gezien en is qua grootte de hoofdprijs. Daar wordt het dus extra spannend.

Als Biden als winnaar uit de bus komt, is het nog geen voldongen feit dat Trump daadwerkelijk èn vreedzaam zal aftreden. Op een vraag van een journalist aan hem over de machtsoverdracht, antwoordde hij in september “we’ll see what happens”. Spooky! De president insinueert als maanden dat de uitslag niet kan worden vertrouwd als hij verliest. Linksom of rechtsom: Trump wil nog vier jaar aanblijven. Of acht. Of 16. Er zijn mensen die een burgeroorlog vrezen als Trump een negatieve verkiezingsuitslag niet accepteert en blijft zitten. Daarmee Makes hij America niet Great Again maar tovert hij zijn land om in een bananenrepubliek… Gisteren las ik dat hij een feest met 400 gegadigden in het Witte Huis wil organiseren als hij wint. In datzelfde artikel las ik ook dat Trump en zijn team al op verkiezingsavond gaan feesten zodra hij voorstaat op Biden. Pure provocatie!

Vandaag vindt ook de Amerikaanse Senaatsverkiezing plaats, vergelijkbaar met de verkiezing van leden van de Eerste Kamer in Nederland. De Republikeinen zijn nu in de meerderheid (53 van de 100 zetels). De uitkomst van deze verkiezing bepaalt of de nieuwe president ruimte krijgt zijn beleid vorm te geven of dat hij vleugellam wordt vanwege politieke tegenwerking. Volgens de politieke analisten van FiveThirtyEight, een van de betrouwbaarste poll websites, hebben de Democraten gerede kans de meerderheid in de Senaat te verkrijgen.

So... fingers crossed, billen samengeknepen en mijn kaarsje aan!