Wat is er fijner?

Eerder dit weekend las ik een interessant artikel in een Nederlandse krant over een oud Spaans gebruik tijdens Pasen. Over een broederschap in Málaga die als sinds de Middeleeuwen een plaatselijke delinquent genade mag verschaffen. Daarmee wordt hem of haar voortaan vrijheid verleent. Spaanse broederschappen in heel Spanje hebben dat recht maar er wordt steeds minder gebruik van gemaakt. 

Het ging over de broederschap Jesús El Rico, vernoemd naar ‘Jezus die rijk is’, dat wil zeggen: rijk in mededogen. In 1759 woedde er een pestepidemie in Málaga waardoor er met Pasen onvoldoende dragers waren voor de processie van het Jezusbeeld. De gevangenen van de stad boden aan het beeld op hun schouders te nemen maar daarvoor kregen ze geen toestemming. Ze kwamen in opstand, ontsnapten uit de gevangenis, droegen Jesús El Rico door de stad en keerden daarna allemaal terug naar hun cel. Toen de toenmalige koning, Carlos III, ervan hoorde verleende hij dat broederschap een privilege. Voortaan mocht men ieder jaar een gevangene in vrijheid stellen. Dat gebeurt tot op de dag van vandaag. Tussen 2018 en 2021 deed deze broederschap uit Málaga 13 gratieverzoeken, waarvan er vijf werden ingewilligd. Vorig jaar waren dat er drie. Het aantal ligt al jarenlang onder de tien. In de loop van de tijd begonnen ook andere broederschappen in Spanje gratieverzoeken in te dienen. Met wisselend sukses.

Dit jaar komen er in heel Spanje slechts vier gevangenen op vrije voeten in de Heilige Week. Onder linkse Spanjaarden klinkt regelmatig gemor over het privilege van de broederschappen. Ze zijn niet erg gelukkig met het in stand houden van een Middeleeuws verschijnsel in de 21ste eeuw. Malagueños die voorstander zijn van deze vorm van gratieverlening, vinden de traditie echter belangrijk genoeg om te behouden. Jezus leed, stierf en herrees immers ter vergeving van onze zonden. (En die werden er in de loop van de tijd niet minder op...) Dit voorrecht wordt al eeuwen uitgeoefend in het land, of Spanje nu een monarchie, republiek, dictatuur of democratie was. 

Maar het afnemend aantal gratieverzoeken heeft niets te maken met de linkse regering van president Pedro Sánchez die al enige jaren de scepter zwaait in dit land. Het aantal gevangenen daalde de laatste jaren sterk: van 70.000 naar minder dan 50.000. Vroeger ging iemand in Spanje voor relatief weinig -bijvoorbeeld een drugsdelict- de gevangenis in. Hedentendage wordt er vaker een boete of werkstraf opgelegd. Bovendien wordt een gevangenisstraf van minder dan twee jaar steeds vaker niet uitgevoerd. 

De Spaanse samenleving wordt langzaamaan wel minder vergevingsgezind. Iemand die zich schuldig maakte aan corruptie of huiselijk geweld en daardoor in de cel belandde, zal niet gauw strafvermindering krijgen als onderdeel van deze vorm van gratie. 

De ex-gedetineerde in Málaga die de gratie afgelopen week ontving, liep deze keer mee in de Paasprocessie. Hij, Antonio, was onherkenbaar maar wel te herkennen aan de zwarte kleding en zwarte puntmuts (‘capirote’). Deze man  werd eerder veroordeeld voor drugshandel. Hij kreeg drie jaar cel en daarvan moest hij nog een klein jaar uitdienen. Hij was al regelmatig thuis bij vrouw en vier kinderen met een enkelband om, en moest zich op gezette tijden melden bij de autoriteiten.

De broederschap van Málaga selecteert de kandidaten voor gratie niet zelf. Dat gebeurt onder leiding van de provinciale rechtbank van de stad. Een van de criteria is of gevangenissen geschikte gedetineerden kennen, personen die zich goed gedragen en hun leven willen beteren. Er wordt navraag gedaan bij de rechtbank die tot veroordeling overging, eventuele slachtoffers worden om hun mening gevraagd, het Openbaar ministerie wordt om een brief gevraagd. Bij gratieverzoeken van El Rico wordt eigenlijk altijd positief geoordeeld, bij andere  verzoeken oordeelt men doorgaans afwijzend. Volgend jaar wil Antonio deel gaan uitmaken van de broederschap Jesús El Rico. Dan loopt hij niet meer in het zwart mee maar gaat hij gekleed als zijn nieuwe broeders. 

Wij stonden langs de route om de religieuze optocht van Goede Vrijdag in eigen woonplaats te aanschouwen. Die specifieke avond noemt men hier de Heilige Begrafenis. Voor zover ik las of zag, liep er hier dit weekend niemand mee in volledig zwarte kleding. Al het andere traditionele was er in groten mate en getale: de boetedoeners  (‘nazarenos’), de puntmutsen in vele kleuren, de staven en lange kaarsen, de weduwes in het zwart, de mannen op blote voeten (eveneens boetedoeners), de trommelaars, de vrouwelijke dragers, de bel die door de straten klonk, het applaus van de toeschouwers, de kinderen die meeliepen en de snoepjes die werden uitgedeeld.

¡Arriba! En hop daar gingen de ‘tronos’ van honderden kilo’s gewicht van Gesoes aan het kruis, zijn treurende moeder en zijn verdrietige vrouw (de beide Maria’s) weer op de schouders van stoere mannen en vrouwen, na een korte rustpauze. We zagen dit evenement al vaak en in verschillende delen van het land. De devotie blijft indrukwekkend. Meer foto’s van deze rondgang zijn te vinden in het webalbum op mijn blog (rechterkolom).

Ik wens Antonio en jou een vrolijk Pasen toe.