Spandex Sisters

We zitten hier in de derde hittegolf van het seizoen. Gisteren haalden we hier op enig moment 41 graden Celsius. In het binnenland van Murcia was het nóg warmer, de nacht kwam daar niet beneden 28 graden. Dan is slapen niet te doen zonder airco. Alle dagen beginnen hier met laaghangende bewolking. Er zit teveel vocht in de lucht. In de loop van de ochtend trekt die weg en komt een strakblauw firmament tevoorschijn. Die situatie ontstaat doordat de Middellandse Zee al erg warm is. We liggen er dagelijks in, het is -zeker in de warmste zomermaand- de beste plek om te vertoeven. Voor dit zwemseizoen kochten we nieuwe zwempakken. Niet om er modieus uit te zien maar omdat ze hard slijten van veelvuldig gebruik. 

De temperatuur van het zeewater is heel comfortabel. Als ik mij niet bewust zou zijn van het hoe en waarom, zou ik er nóg meer van genieten. Maar ik weet al jarenlang wat er met deze zee aan de hand is. Onlangs stond er een interessant artikel in het FD, getiteld ‘Snelle opwarming maakt van de Middellandse Zee een stresscocktail’. Daarin worden de situatie en de redenen ervan uitvoerig en begrijpelijk beschreven door journalist Richard Hoogenkamp. 

Illustratie: Timber Sommerdijk

De temperatuur van het Middellandse Zeewater stijgt veel sneller dan deskundigen eerder berekenden. In de zomer zijn er hier steeds vaker hittegolven onderwater. Zeewater dat daardoor eenmaal is opgewarmd, koelt heel langzaam af door de enorme plas. Daardoor sterven planten en dieren en worden vissen verdrongen door andere soorten die vanuit warmere wateren komen. Er is nog geen afdoende verklaring voor dit fenomeen maar het feit dat het een vrijwel gesloten zee is, en dat er alleen vers koeler water binnenkomt via de smalle Straat van Gibraltar speelt zeker een grote rol. Wetenschappers denken ook dat de hoge bevolkingsdichtheid aan de kustlijn een belangrijke rol speelt (we stoten er met elkaar veel CO2 uit). 

In het artikel worden Spaanse personen geïnterviewd die vertellen hoe het vroeger was aan de Middellandse Zee en hoe nu. Emma vertelt bijvoorbeeld hoe ze vroeger aan de kust rondom Barcelona mosselen raapte met haar pa. Er waren er zóveel dat ze wel een hele dag konden doorgaan. Nu zijn ze daar nauwelijks tot niet meer te vinden. Mosselen reageren sterk op temperatuursstijgingen. Als het te warm wordt, gaan deze tweekleppigen dood. Zij maakte van haar passie haar professie. inmiddels is ze actief als mariene bioloog en doet ze wetenschappelijk onderzoek in dit gebied. 

Manu woont op de Balearen en duikt elke dag bij Ibiza en Formentera, al 40 jaar lang. Hij herinnert zich wat hij daar in het begin van zijn onderwateravonturen aantrof: kreeften, garnalen, zeealen in overvloed. De situatie van toen is niet meer te vergelijken met die van nu. Ook hij maakte van zijn passie zijn beroep. Hij zette een stichting op die aandacht vraagt voor de staat van deze zee. 

Wereldwijd warmen zeeën en oceanen op maar in de Middellandse Zee gaat het sneller dan elders en ook sneller dan tot dusver werd berekend. Dat noopte tot meer onderzoek. Wetenschappers uit alle landen met een Middellandse Zeekust leverden vijf jaar lang gegevens aan voor een zeer omvangrijk onderzoek. 

Daaruit blijkt dat de temperatuursstijging in de Med drie- tot zesmaal sneller gaat dan die in andere zeeën en oceanen. De Middellandse Zee als geheel warmt sneller op en er zijn steeds vaker hittegolven in het water. De heftigste was die van vorig jaar. Bij de Franse Côte d’Azur werden vorige zomer watertemperaturen gemeten van 30 graden, bij Mallorca en Ibiza was het zeewater zelfs 31 graden. Dat is vier graden meer dan het langjarig gemiddelde op diezelfde plek. Hittegolven vinden niet alleen plaats in de bovenste laag van het water. Ze worden gemeten tot op vijftig meter diepte. Bovendien duren ze langer onder- dan boven water; soms weken, zelfs maanden langer. 

Manu stopt veel tijd in campagne voeren en documentaires maken voor National Geographic. Zo probeert hij mensen het verschil uit te leggen van ontwikkelingen aan land in vergelijking tot die op zee. Alles dat wij op land hebben, bestaat in feite ook in zee. Er zijn vissen, sponzen en koralen die je kunt vergelijken met alle dieren aan de wal. Er zijn algen en er is zeegras dat je zou kunnen vergelijken met bossen. Als zeegrassen en algen door de warmte van het water afsterven, is dat de nekslag voor allerlei levende wezens die daar schuilen voor roofdieren. 

Specifiek voor de Middellandse Zee is het waardevolle posidonia oceanica (waarover ik al jaren regelmatig blog). Dat is een plant met bladeren, wortels, vruchten en bloemen die nergens anders in de wereld groeit. Posidonia zuivert het zeewater, gaat bodemerosie tegen en remt de effecten van noodweer langs de lange kustlijn. Omdat de plant alleen in de Middellandse Zee groeit, staat hij op de UNESCO-Werelderfgoedlijst. Er geldt in delen van de zee een ankerverbod ter bescherming van deze bijzondere plant. 

Als je de situatie van posidonia, andere zeegrassen en algen zou moeten vergelijken met iets aan land, dan is dat als een gigantische bosbrand; groter dan iedereen die nu leeft ooit heeft gezien. De gevolgen zijn ook als op het land: dieren krijgen een tekort aan voedsel en aan plekken om te leven, waardoor ze hun leefgebied moeten verlaten. Vissen in de Middellandse Zee kunnen echter niet noordwaarts vluchten. Ze kunnen evenmin naar grotere diepten verkassen want daar bevindt hun voedsel zich niet. (Planten kunnen zich sowieso veel moeilijker verplaatsen dan vissen.) Flora en fauna in de Med krijgen daardoor fysiologische stress die door wetenschappers is aangetoond. Ze worden ziek en kunnen zich dan niet meer voortplanten. 

En alsof dit nog niet erg genoeg is, komen invasieve soorten de Middellandse Zee binnen. Die komen via het Suezkanaal (door mensen uitgegraven) uit de nóg veel warmere Rode Zee en vinden het bij deze buur heerlijk. Als een van de ergste vijanden wordt de konijnvis genoemd, siganus corallinus. Ik had er nog nooit van gehoord. Deze vis ziet er mooi uit maar owee, wat is het een onverlaat! Die verandert een groene onderwaterweide in een mum van tijd in een geheel afgegraasd, kaal landschap. In Griekse, Turkse en Israëlische wateren heeft deze vissoort delen van de zeebodem veranderd in een maanlandschap en vissen die deze gebieden oorspronkelijk bewoonden, vertrokken er.

Elders las ik dat er hier een nieuwe haaiensoort en nieuwe kwallensoort opdoken. (De kwal heet grappig genoeg gebakkeneikwal, er zit een geelachtige blob bovenop, als een dooier). Ook verschijnt het Portugese oorlogsschip steeds vaker in de Middelladse Zee. Dat is een, voor de mens gevaarlijke, kwallensoort die vooral in (sub)tropische wateren voorkomt. We get what we deserve... Tja. 

Opwarming van het zeewater heeft ook gevolgen voor het leven aan land. De zee helpt immers bij het reguleren van de temperatuur in de kustgebieden. Als de Med koel is, zorgt dat ’s nachts voor een briesje dat helpt afkoelen. Door de stijgende temperatuur in zee krijgen we te maken met een toename van het aantal tropische nachten in die gebieden. Uiteindelijk zal dat leiden tot aantasting van de gezondheid van mensen die geen goede nachtrust hebben. En er kunnen sneller en vaker zomerstormen en orkanen ontstaan. 

Er moet in het Middellandse Zeegebied zoveel tegelijk gebeuren om een crisis te beteugelen. Behalve de hoge watertemperatuur spelen nog andere zaken, zoals overbevissing, vervuiling en plastic in zee een rol. Samen zorgen die ervoor dat de Med verandert in een stresscocktail. Alle geïnterviewden zijn het met elkaar eens: als meer mensen begrijpen wat zich onder water afspeelt, komt er een omslagpunt. Als we mensen op de maan kunnen zetten, moeten we ook de zeeën kunnen beschermen. Het gaat erom of de wil er is. 

De cup van het gloednieuwe zwempak van mijn liefje draagt daar een steentje aan bij; afgelopen weekend, in een woelige zee, was het goed plastic rapen!