Gestolen baby’s

De geboortedatum van graaf Willem I van Holland? De komst van de Zwarte Dood naar Nederland? De Slag bij Heiligerlee? De inname van Den Briel? De Slag om Arnhem? Ken je deze datums uit je hoofd? Dan ben je geslaagd voor dit examentje! De eindexamens zijn in Nederland achter de rug, de resultaten zijn bekend. De rugzak kan aan de vlaggenstok. Onze twee schoolgaande jongens in Bali (eerste en vierde klas middelbare school) zijn beiden over. Joehoe! Hun vakantie is begonnen. 

Er was aan het einde van dit schooljaar veel te doen over het eindexamen Geschiedenis op VWO-niveau. Jaarlijks is het gewoonte een examen te laten maken door een Bekende Nederlander. Voor Geschiedenis op dat niveau viel de eer dit jaar te beurt aan historicus Maarten van Rossum. Hij maakte het examen met grote tegenzin, vond het een test voor idioten. Ik bekeek de inhoud. Bij vraag 1 moesten zes koningen in chronologische volgorde worden gezet. Wat leer je daar nu van? Daarna kregen ze 25 vragen over de gehele wereldgeschiedenis, op basis van bronnen. Het is de bedoeling dat een examen je vakvaardigheid aantoont. Van Rossum was van mening dat deze leerlingen alleen werden getest op hun puzzelvaardigheid. Hij vond dat ze na dit examen niets weten. 

Van Rossum pleitte voor de bevraging van slechts één periode in de geschiedenis en daarover dan analytische vragen. Er is in Nederlandse geschiedenislessen altijd veel nadruk gelegd op jaartallen kennen. Heel vroeger was dat nóg belangrijker dan nu. Er zijn mensen op leeftijd die de tijdslijn van de Romeinen die bij Mosa Trajectum de Maas overstaken (Maastricht in het jaar 0) tot aan het excuus van koning Willem Alexander over het Nederlandse slavernijverleden (2023) uit het hoofd kennen. Dat is inderdaad minder interessant dan dwarsverbanden leggen of overeenkomsten zien tussen vroeger en nu.

Dokter Eduardo Vela Vela, een invloedrijke medicus tijdens het militaire bewind van dictator Franco, blijkt een vakantiehuis te hebben gehad in El Mojón. In mijn woonplaats. Dat liet ik bezinken toen ik het hoorde... Deze arts was verantwoordelijk voor de illegale adoptie van duizenden Spaanse baby’s van met name alleenstaande moeders in Franco-tijd. Dat vertelde onze Zwitserse buurvrouw Liselotte ons tijdens een gezellig avondje fonduen bij haar thuis. Zij pretendeert niet de nieuwsbron van de wijk te zijn maar ze woont hier al wel vele jaren, langer dan ik. 

Het feit over zijn vakantiehuis hier kende ik niet al weet ik dat er best veel Madrilenen hier een huis hebben. We hebben er een aantal in de eigen straat. De geschiedenis van de talloze verdwenen baby’s tijdens het Franco-regime (1939-1975) kende ik wel. Het huis waarop Liselotte doelde, eveneens. Op een groot grondstuk ten westen van ons eigen huis staat een traditionele Spaanse bungalow. Je moet door een grote stenen boogpoort aan het einde van een cul-de-sac om het terrein te betreden. Ik had voorheen weleens voor de poort gestaan op een van mijn fietsrondjes in de woonwijk. Fraai gelegen, fraai aangelegd. Maar dus niet zo’n fraaie geschiedenis. Het is geen reden om te gaan verhuizen maar het gaf wel te denken. Het terrein met opstallen werd jaren geleden verkocht aan een nieuwe Spaanse eigenaar. Was die zich bewust van de rol van de vorige eigenaar in de vaderlandse geschiedenis? Zelf een Franco-aanhanger? (We hebben Vox-stemmers in de buurt...) Of juist het tegenovergestelde? Ik zal dat waarschijnlijk nooit weten. 

Het verhaal prikkelde mijn nieuwsgierigheid, geschiedenis-junkie als ik ben. Of het nu Nederlandse, Nederlands-Indische (Indonesische) of Spaanse geschiedenis betreft. Die interesse stopt overigens niet bij de grenzen van deze landen. De Deense filosoof Søren Kierkegaard zei ooit ‘life must be understood backwards but must be lived forwards’. Achteruit kijken om vooruit te kunnen (leven). Mijn idee. 

Dus ik zocht het uit. Eens een Shirley Holmes, altijd een Shirley! Dit soort reseach vind ik een van de leukste dingen om te doen als blogger. Het houdt mij lekker bezig en is leerzaam bovendien.

Eduardo Vela Vela (1933-2019) -het Spaanse woord 'vela' betekent 'kaars'- werd geboren in de provincie Burgos, in het noorden van Spanje. Als goed katholiek trouwde hij eind jaren ’50 van de vorige eeuw met de katholieke Adela en samen kregen ze zeven kinderen. Tijdens het Franco-regime werkte hij als gynaecoloog in de hoofdstad. Hij was een zeer ervaren arts met groot aanzien onder personen behorend tot de Spaanse elite. Na de dood van de dictator verbrandde de arts alle medische dossiers over geboorten en baby's. Op tachtigjarige leeftijd was hij nog steeds werkzaam als arts, in zijn huis in de Spaanse hoofdstad. Hij overleed daar op 88-jarige leeftijd. In een krantenartikel van recente datum las ik dat zijn kinderen vragen om posthuum eerherstel voor hem. Tja.  

Hij werkte van 1960 tot begin jaren '80 als gynaecoloog in diverse kraamklinieken in Madrid. In die tijd zette hij ook de beruchte privékliniek San Ramón op in Madrid. Dat was een medisch centrum dat onder zijn leiding werd ingericht als babyfabriek; beter gezegd: een illegale handelspost voor baby’s. Babyhandel werd zo big business en Vela & Co. verdiende er veel geld aan. Net geboren kinderen werden van hun biologische moeder gestolen en weggevoerd naar rijke adoptie-ouders met een kinderwens die het regime steunden. Er zouden zelfs baby’s naar Argentinië, Duitsland, Oostenrijk en Italië zijn gegaan. Gesimuleerde geboorten, pasgeborenen die onder vreemde omstandigheden stierven (of werden ingevroren ‘voor later onderzoek’), de verkoop van baby's en vervalsing van documenten waren aan de orde van de dag. 

Dit schandaal houdt nauw verband met de Spaanse Katholieke Kerk die onder het regime van Franco een leidende rol speelde in de sociale voorzieningen van het land, waaronder ziekenhuizen, scholen en kindertehuizen. Nonnen en priesters stelden wachtlijsten op van potentiële adoptieouders, terwijl artsen tegen moeders –veelal met een laag inkomen en alleenstaand– logen over het lot van hun jonggeborenen en hen vertelden dat die na de bevalling waren overleden. Het zou kunnen gaan om misschien wel 30.000 baby’s. In diverse krantenartikelen werd Vela omschreven als zeer arrogant en zonder een grijntje empathie. Hij had abortussen voorkomen, had voorkomen dat kinderen in gebroken gezinnen moesten opgroeien. Nee, hij had niets verkeerd gedaan! Een vermeend slachtoffer had ooit een gesprek met hem. Daarin toonde de arts zich van zijn wreedste kant: “Als je moeder niet van je hield, waarom wil je haar dan vinden? Laat de dingen zoals ze zijn.” 

Zuster María Florencia Gómez Valbuena (1925-2014) was een non die een leidende rol speelde in het complot. Ironisch genoeg behoorde zij tot de Orde van de Dochters van de Liefde. Ze zou ver familielid zijn van dokter Vela Vela. Zij werkte meer dan 30 jaar als maatschappelijk werkster in de kraamkliniek van Santa Cristina in Madrid. In die tijd leidde ze ook opvangcentra voor alleenstaande, zwangere vrouwen die ze probeerde te overtuigen om hun baby's af te staan. Haar handtekening stond op honderden adoptieformulieren. Mensen die haar leerden kennen, noemden haar autoritair, rigide, arrogant, streng en zelfs genadeloos. Een  ongeschikt profiel voor een maatschappelijk werkster!

Ze bleek te zijn geobsedeerd door jonge, alleenstaande moeders. Die bracht ze na de bevalling in slaap en in die tijd voerde ze haar misdaad van ontvoering en illegale adoptie uit. De gebruikte verdovingsmiddelen werden in rekening gebracht aan de adoptie-ouders. Zuster María wist dat de meerderheid van deze jonge moeders juridische hulp niet zou kunnen betalen. Zogenaamd bewaarde ze geen enkel document. Maar het was bekend dat ze een notitieboekje met blauwe kaft had waarin ze alle gegevens van de baby en de adoptie-ouders bijhield. Elk jaar met Kerst stuurde ze een kaart naar die families met de tekst ‘Vrolijk Kerstfeest. Laat de kinderen tot mij komen!’. 

De non bleef haar leven lang volhouden dat ze onschuldig was en weigerde stelselmatig om voor de rechter te verschijnen. Ze moest tweemaal komen getuigen maar beriep zich op haar zwijgrecht. Vier dagen voor haar dood kon ze niet aanwezig zijn bij weer een dagvaarding. Ze overleed in een kloosterbed in Madrid aan een longinfectie en werd daarna in het geheim begraven. Als ongelovige ben ik wel benieuwd of Petrus de hemelpoort voor haar openzwaaide... 

Inés Madrigal, voorzitster van de organisatie SOS Gestolen Baby’s (Bebés robados) van de regio Murcia, was de eerst vrouw in Spanje die dokter Vela Vela beschuldige van haar eigen illegale ontvoering. Ze werd in 1969 geboren in de San Ramón-kliniek. Ze zei niet op zoek te zijn naar wraak maar naar gerechtigheid. Bijna vier jaar lang probeerde het juridische team van de arts de rechtzaak tegen te houden onder het mom van gezondheidsproblemen. De aanklagers eisten een gevangenissstraf van twaalf jaar tegen de arts. In 2018 werd hij door een rechtbank in Madrid schuldig bevonden aan ontvoering, fraude en valsheid in geschrifte. Hij werd echter vrijgesproken vanwege verjaring van deze delicten; de termijn liep af in 1997. De verjaring blokkeert sindsdien honderden rechtzaken. Het Spaanse Hooggerechtshof besloot geen uitspraak te doen over een herziening van de verjaring. Vela Vela overleed in 2019. 

Inmiddels weet Madrigal wie haar biologische familie is. Een Amerikaanse DNA-test leidde haar naar een achterneef. Haar biologische moeder overleed in 2013. Er zijn echter vele duizenden Spanjaarden die nog steeds op zoek zijn naar hun gestolen kind, hun gestolen broer of zus. En geadopteerde kinderen die hun biologische moeder en andere familieleden zoeken.