A woman is like a tea bag

In de recente autobiografie van Hillary Clinton trof ik een mooi citaat aan van een van haar favoriete Amerikaanse vrouwen in de politiek: Eleanor Roosevelt. Deze First Lady en feministe avant-la-lettre zei ooit “a woman is like a tea bag: you never know how strong she is until she gets in hot water.” Ik las het en was meteen van mening dat ik deze uitspraak in een blog moest gebruiken.

Oktober is borstkankermaand en daar sta ik als blogger jaarlijks bij stil. Ik denk dat dit het eerste jaar is sinds lange tijd waarin geen vrouw die ik persoonlijk ken, lijdt aan borstkanker. Dat noem ik progressie. De regelmatige lezer weet dat mijn liefje in 2009 (op 57-jarige leeftijd) de diagnose borstkanker kreeg. Ze werd in een Spaans ziekenhuis geopereerd, onderging een vooruitstrevende vorm van radiotherapie tijdens de operatie, gevolgd door enkele maanden chemotherapie. Kortom: she got in hot water.

Het was tijdens dit proces dat ik ontdekte hoe sterk zij is. Dat ze karakter en persoonlijkheid had, wist ik al lang maar in die maanden zag ik haar kracht van heel dichtbij. Zoals ze haar ziekte als een project benaderde, nooit klaagde, vaak het zonnetje was op de afdeling Oncología en focuste op beter worden. Ze was veerkrachtig en goed in staat de ziekte een plek te geven. Als zuster Clivia steunde ik haar zo veel mogelijk. Daarna pakten we de draad van ‘vida normal’ weer met plezier op. Alleen om momenten zoals deze hebben we het over de ziekte.

In een recente OPZIJ las ik een interview met twee hoogleraren van het Radboudumc over hun thema Women’s Cancer. Artsen van dit universitair medisch centrum hoorden vaak van patiënten die werden behandeld voor borst- en eierstokkanker dat ze na het behandeltraject vastliepen. Ze vielen in een zwart gat van stress, angst, depressie en vermoeidheid. De artsen introduceerden een zogenaamde lastmeter, een korte vragenlijst waarop een patiënt kan aangeven hoe het met haar gaat en welke problemen zij mogelijk ervaart op lichamelijk, emotioneel, sociaal, praktisch en spiritueel vlak. Daarmee kunnen ze zien of een patiënt een verhoogd risico loopt en welke psycho-sociale zorg zij nodig heeft. Een goede zaak voor wie het nodig heeft. Mijn liefje was meer uitgesproken: “elk aanbod creëert een behoefte. Zo wordt de zorg in Nederland almaar duurder…”.

Op dit moment leven er in Nederland meer dan 150.000 mensen die borstkanker hadden of hebben. Elk jaar komen daar ruim 17.000 nieuwe patiënten bij (waaronder honderden mannen). Hun overlevingskansen verbeterden in de afgelopen jaren met één procent per jaar. Circa 80% van hen is na vijf jaar nog in leven, na tien jaar ligt dat percentage op 77%. Jaarlijks overlijden 3.000 vrouwen aan de gevolgen van borstkanker. In 20% van die gevallen gaat het om vrouwen jonger dan 50 jaar, in ruim 25% betreft het vrouwen ouder dan 70 jaar. Ruim de helft van de sterfgevallen heeft betrekking op vrouwen tussen 50-70 jaar. Afgelopen zaterdag werd in Nederland (na een symposium) een website voor mannen met borstkanker gelanceerd. Uit onderzoek van het Amsterdamse Antoni van Leeuwenhoek en het Utrechtse UMC bleek dat circa 40% van de mannen met borstkanker niet wist dat zij die ziekte ook konden krijgen. Mannen die deze diagnose krijgen, zijn gemiddeld 68 jaar; bij vrouwen is dat 61 jaar.

Onlangs las ik dat Olivia Newton John wederom borstkanker kreeg, nu uitgezaaid. De 69-jarige Grease-actrice kreeg de diagnose borstkanker voor het eerst gesteld in 1992 (op 44-jarige leeftijd). De borst met de tumor werd destijds geheel verwijderd, waarna chemotherapie en borstreconstructie volgden. Eerder dit jaar kreeg ze last van lage rugpijn. In eerste instantie dacht ze aan een hernia maar het bleek om iets heel anders te gaan. De tumor zaaide uit naar haar heiligbeen (sacrum), het grootste bot onderin de wervelkolom. Oei-oei-oei… botkanker; dat klinkt helemaal niet goed! Aan deze vorm van kanker verloor ik mijn zus Angela en mijn alleraardigste schoonbroer Aad; beiden gingen door een vreselijk ziekteproces.

In 2015 overleden wereldwijd 8.8 miljoen burgers aan verschillende vormen van kanker. Recentere gegevens zijn nog niet beschikbaar. De verwachting is dat dit aantal in de komende 20 jaar met 70% zal stijgen. Roken is veroorzaker nummer 1: in 22% van de gevallen rookt de kankerpatiënt. 40% van de Amerikanen krijgt bij leven te horen dat hij of zij kanker heeft, in Afrika is het een grotere killer dan malaria. Het percentage zwarte Amerikaanse mannen dat aan kanker overlijdt, is 24% hoger dan van Amerikaanse witte mannen. Het aantal doden door borstkanker ligt voor de zwarte Amerikaanse bevolking 42% hoger dan voor witte mensen. Tja.

Na invoering van Obamacare ging het aantal personen bij wie kanker vroegtijdig werd ontdekt, flink omhoog. Ik hoef je niet te uit te leggen dat je dan meer kans op genezing hebt. De Republikeinse senator John McCain stemde tot nu toe als een van de weinige Republikeinen tegen iedere poging om Obamacare af te schaffen of te vervangen door Trumpcare. (Hij luistert tenminste naar zijn achterban in Arizona, in plaats van partijpolitieke spelletjes te spelen.) Het is wellicht een van zijn laatste, belangrijkste daden van verzet. McCain lijdt aan een zeer kwaadaardige hersentumor; zijn prognose is allerbelabberdst, liet hij vorige week weten.

Ondanks alle afschrikwekkende cijfers is er ook progressie te melden in de behandeling van kanker. In delen van Centraal- en Zuid-Amerika steeg het overlevingspercentage van borst- en prostaatkanker in tien jaar tijd met één vijfde. Drie van de vier patiënten in het Verenigd Koninkrijk die in de jaren '70 van de vorige eeuw de diagnose prostaatkanker kregen, leefden niet meer na tien jaar. Tegenwoordig doen vier van de vijf mannen dat wel. Het is een redelijke verwachting dat de meeste kankersoorten binnen afzienbare tijd chronische ziekten worden of geneesbaar zijn.

De grootste opwinding bestaat nu voor immunotherapie, dé nieuwe toepassing van de afgelopen jaren. Het menselijke immuunsysteem is uitgerust met zogenaamde remmers die door kankercellen in gang kunnen worden gezet. De eerste vorm van immunotherapie schakelt die remmers uit waardoor witte bloedlichamen de tumoren te lijf gaan. Het is nog vroeg dag maar bij een kleine groep patiënten leidde die aanpak tot langdurige remissie. Momenteel worden circa 1.000 klinische tests gedaan op verschillende kankersoorten. Het is tevens mogelijk om immuuncellen te herprogrammeren zodat ze beter tegen tumoren kunnen vechten. Die experimentele gentherapie werd vorige maand voor het eerst goedgekeurd in de Verenigde Staten.

Voor burgemeester Eberhard van der Laan kwam dat alles te laat. Hij overleed op 5 oktober jongstleden op 62-jarige leeftijd aan ongeneeslijke longkanker. Triest. Niet alleen Amsterdam huilt, El Mojón is ook verdrietig. 

With love & hope