Barexit

Illustratie: Steve Bell (voor The Guardian)

Nu de verhuizingsperikelen bijna voorbij zijn, begint er in mijn hoofd weer meer ruimte te ontstaan voor ontwikkelingen in de wijdere wereld en het web. Barefoot klautert weer uit haar hol. Vorige week lachte ik in mijn vuistje toen Donald Trump zijn eerste (en hopelijk niet laatste) nederlaag kreeg te verwerken; een -slecht- alternatief voor Obamacare zou geen goedkeuring krijgen, vooral vanwege onmin in Republikeinse gelederen. Het plan voor Trumpcare werd ingetrokken. Vanzelfsprekend legde de president alle schuld bij de Democraten.

Vandaag begint premier Theresa May aan haar Brexit-avontuur door de artikel 50-procedure in gang te zetten. Lidstaat Groot-Brittannië gaat uittreden uit de Europese Unie. Het is mij nogal wat. In de afgelopen dagen las ik het zeer interessante boek ‘Brexit: What The Hell Happens Now?’ van de Britse journalist Ian Dunt. Dunt is editor-in-chief van Politics.co.uk. Hij schrijft voor uiteenlopende opiniebladen en kranten (onder andere The Guardian) en spreekt op radio en tv regelmatig over politiek, immigratie, vrijheid van meningsuiting en sociale ongelijkheid.

Brexit is Dunt’s eerste boek. De ondertitel is: “For people who still believe in experts”. Hij sprak met tientallen experts, vermeldt zijn bronnen uitgebreid en legt verantwoording voor zijn standpunten af. Voor degene met behoefte aan meer Brexit-kennis is dit een aanrader. Mij boeide het van de eerste tot de laatste bladzijde.

De belangrijkste drijfveren achter Brexit waren (en zijn) dat Groot-Brittannië zelfbeschikkingrecht wenst over de eigen economie en soeverein wil zijn in plaats van one-size-fits-all oplossingen uit Brussel te ontvangen. Daarnaast was immigratie, vrij verkeer van personen uit de Europese Unie, voor velen een doorn in het oog.

Het Europese Parlement stelt echter als eis voor toegang tot Europa’s interne markt acceptatie van alle vier vrijheden: vrije stroom van goederen, kapitaal, diensten en mensen tussen lidstaten van de Europese Unie. Dunt analyseerde de formele uitspraken van Theresa May vanaf het referendum. Ze spreekt zich in de loop van de tijd steeds openlijker en krasser uit voor totale nationale soevereiniteit op elk beleidsaspect. Hij verwacht dan ook dat Groot-Britannië uit de Europese interne markt (single market) en de douane-unie (customs union) zal stappen.

De EU en Groot-Britannië beginnen na vandaag aan de onderhandelingen over het scheidingsverdrag. Het vertrekkende land zoekt, naar verluidt, nog honderden onderhandelaars, de EU heeft 550 zeer ervaren onderhandelaars die popelen om aan tafel te gaan. Als partijen tot een akkoord komen, wordt dit op termijn door de Europese Raad getekend (alle 27 staatshoofden van de lidstaten van de Europese Unie), na goedkeuring door het Europees Parlement (751 gekozen volksvertegenwoordigers).

Groot-Brittannië krijgt te maken met een administratieve, juridische en economische Brexit. Bestaande regels en wetten -vaak combinaties van Europese en Britse principes- moeten worden ontrafeld, nieuwe regels en wetten worden opgesteld en goedgekeurd. Dat alles moet binnen twee jaar voor elkaar zijn. In maart 2019 zal het land namelijk uit de Europese Unie stappen, als het geen verlenging van die termijn aanvraagt. Daar voelen de Britse Brexit-ministers tot op heden niets voor.

In diezelfde periode zal Groot-Brittannië betere handelstarieven willen opstellen en vrije handelsakkoorden en belastingverdragen met partners willen sluiten. Ter info: het sluiten van een handelsakkoord tussen de Europese Unie en Canada nam ruim zeven jaar in beslag, onderhandelingen voor een trans-atlantisch handelsverdrag (TTIP) lopen al negen jaar. Groot-Brittannië heeft slechts twee jaar de tijd…

Dunt is heel duidelijk: als May voor de harde Brexit gaat (zoals het nu klinkt), krijgt het land grote problemen. Het Britse Brexit-team heeft teveel te doen, te weinig tijd en veel te weinig expertise. Dunt licht standpunten en houding van betrokken spelers aan Britse zijde toe. Op basis van uitspraken van hoofdonderhandelaar David Davis (1948) en Liam Fox (1961; International Trade Secretary) twijfelt Dunt aan hun competenties. Zo realiseerden deze heren zich lange tijd niet dat het sluiten van nieuwe handelsakkoorden wettelijk pas is toegestaan nadat een akkoord is bereikt met de EU!

Het feit dat premier May een Department voor International Trade after Brexit opzette, geeft aan dat men bilaterale vrijhandelsakkoorden zal gaan sluiten, onder de vlag van de Wereldhandelsorganisatie. Dunt zet in zijn boek uitvoerig uiteen dat de WHO in bepaalde opzichten nog logger is dan de Europese Unie. Voor die organisatie draait alles om commerciële contracten op basis van wereldwijde wederzijdse concessies. Krijgt een land voordeel op terrein X dan moet een ander inboeten op terrein Y.

Het sluiten van de grenzen voor personen uit bepaalde landen van de Europese Unie was eveneens een belangrijke drijfveer voor vele Leave-stemmers. De ironie wil, volgens Dunt, dat immigratie juist van vitaal belang is voor de Britse economie. Ik kan dat beamen toen ik zelf als migrant in Londen woonde en werkte (2000-2005). Personeel in hotels, restaurants en bars was doorgaans niet Brits. Dunt geeft daarvoor een simpele reden: er zijn te veel oude mensen in Groot-Brittannië; het te grote aantal baby boomers is het probleem. Teveel ouderen gebruiken voorzieningen aan het einde van hun leven, er zijn onvoldoende jonge werkende en belastingbetalende Britten om de rekeningen te dekken.

Voor Dunt, The Financial Times en het Adam Smith Institute is een gematigd interim-verdrag te verkiezen boven een harde Brexit maar die optie lijkt niet te worden gesteund door Brexiteers. Ze zijn bang voor politieke afstraffing. Tja. Politiek gaat kennelijk voor landsbelang?! De premier ging recent zelfs zover te zeggen dat “no deal” beter zou zijn dan een slechte deal. May-day, May-day!

Het boek van Dunt is uiterst leerzaam en het leest als een spannend boek. Dunt maakt complexe materie lezenswaardig door eenvoudige vergelijkingen en voorbeelden. Lezing maakte duidelijk dat Brexit een titanenstrijd wordt. Als ik May of Davis was, zou ik geen oog meer dicht doen 's nachts. Het verlies van een sterke bondgenoot als Groot-Brittannië zal ook pijn gaan doen aan de zijde van de Europese Unie. In deze strijd verwacht ik geen winnaar. Ik ga het proces op de voet volgen, al is het maar om te begrijpen wat Britse buurvrouw Barbara in Spanje gaat overkomen.