Pubers in problemen

Wij waren hier laatst met vrienden bij vrienden en dat werd een gezellige namiddag en avond. We praatten over dingen die ertoe doen, lachten veelvuldig en aten een driegangenmaaltijd die door de heer des huizes was gekookt. Een van de gespreksonderwerpen had betrekking op een Netflix-serie die vier (van de zes) aanwezigen recent zagen, getiteld ‘Adolescence’. Een Britse productie van vier episodes die veel indruk op ons maakte. (Hier lijkt mij een spoiler alert op zijn plaats!) 

Deze serie wordt in de media om meer dan één aspect geprezen. Er doet een indrukwekkende cast aan mee, met ervaren auteurs die onder andere bekend zijn van ‘The Crown’ en ‘Game of Thrones’. In een praatprogramma op Nederlandse tv werd ook de loftrompet gestoken over de toegepaste filmtechniek. Elke episode werd gefilmd als één doorlopende opname (one shot film). Tijdens het filmen werd er geen moment gestopt. Er werd ook niet geknipt in het eindresultaat. Dat werd mogelijk door het gebruiken van een speciale actiecamera die extreem flexibel in gebruik is. De camera moest tijdens het filmen regelmatig worden overgegeven aan andere cameramensen dus het apparaat moest licht zijn. De camera werd ook een keer bevestigd aan een drone. Dat alles nog steeds doorlopend. Elke episode duurt een uur, voor een uur non-stop filmen had men een week nodig qua planning. 

Mijn liefje en ik waren met name onder de indruk van de manier waarop het thema in beeld werd gebracht. Dit verhaal is niet op een waargebeurde situatie gebaseerd maar de idee erachter komt wel uit de realiteit voort. Een van de schrijvers van de serie stuitte op een verhaal waarin een jonge jongen (adolescent) een jong meisje doodstak. Daarna gebeurde dat nogmaals en nogmaals. Toen gingen de alarmbellen af. Wat was hier aan de hand?! Zo kwamen hij en zijn collega‘s op de 13-jarige Jamie Miller (Owen Cooper, een debuterend acteur) die een leeftijdgenootje van school met messteken om het leven brengt. 

De hoofdpersoon wordt met veel politievertoon van zijn bed gelicht -plast in zijn broek- en meegenomen naar het politiebureau op verdenking van moord op een klasgenootje. Jamie kiest zijn vader als volwassen begeleider (dat moet bij jeugdige delinquenten), hij krijgt een pro deo-advocaat toegewezen en de verhoren beginnen. De verdachte houdt vol dat hij niet de dader is alhoewel je in de eerste episode al verneemt uit CCTV-beelden dat hij wel degelijk schuldig is. De rechercheur, de vader en een team van psychologen vragen zich af wat er gebeurde. Ze komen er maar niet achter, hij blijft 13 maanden in detentie. 

De serie wordt op een bepaald moment zeer indringend. In episode 3 zie je hoe de adolescent door een kinderpsychologe (actrice Erin Doherty speelde de jonge prinses Ann in The Crown) wordt ondervraagd. Het is haar taak om de rechter te adviseren over de cliënt. Zij is de enige die onder de huid van Jamie blijkt te kunnen kruipen. In dat gesprek zet de puber zijn masker af en zien we een woedende adolescent die zijn emoties niet kan bedwingen. Hij toont zich van zijn intimiderendste kant en dan weet de psychologe -en de kijker- genoeg. Ook Jamie realiseert zich wat er is gebeurd... 

Je komt er als kijker langzaam maar zeker achter dat de puber wordt gepest op school. Hij is niet sportief -wat zijn voetbalminnende vader wel genant vindt-, niet sterk, niet erg geliefd op school, heeft weinig vrienden. Hij vindt zichzelf lelijk en dom (dat is hij niet). Het gedode tienermeisje blijkt hem te hebben afgewezen. Thuis zit hij vaak op zijn kamer, zijn ouders hebben geen idee van wat hij daar uitspookt. Hij blijkt heel veel tijd op social media door te brengen, raakt onder invloed van types als Andrew Tate die jongens vertellen dat zij stoer en mannelijk moeten zijn, respect moeten afdwingen bij meisjes, dat meisjes en vrouwen ondergeschikt zijn aan mannen en als ze niet willen horen, dat ze dan maar moeten voelen. Zo ontspoort menig puberleven... 

De laatste episode van deze miniserie is geheel gewijd aan het gezinsleven. Het is een tamelijk doorsnee, liefdevol arbeidersgezin. Vader heeft echter nooit met moeder gedeeld wat hij zijn zoon zag doen op de video. Zij is tot dan toe onwetend van zijn schuld. In een telefoongesprek tussen zoon en jarige vader (in de auto, op de speaker) hoort zij voor het eerst dat de puber schuld gaat bekennen (de rechtzaak komt eraan). Het verdriet, de stress en het schuldgevoel druipen van het scherm. Het is een zeer goed opgebouwde, emotioneel heftige serie. Al heb ik de plot verklapt, je moet het acteerwerk met eigen ogen gaan zien. Absolute aanrader!   

De Brits-Amerikaanse online influencer Andrew Tate (1986) is een zelfverklaard vrouwenhater. Hij is door de autoriteiten van het Verenigd Koninkrijk bekritiseerd vanwege zijn invloed op de verspreiding van vrouwenhaat online onder jongens en jongemannen. In het VK wordt hij strafrechtelijk vervolgd voor seksueel misbruik. In Roemenië wordt hij verdacht van verkrachting, mensenhandel en witwassen. Desalniettemin zouden hij en zijn broer Tristan toestemming hebben gekregen Roemenië te  verlaten. (Ze zouden met een privé jet naar de Verenigde Staten zijn gevlogen. Tate pronkt graag met zijn rijkdom en status.)

Hij is een exponent van het zogenaamde ‘MRA’ (Men’s Rights Activism). Activisten in deze hoek opereren in de zogenoemde ‘manosphere’, een toxische omgeving waarin mannelijkheid en vrouwenhaat worden gepredikt. Een centraal kenmerk van de MRA-cultuur is dat volgers zijn geobsedeerd door status. Deze fixatie wordt gevoed door de social media-platforms zelf, die draaien om het verbeteren van je sociale status en het projecteren daarvan op anderen. Dat is een groot verschil met socialiseren in de echte wereld, waarin  overmoed vaak ten val komt.

Tate, een voormalig wereldkampioen kickboxen en deelnemer aan Big Brother, heeft meer dan tien miljoen volgers op X. Verschillende social media-platformen, waaronder YouTube, Facebook, Instagram en TikTok, hebben hem verbannen. 

Voor veel sociologen begint en eindigt het gif bij dit soort influencers. Deze mannen zijn dermate dwingend dat ze jonge jongens kunnen radicaliseren die anders goede gastjes zouden zijn gebleven. De kwestie van toenemende vrouwenhaat onder jonge jongens, aangewakkerd door dit soort creepy kerels, is een toenemend probleem. Dat jonge mannen er gevoelig voor zijn, zou voortkomen uit een onvervulde behoefte, een gebrek aan begeleiding, aan eigenwaarde en aan mannen als rolmodel. 

Op dit moment lees ik het boek ‘Careless People. A Cautionary Tale of Power, Greed, and Lost Idealism’ van de Nieuw-Zeelandse Sarah Wynn-Williams (1979). Vanaf 2011 werkte zij zeven jaar voor Facebook (Meta) als Director of Global Public Policy en legde haar memoires over die periode vast. Ze wilde per se voor het bedrijf van Mark Zuckerberg werken omdat ze meende dat het platform de wereld een betere plek kon maken. Ze raakte diep ontgoocheld. 

Facebook veranderde in een wereldwijde macht die verkiezingen beïnvloedde (Trumps campagne in 2016, verkiezing van Duterte in Filipijnen), regimes hielp bij het onderdrukken van de vrijheid van meningsuiting van burgers (Myanmar, Thailand). Om maar helemaal te zwijgen over de vele toezeggingen die het bedrijf deed aan de communistische partijleiders van China. Men ging hierin enorm ver, tegen alle huisregels en regels van fatsoenlijk ondernemen in. Alles om maar meer gebruikers te krijgen. (Facebook wordt tot op vandaag de dag geblokkeerd in China. Dat wordt 'The Great Firewall' genoemd.)

Facebook bestookte tieners die zich schamen voor hun lichaam met schoonheidsproducten en miljoenen dollars kon verdienen met het verzilveren van privégegevens over de ruggen van jonge klanten. Alles ging uiteindelijk om winstmaximalisatie en groei in het aantal gebruikers. Een moreel kompas bleek te ontbreken, met name bij de top van het bedrijf. Wynn-Williams stelt in haar boek onder meer dat Facebook tienermeisjes identificeerde die selfies op hun platforms hadden verwijderd. Hun gegevens werden vervolgens aan bedrijven doorgegeven die de meisjes daarna bestookten met advertenties voor zogenaamd buikspierversterkende thee en schoonheidsproducten. 

Uit het boek komt een beeld naar voren van de kliek rond Zuckerberg als een ‘duivelse sekte die wordt gerund door emotioneel gemankeerde mannenbaby's, seksuele intimideerders en hypocriete narcisten die deugdzaamheid willen uitstralen’. Aldus de recensente van de Britse krant The Guardian.

We spraken die avond met vrienden over onze eigen jeugd. Toen was buitenspelen en ravotten met vriendjes en vriendinnetjes nog heel gewoon. Wij groeiden telefoonloos op. We wisten niet beter. Toch was een van ons van mening dat er weinig verschil was tussen onze tijd en die van de jeugd van nu. Vroeger werd er ook gepest. Dat was wel zo maar vandaag de dag gaat dat 24/7 door op social media. Vroeger werd in kleine kring gepest en hield het op als je van school naar huis ging. Nu staat de smartphone altijd aan en lijkt ontsnappen aan dit soort gedoe onmogelijk. Bovendien, in de echte wereld kan een deuk in je ego worden weggelachen. Online duurt het langer en kan het verwoestend zijn. Dit maakt jonge mensen onzeker en kwetsbaar.  

Onze vrienden Piet & Agnes, bij wie we op bezoek waren, hebben drie kleinkinderen (meisjes). De oudste van 12 jaar zit in de brugklas van de middelbare school en vertelde oma dat jongens in haar klas zich vaak vervelend gedragen. Alle meisjes in de klas hebben er last van. Door de schoolleiding werd een klassensessie georganiseerd. De ene groep met alleen meisjes, de andere met uitsluitend jongens. Ze moesten met elkaar praten over wat er aan de hand is en hoe deze situatie kan worden verbeterd. Kun je nagaan... eerste klas middelbare school!     

Afgelopen weekend vond in Nederland het eerste My First Smartphone Festival plaats in mediamuseum Beeld en Geluid (Hilversum). Er kwamen 1.400 mensen op af, ouders met hun jonge kids. Ouders maken zich druk over de impact van teveel schermtijd op hun kinderen; van concentratieproblemen en bijziendheid tot kromgroeien. Gemiddeld brengen Nederlandse jongeren circa zes uur per dag door op hun mobiele telefoon, waarvan tweeënhalf uur op social media. Dat is net zoveel als een gemiddelde schooldag. Volwassenen doen dat gemiddeld drie uur per dag. Uit onderzoek van I&O Research blijkt dat zes op de tien kinderen in de leeftijd van 11-17 jaar zich ergert aan deze gewoonte van hun ouders. 

Frankrijk, Noorwegen en Australië experimenteren al met het verbieden van smartphones en social media voor kinderen en tieners. Lijkt mij een goed initiatief.