Bekijk de foto hiernaast maar eens goed. Je kijkt naar de langneusaap, een apensoort die in Borneo en Sumatra voorkomt. Je hoeft geen raketwetenschap te bedrijven om te begrijpen waarom de aap zo heet. Maar wat interessanter is: je kijkt in de spiegel. De Indonesische bijnaam voor de Proboscis-aap is namelijk 'orang Belanda'. 'Orang' betekent mens en Belanda is 'Holland'. De aanduiding voor deze oerlelijke aap is dus: Hollander... Indonesiërs trekken daarmee een lange neus naar hun voormalige koloniale overheerser. Die neus is geschapen om de andere soort aan te trekken. Die van de mannetjes kan wel 17 centimeter lang worden, vrouwtjes hebben ook een flinke gok maar dan korter. De neus zwelt als het dier zich opwindt. Dit gaat verdacht veel op seksuele voorlichting lijken?!
Momenteel lees ik het boek 'Ring of Fire - An Indonesian Odyssey' van Lawrence en Lorne Blair. Ik vond het exemplaar in de openbare bibliotheek van Lovina. Nu ik elke zondag als vrijwilliger in Coba baca werk, ligt het voor de hand dat ik op een rustig moment ook even voor eigen plezier langs de boekenplanken speur. Ik zag de titel, las de achterflap en constateerde: typisch iets voor mij. Boektitels zijn een sleutel tot iemands karakter, je bent wat je leest. De vondst is wonderlijk als je bedenkt dat ik net daarvoor een blog publiceerde over wonen aan de Ring van Vuur. Toeval bestaat, ik schreef het eerder.
Het boek beschrijft de ontdekkingstocht die de Britse broers in 1960 begonnen in de Indonesische archipel, aan boord van de traditionele prauw 'Zonneschijn'. Hun oorspronkelijke reisdoel was het vinden van de grote paradijsvogel op de Aru-eilanden, ten westen van Papua. De veelkleurige vogel wordt zeer bedreigd; een exemplaar is te zien in het Bali Bird Park. In dit boek vond ik ook de verwijzing naar de langneusaap. Maar het verhaalt over veel meer interessants: Bisu (voorlopers van de lady boys), huizen als ruimteschepen, sultans en prinsessen, Bugis (handelaren op zee annex piraten), koppensnellers die ook kannibalen zijn en bijzondere dieren ('s werelds enige giftige vogel, vissen met 5-watt lichtgevende ogen). Het boek staat stampvol nieuwe ontdekkingen maar beschrijft ook reeds bekende cultuurverschijnselen. Verwonderen en herkennen: een zeer aantrekkelijke combinatie in de literatuur. De heren maakten avontuurlijke reizen met een zeer beperkt budget. Creativiteit en doorzettingsvermogen waren dus geboden. Lawrence schreef boeken en broer Lorne, inmiddels overleden, filmde en maakte foto's. De films kwamen later tot stand in samenwerking met de BBC. Ik vind dit een rijk boek dat goed is geschreven, spannend en leerzaam is. Een aanrader voor elke Indonesië-adept.
Ook studie- en woordenboeken liggen hier dagelijks op tafel maar toch kom ik nauwelijks toe aan het bezigen van volzinnen in Bahasa Indonesia. Ik had andere voornemens toen wij hier in juni naartoe kwamen. Maar door 'gedoe' verdween de energie, de zin om mij op de taal te storten. Met Ketut's vertrek was er weer een drijfveer minder. Zijn cruiseschip komt overigens morgen in Darwin (Northern Territory, Australië) aan. Gisteren was hij op Komodo en vandaag beleeft hij de eerste vaardag op de Indische Oceaan. Ik zocht Ketut's Odyssey in detail uit; ik weet nu per dag waar hij verblijft. Zo houden wij Elsa en onszelf goed op de hoogte van zijn reilen en zeilen, al ervaart hij zijn verblijf aan boord nochtans als 'prison'. Kasian.
Mijn passieve taalvaardigheid (luisteren) in het Indonesisch ontwikkelt zich goed, vooropgesteld dat mensen niet te snel en binnensmonds spreken. Dat is een wonder want volgens mijn liefje is luisteren niet mijn forte. Wat íkzelf precies bedoel is dat ik meer begrijp dan ik kan terugzeggen. Mijn vocabulair groeit maar ik brabbel nog steeds op elementair niveau, bij voorkeur de moeilijke werkwoorden weglatend.
De invloed die Hollanders uitoefenden op Bahasa Indonesia is een steuntje in de rug bij het leren van de taal. Die is dan ook onmiskenbaar: agèn, aksi, asuransi, belus (blouse), cèk (c = sj), desinfeksi, èkonomi, èksekusi, formulir, garansi, handuk, kantor, kode pos, komisi, konèksi, korupsi, kualitas, lap, makelar, notula, oli, panekuk, pienter, polisi, proyèk, rèbewès (lijkt op Haags!), salep (zalf; p = f), serbet (b = v), schnitzel, tandem, tèlpon (telefoon), urgènsi, waskom, wortel. Het is een kleine greep. De oudhollandse keuken, Hollandse properheid en Nederlandse bureaucratie klinken vandaag de dag nog luid en duidelijk door in de taal.
Wij de neus en de dikbuik, zij de blumkol en de buncis... Lekker puh!
