Jawsome!

Afgelopen week was er een en al opwinding te bespeuren in Huize Barefoot. We dachten zeker te weten dat we dit zomerseizoen geen gebruik konden maken van de diensten van onze favoriete strandtent, Chiringuito Ramón. Dat deelden de strandwachten ter plaatse ons eerder mee. Mijn liefje kwam deze week ’s avonds terug van een wandeling, met beter nieuws: Ramón zou volgend weekend wel degelijk opengaan. Joehoe!

De eerste strandtent van de Pirata werd op dat moment opgebouwd voor dit weekend en hun con-collega zou het daaropvolgende weekend van start gaan. Wij meldden dit heugelijke feit aan onze Britse buren die net zulke fans zijn van de R-side als wij. Zij wisten ons echter weer volledig te ontnuchteren. Jawel, er komt binnenkort inderdaad een volgende strandtent op het strand maar die zou niet door Ramón en zijn team worden bestierd. Zij menen dat alles nu onder beheer van de eigenaar van de piraat staat. Adu. Dat zou slecht nieuws zijn want er wordt veel beter gekookt door de dames in de kleine keuken van onze vriend, het personeel is aardiger en de sfeer is er gezelliger. De houten keet, netjes opgeverfd, staat er inmiddels; net als het belendende toiletgebouw. We gaan de vorderingen dagelijks op de voet volgen en zodra ik iemand bij het gebouwtje ontwaar, stap ik op hem of haar af voor meer info. Wordt vervolgd!

Bijna dagelijks zag ik in de afgelopen dagen nieuws over oceanen en de bewoners  voorbijkomen. Het is de immers de opmaat naar Shark Week. Een interessant artikel over haaien verscheen in The Guardian, werkelijk prachtig geïllustreerd door een collectief dat zich Good Wives and Warriors noemt. De vrouwen die het in 2007 oprichtten, ontvingen hun opleiding aan de School of Art in Glasgow.

llustratie: Good Wives and Warriors (voor The Guardian)

Dat artikel verscheen in de reeks ‘Guardian Seascape’ van deze prettige Britse krant. Het is een mooie reeks over de staat van onze oceanen. Het begin vervoerde mij meteen. Het bracht mij naar Rajah Ampat, een idyllisch snorkel- en duikoord in Papoea-Nieuw Guinea, een provincie van Indonesië. Die locatie staat al jarenlang torenhoog op mijn reiswensenlijst. Het zijn 1.500 eilanden met slechts 50.000 bewoners. De oorspronkelijke bewoners waren Melanesiërs en tot vandaag de dag spreken ze er tien talen. Er komen 15.000 vissoorten en 500 koraalsoorten voor. Dat lijkt mij voldoende reden er een keer naar af te reizen.

De auteur schetst in de eerste zinnen een beeld dat mijn aandacht greep en wist vast te houden. Tot de knieën in glashelder water van een heerlijke temperatuur, kijkt iemand naar een haaiensoort die zich met vier vinnen lopend over de zeebodem beweegt. Alhoewel ik nu niet aan vliegen en reizen denk, raakte ik enthousiast over de plek en het schouwspel. Ik droomde weer even ouderwets weg naar verre, exotische oorden. Men trof daar (maar ook elders) in de afgelopen jaren negen nieuwe soorten wandelende haaien aan. Ze bewegen hun ruggegraat als salamanders. Boven water kunnen ze een uur zonder zuurstof overleven. Lopen doen ze net zo gemakkelijk boven, als onder water. Als soorten zijn ze ‘slechts’ tussen negen miljoen jaren en twee miljoen jaren oud. Deze soorten passen zich constant aan de omstandigheden aan. Daar kunnen wij, landrotten-zonder-kieuwen, nog veel van leren… Wereldwijd zijn er circa 500 haaiensoorten bekend.

In tegenstelling tot de spectaculaire boeken en films die over deze diersoort verschenen, zijn ze niet die aquatische monsters die velen ons doen geloven. Helen Scales heeft groot gelijk als zij in haar artikel stelt dat “sharks matter to humanity”. Ze zorgen voor evenwicht in het natte gedeelte van ons ecosysteem. Ze worden echter in ontelbare aantallen –namelijk miljoenen- overbevist in de oceanen en wereldzeeën. Alhoewel haaien nog geen dodo’s zijn, worden ze met uitsterven bedreigt. Scales is verwoed duiker en voelde nooit een sprankje angst voor haaien. Totdat de vele vragen die ze daarover van familie, vrienden en kennissen kreeg haar op de zenuwen gingen werken. Waarom zou je bang zijn? Haaien hebben immers meer van ons te vrezen dan andersom.

Dat neemt niet weg dat mij iets aparts overkwam toen ik voor de eerste keer met zwembril een eind in open water ging zwemmen. Ik was lekker bezig toen ik op enig moment een schim in mijn linkerooghoek zag verschijnen. Ik deed nog enkele slagen totdat ik besloot even lucht te happen. Wat ik meende te hebben gezien, was niet donker maar het leek wel met mij mee te zwemmen. Ik keek onder water om mij heen maar zag niets. Daarop besloot ik verder te crawlen. Ik lag nog niet op mijn buik of ik zag het weer?! Na enkele seconden bedacht ik mij dat het mijn ongebruikelijk lange pony was dat als licht zeegras voor mijn ogen wuift... Inmiddels wende dat zwemmen met vermeende blonde haaienzusters.

Deze week las ik ook dat, als je denkt in Spanje zwaardvis te bestellen bij de visbank, het goed zou kunnen dat je haai eet. Meer dan de helft van de haaien- en rogsoorten in de Middellandse Zee wordt met uitsterving bedreigt, aldus de IUCN. Dat gegeven was jaren geleden de reden waarom ik geen ‘emperador’ meer kocht. Het is mooi vlees maar ik draag liever niet bij aan de uitroeiing van deze diersoort. Als consument weet je echter niet altijd wat je eet. Haaienvlees wordt hier ook gebruikt in schotels gefrituurde vis en in vissoepen.

In het betreffende artikel wordt vermeld dat de haaienpopulatie hier met 80% verminderde. Vervuiling en klimaatverandering dragen aan die terugloop bij maar de grootste schuldige is de visserij. Vroeger werden ze als bijvangst teruggegooid, nu worden ze aan land gebracht en hun vlees verkocht. Eeuwenlang zwommen haaien in groten getale rond; nu niet meer. De oudste afbeeldingen van deze diersoort stammen uit de Romeinse tijd.

Spanje werd jaren geleden al door de Europese Commissie op de vingers getikt voor het niet goed behandelen van bijvangst in de visserij. Spaanse vissers zijn verantwoordelijk voor de onnodige dood van dolfijnen die in hun netten terechtkomen. Recent werd door de EC wederom, om dezelfde reden, een tik uitgedeeld. De meeste walvisachtigen die worden bijgevangen, moeten het met de dood bekopen. Die reprimande werd ook gegeven aan de Franse en Zweedse visserij. Als er op korte termijn geen verbetering in die situatie komt, stapt de Commissie naar het Internationaal Strafhof.

Eind vorige maand las ik een ander artikel, eveneens in de reeks Guardian Seascape. Dat ging over de laatste grens van Moeder Aarde: de oceaanbodem. In 2017 werd in Verenigde Naties-verband een ambitieus project gestart om de bodem van de hele onderwaterwereld in kaart te brengen. Op dat moment was slechts 6% gedetailleerd in kaart gebracht. Als je denkt dat die bodem een platte pannenkoek is, heb je het mis. Op die kaart zullen uiteindelijk bergen, vulkanen, canyons, kanalen, aardspleten, hoog- en laagvlaktes te zien zijn. Eigenlijk net als boven water. 

Dit is niet alleen letterlijk een wereldomvattend project. Er werken vier regionale wetenschappelijke centra aan mee. Zo neemt een Duits instituut de zuidelijke oceaan voor haar rekening, een samenwerkingsverband van een Zweedse en Amerikaanse universiteit onderzoekt het noordelijke gedeelte van de Stille oceaan plus de Arctische oceaan. Team drie zit in Nieuw-Zeeland en buigt zich over de zuidelijke en westelijke delen van de Stille oceaan. Het grootste wateroppervlak, de Atlantische en de Indische oceaan wordt onderzocht door een team van de Amerikaanse Columbia-universiteit. Een vijfde team dat in het Verenigd Koninkrijk is gestationeerd, zal de map uiteindelijk samenstellen. De map wordt regelmatig bijgewerkt en is openbaar voor het publiek. Je vindt de map  onder de noemer ‘GEBCO Grid’ (General Bathymetric Chart of the Oceans).

We weten inmiddels meer van de maan, sterren en andere planeten dan van de oceaanbodem. De laser-hoogtemeters die worden gebruikt om het heelal af te speuren en in kaart te brengen, werken niet in zeeën en oceanen. Onder water reist geluid verder dan licht en daarom worden daar zogenaamde ‘multi-beam echosounders’ gebruikt; die meerstralige sondes werken echter langzaam. Sinds de start van het project ontdekte men al menig interessant nieuwsfeit. Zo werd midden in de Atlantische oceaan een groot, nieuw koraalveld ontdekt voor de kust van Florida. Het bodemproject moet in het jaar 2030 worden afgerond. Vorige maand werd de stand van zaken van dat moment gepubliceerd: eenvijfde ligt nu vast.

Een van de interessantste filmpjes die ik recent zag langskomen, was er een waarin de Amerikaanse Olympische zwemwinnaar Michael Phelps (1985) het opneemt tegen een grote witte haai. De twee zouden over 100 meter gaan uitvechten wie de snelste is. Nu weet waarschijnlijk iedereen dat je zo snel mogelijk uit het water moet als de apex predator en gevaarlijkste haai voor de mens zich in jouw richting begeeft. 

De stunt blijkt uit 2017, destijds bij de vooraankondiging van Shark Week. De robothaai a la Jaws won met 2 slechts seconden van Phelps. Ook binnenkort gaat die week weer van start. Op 9 augustus is weer van alles te ontdekken op Discovery Channel. National Geographic Channel gaat dit jaar ook aan de haal met de haai en dat feest begint op 19 juli en duurt maar liefs vijf weken. Documentaires over de grootste tijgerhaaien in Frans-Polynesië, de bloedige strijd tussen haaien en dolfijnachtigen (onder andere gefilmd in Australië) en tussen haaien en walvisachtigen, een docu van een wereldberoemde wetenschapper over de intrigerende aantrekkingskracht tussen haaien en vulkanen, eentje met de spraakmakende titel ’50 shades of sharks’ en heel veel meer. Ik heb de programmagids alvast gebookmarkt.