Het begrip zou voor het eerst zijn opgedoken in de film New Jack City (1991) waarin Wesley Snipes als gangster Nino Brown zijn vriendin dumpt met de woorden “Cancel that bitch. I’ll buy another one.” Daarna ging de term een eigen leven leiden. Een invloedrijke vermelding had The New York Times volgens Kraak in een filmpje uit 2016 van het satirische personage Joanne the Scammer, een door een zwarte acteur gespeelde onbetrouwbare witte vrouw. Als ze het espressoapparaat niet aan de praat krijgt zegt ze “It’s over. That’s cancelled.” Volgens de schrijver van die serie komt de term voort uit een cultuur van consumentisme en kapitalisme, van transacties die worden afgezegd.
Rond de #MeToo-beweging in 2017 raakte het op sociale media ingeburgerd onder Amerikanen om personen ‘cancelled’ te noemen. Er werd verlekkerd geconstateerd dat bekende figuren als Harvey Weinstein en Bill Cosby niet zouden terugkeren, tenminste niet in een machtspositie.
De opkomst van deze uitsluitcultuur was een machtsgreep van mensen die voorheen geen platform hadden om hun stem te laten horen. Ze konden zich nu via sociale media verenigen en zo een grotere rekenschap van publieke figuren eisen. Die zouden niet langer wegkomen met wangedrag of misbruik van hun positie. Pas later werden die acties tezamen tot cultuur gedoopt, en niet bepaald als compliment. Gaandeweg werden steeds meer gedragingen onder cancellen geschaard. Cancel cultuur werd een parapluterm voor boycots, adverteerders bellen, bij werkgevers klikken, het online gooien van adresgegevens (doxen), het schrappen van film, boeken of series uit bibliotheken [..]. Aldus Kraak.
Daar wil ik even een zijweg inslaan. Auteur J.K. Rowling (1965) stuurde op 6 juni van dit jaar een tweet waarna ze publiekelijk werd gecancelled. Dat gebeurde nadat zij reageerde op een tweet van iemand anders die schreef over “people who menstruate.” Dit is wat de auteur zelf twitterde: “I’m sure there used to be a word for those people. Someone help me out. Wumben? Wimpund? Woomud?”
Rowling vond het duidelijk niet juist dat het woord ‘women’ hier onder de mat werd geveegd of werd weggepoetst. Dat zag ik niet als controversieel. Volgens personen die haar cancelden, zou zij met haar tweet impliceren dat alleen echte vrouwen kunnen menstrueren en dat transgenders zeker geen echte vrouwen zijn. Zo vatte ik dat zelf niet op. Ik las het vooral als een staaltje Britse ironie (en feminisme) van haar kant. Drukte ze hiermee een welgemeende hekel aan transgenders uit, zoals werd beweerd? Was zij onbewust transfobisch? Zelf heb ik daarvan in haar werk en daarbuiten nooit een vleugje kunnen ontdekken. Er stak een storm van protest op rond de geestelijk moeder van Harry Potter. Die storm ging tot dusver niet liggen.
Heel vroeger leek het leven simpel: er waren mannen en vrouwen. Als jong volwassene las ik het imposante werk ‘Le Deuxième Sexe’ van de Française Simone de Beauvoir, auteur, filosoof en feminist met veel goesting. Van de twee seksen waren het de vrouwen (de tweede sekse) die volgens haar al eeuwenlang een minderwaardige positie in de maatschappij kregen toebedeeld. Dat was ik volledig met haar eens. Dit destijds controversiële boek was de oprichtingstekst van het Franse feminisme. De rest is geschiedenis.
Niet iedereen was altijd even gelukkig in de binaire wereld, een wereld die nog steeds overwegend heteroseksueel is. Er waren ook biseksuelen, homo’s en lesbo’s, al moesten die als minderheid eeuwenlang in de kast blijven. Zelf wist ik als 12-jarige al dat ik anders was dan mijn klasgenootjes, al voelde ik mij niet in een verkeerd lichaam geboren. De LGB-gemeenschap breidde in de loop van de tijd uit tot een wereldwijde LGBTQIAP-gemeenschap. Er voegden zich nieuwe kleuren toe aan de regenboog. The more the merrier!
Zelf heb ik geen enkele moeite met de acceptatie van gender benders en transgenders. Nooit gehad. Op mijn reizen ontmoette ik lady boys in Thailand en op Bali. Ik realiseerde mij al vroeg dat deze groep op veel plekken ter wereld in een extra moeilijk parket zit. Compassie èn strijdlust gaan hand in hand, wat mij betreft. Ik ben groot fan van auteur Marieke Lucas Rijneveld die zichzelf non-binair noemt. Marieke en Lucas wonnen onlangs de prestigieuze Man Booker International-prijs, een eer die hen als eerste Nederlandse auteurs toekwam. Non-binairen zijn personen die zich niet vereenzelvigen met de sekse waarin ze zijn geboren; zij voelen zich niet exclusief vrouwelijk of mannelijk. (Daarom geeft Rijneveld de voorkeur aan het meervoudige 'zij' als aanspreekvorm.)
Rowling zelf werd eveneens publiekelijk gecancelled. Zij vond geen genade. Haar kop rolde, ze werd in de ban gedaan en tot persona non grata verklaard. Terecht? In de Westerse wereld mag je vrijwel alles zeggen binnen de marges van de wet (dus je mag niet discrimineren). Je moet tegelijkertijd niet verbaasd staan dat er oorverdovend tegengeluid volgt op een controversiële uitspraak. Kraak zegt in zijn artikel dat “je een kudde schuimbekkende twitteraars over je heen krijgt”.
De brief van 7 juli jongstleden in Harper’s Magazine getiteld ‘A Letter on Justice and Open Debate’, ondertekend door meer dan 100 BW’ers (Bekende Wereldburgers) -waaronder Noam Chomsky, Gloria Steinem, Margaret Atwood, Salman Rushdie èn J.K. Rowling- veranderde daar niets aan. De opstellers verweren zich tegen de giftige intolerantie die heerst op sociale media. Door deze ontwikkeling zouden schrijvers, kunstenaars en journalisten steeds minder risico durven nemen, volgens de ondertekenaars. Daarop kwam overigens weer veel tegengeluid. Zonder het te benoemen, pleitten ze voor de vrijheid van meningsuiting. Ook de uitsluitcultuur werd in de brief overigens niet bij naam genoemd.
Dit diepgravende en genuanceerde artikel van Haro
Kraak vond ik zeer verhelderend; een aanrader.
Ferd werd niet gecancelled. Hem viel genade toe. In de Tweede Kamer overleefde hij een motie van wantrouwen en een motie van afkeuring. Met zijn daad maakte hij een lange neus naar iedereen die tegen een coronaboete opliep, naar iedere persoon die de huwelijks- of kroonjaardag uitstelde of zonder vrienden en familie vierde (zoals ik). Hij maakte vooral ook een lange neus naar hen die geen afscheid konden nemen van een, aan corona overleden naaste. Hij wel, zij niet… lekker pûh. Die lange neus liep wel een flinke deuk op.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten