Het grote prikken

Afgelopen week vroeg een vriend ons uit nieuwsgierigheid welke bronnen wij bij voorkeur raadplegen om op de hoogte te blijven van de laatste covid-19-ontwikkelingen. Hij voegde zijn eigen informatiestromen bij: europa.eu, saludpublica, iatatravelcentre.com, informationisbeautiful.net. Stuk voor stuk interessante, objectieve bronnen. Ik gaf hem eerlijk antwoord. Mijn liefje en ik zijn coronamoe aan het worden en houden de cijfers over besmettingen, ziekenhuisopnames en doden niet meer dagelijks bij. Wel houden we de vinger aan de pols voor wat betreft de situatie in onze eigen regio (Valencia), die van de buren (Murcia) en van Nederland. Onze aandacht gaat momenteel meer uit naar vaccins.

Terwijl ik dit typ, moet ik denken aan het woord ‘respair’… het nieuwe woord dat prinses Mabel vorige week de wereld in slingerde via social media. Het betekent de terugkeer van hoop na een periode van wanhoop. Het werd gebruikt in de 15de eeuw maar verdween daarna in de vergetelheid. Hoog tijd om het begrip weer op te poetsen! 

Een vriendin stuurde mij deze week een artikel over vacineren in Europa. Duitsland en Spanje zijn verder dan Nederland en beginnen, naar verluidt, in januari 2021 met hun grootscheepse vaccinatieprogramma. Spaanse premier Pedro Sánchez maakte afgelopen zondag bekend dat aan het einde van het eerste kwartaal van volgend jaar “een substantieel deel van de bevolking” zal zijn ingeënt.

In datzelfde artikel stond te lezen dat 13.000 plekken in dit land worden voorbereid om vaccinaties te gaan verzorgen. Dat is hetzelfde logistieke netwerk van 3.000 gezondheidscentra en 10.000 consultatiebureaus dat jaarlijks wordt gebruikt voor het geven van de griepprik. (Dit jaar kregen 14 miljoen mensen hier in een tijdsbestek van acht weken de griepprik.)

Spanje ontvangt 10% van de 1.2 miljard doses vaccin die de Europese Unie eerder bij verschillende fabrikanten bestelde. In Spanje zullen eerst zorgverleners en ouderen tegen het coronavirus worden ingeënt. Chronisch zieken en personen met een verhoogd risico krijgen eveneens voorrang. In fase 1 verwacht men dan 2.5 miljoen inwoners te kunnen vaccineren. In fase 2 (maart-mei) verwacht men een geleidelijke toename van het aantal beschibare vaccins en meer doelgroepen. Vanaf juni volgt stapsgewijs de rest van de bevolking.

Haar vraag was of wij ons laten vaccineren tegen dit virus? Een steekproef onder de Nederlandse bevolking toonde onlangs aan dat nog maar 52% zich zeker of waarschijnlijk laat vaccineren. Dat is veel minder dan enkele maanden geleden. En wij, Hollanders in Spanje, wat antwoordden wij? 100%! Je wilt deze rotziekte toch niet krijgen?! Als je het al overleeft, daarna maandenlang lamlendig op de bank liggen, hopend op volledig herstel? 

Zeker, niemand weet of en welke gevolgen een coronavaccin op lange termijn zal hebben. We zullen met die onzekerheid moeten leren leven. Wat nu al wel bekend is, is dat vaccins gelden als de veiligste, succesvolste en goedkoopste manier om ziekte te voorkomen. Er zijn inderdaad incidenten. Als er één ding is dat deze pandemie verduidelijkte wat mij betreft, is dat het leven minder maakbaar is dan sommigen van ons ooit dachten. Bill Gates die ons wil injecteren met zijn nanochips en ons zo voortaan overal kan volgen? George Soros die covid-19 moedwillig de wereld in stuurde om onze vrijheid af te nemen? Die ideeën zijn pas echt gevaarlijk…

Bovendien willen we terug naar ons oude leven en op niet al te lange termijn graag weer op pad gaan; niet alleen binnen de landsgrenzen maar ook (ver) daarbuiten. In de toekomst zal ik met een grote boog -en vol overtuiging- om verklaarde antivaxxers heen lopen. Ik vind het trouwens een goede zet dat Qantas als eerste luchtvaartmaatschappij een inentingsverklaring zal eisen van iedere toekomstige passagier. KLM houdt de kiezen daarover tot nu toe stijf op elkaar. Tja.

Mijn liefje en ik laten ons echter niet als makke schapen naar het plaatselijke gezondheidscentrum of ziekenhuis voeren. Voor onszelf zoeken we eerst uit wat het beste pad voorwaarts kan zijn. De Spaanse oncoloog van mijn liefje gaf tijdens het laatste jaarlijkse consult aan dat zij, als ex-patiënte, op zijn prioriteitenlijst wordt geplaatst. Daarom vermoeden we dat zij in januari 2021 een telefoontje kan verwachten waarin ze wordt uitgenodigd in fase 1 aan het nationale vaccinatieprogramma deel te nemen. (Als partner zal ik hoogstwaarschijnlijk meegaan in dat programma.)

Beiden hebben we behoefte om uit te zoeken wat het beste vaccin voor ons zou zijn. Naast vele verschillen, vooral in karakter, zit er tussen ons een verschil in leeftijd en gezondheidssituatie. Heeft zij om die reden een ander vaccin nodig dan ik? Spanje krijgt vanaf januari en daarna de beschikking over circa 140 miljoen doses vaccin van verschillende fabrikanten: Johnson & Johnson/Janssen, AstraZenica/universiteit van Oxford, BioNTech/Pfizer, Moderna, Sanofi/GSK, Merck, Sharp & Dohme/Thermis, Novavax, Curvac en anderen. Het vaccineren wordt hier niet verplicht, in tegenstelling tot wat ik eerder las. Het vaccin zal gratis zijn.

Ondanks onze verschillen zijn we qua aapak eensgezind. Zeer eensgezind zelfs! Als we een telefoontje van de arts krijgen, vragen we eerst een consult aan om al onze vragen met hem te bespreken en zijn advies aan te horen. Pas daarna gaat de naald daadwerkelijk in de bovenarm.

Illustratie: James Melaugh (voor The Guardian)

We begonnen deze week aan een schriftje met relevante vaccingegevens. We noemen dit in Huize Barefoot ‘Proyecto Cuaderno Azul’. Gewoon, omdat de notities in een blauw boekje gaan.  De gegevens voor dit blog zijn afkomstig van artikelen in Trouw, NRC, De Volkskrant, Inspanje.nl, The Guardian en enkele andere buitenlandse publicaties. Veel van hen en een beetje van muzelluf; ik deel het graag. Doe er je voordeel mee. Er zijn momenteel honderden vaccins in de maak maar wijzelf volgen er vier met meer dan gemiddelde interesse. Dat zijn:

• Johnson & Johnson/Janssen Pharmaceuticals
• AstraZeneca/Universiteit van Oxford
• Moderna
• BioNTech/Fosun Pharma/Pfizer

Janssen Pharmaceuticals is een farmaceutisch bedrijf in België, dat in 1953 werd opgericht door de Belgische arts Paul Janssen. Het bedrijf werd in 1961 overgenomen door de Amerikaanse farmagigant Johnson & Johnson. De effectiviteit van het Johnson & Johnson/Janssen-vaccin is nog niet gepubliceerd omdat men het momenteel test in een grotere groep proefpersonen. Het gaat hier om één injectie.

AstraZeneca is een Brits-Zweeds farmaceutisch bedrijf dat in 1999 werd opgericht en is gevestigd in Cambridge, Engeland. De effectiviteit van het AstraZeneca/Oxford-vaccin wordt gesteld op 60 en 90%. Dit vaccin zou uit twee injecties bestaan. Dit nieuws hield menig wetenschapper onlangs bezig. Een regime van twee volledige doses achtereen zou een effectiviteit van (slechts) 62% hebben. Een regime van eerst een halve dosis, vier weken later gevolgd door een hele dosis zou de effectiviteit tot 90% verhogen. Gisteren konden we in de krant echter lezen dat de groep proefpersonen die men testte bestond uit personen tot 55 jaar. Hoe werkt dit vaccin dan bij mensen die ouder zijn? Bovendien bleek het percentage van 90% bijeengeharkt uit verschillende doseringen, verschillende placebomiddelen en verschillende leeftijdsgroepen. Wetenschappers vragen zich nu af of dit percentage wel statistisch significant is. (De beurskoers van het farmaceutisch bedrijf zakte daarna met een paar procentpunten.) Er wordt nu reikhalzend uitgekeken naar harde data over de leeftijdssubgroepen. Ook door ons.

Moderna is een Amerikaans biotechnologisch bedrijf in Cambridge, Massachusetts dat in 2010 werd opgericht door een groep investeerders en een Franse zakenman. (De RNA in de bedrijfsnaam duidt op hun kerntaak.) De effectiveit van het Moderna-vaccin wordt gesteld op 95%. Er zouden wel mogelijke bijwerkingen zijn als spierpijn, gewrichtspijn, hoofdpijn, koorts en vermoeidheid. Die klinken als normale griepprikbijwerkingen, als zijn ze vervelend. Op zich betekenen ze wel dat het vaccin werkt want het immuunsysteem reageert erop. Overigens zouden die bijwerkingen van korte duur zijn.

BioNTech is een Duits biotechbedrijf dat in 2008 door twee Turks-Duitse wetenschappers en een Oostenrijkse oncoloog werd opgericht. Het is gevestigd in Mainz (Duitsland). Fosun Pharma is een Chinees farmaceutisch bedrijf in Shanghai (China) en het Amerikaanse Pfizer is een van de grootste farmabedrijven wereldwijd. De effectiviteit van het virus van dit samenwerkingsverband is eveneens gesteld op 95%. Ook hier zouden dezelfde bijwerkingen als bij het Moderna-vaccin aan de orde zijn alleen in mindere mate.

Johnson & Johnson/Janssen Pharmaceuticals en AstraZeneca/Universiteit van Oxford maken gebruik van een zogenaamd adenovirus. Moderna en BioNTech  /Pfizer passen de techniek van mRNA toe.

Een adenovirus is een griepvirus met een aanpassing, in dit geval de genetische code van SARS-CoV-2. Een vaccin van dit type brengt een corona-eiwit in het lichaam in dat een reactie van het immuunsysteem opwekt om tegen het virus te gaan strijden. Een adenovirus is dus een transportvirus (een drager) die mensen niet ziek kan maken. Het adenovirus van AstraZeneca/Oxford gebruikt een griepvirus van chimpansees, Johnson en Janssen maken voor hun vaccin gebruik van een gemodificeerd menselijk griepvirus. 

De andere twee bedrijven ontwikkelen zogenaamde mRNA-vaccins. RNA staat voor ‘ribonucleic acid’ ofwel ribonucleïnezuur; dit is een biologisch molecuul dat essentieel is voor de regeling van cellulaire processen in alle levensvormen. (Het lijkt daarin op DNA.) Toepassingen van mRNA in vaccins zijn gebaseerd op een gloednieuwe techniek; vandaar dat ze ook wel ‘next generation vaccines’ worden genoemd. mRNA-vaccins laten het lichaam zélf een corona-eiwit aanmaken. Ze bestaan uit een genetische instructie voor het maken van zogenaamde spike-eiwitten, de karakteristieke uitsteeksels van het coronavirus waarmee het onze cellen binnendringt.

Het mRNA in de vaccins van Moderna en BioNTech/Pfizer vermeerderen zichzelf niet en veranderen niets aan het DNA van een geïnjecteerde persoon. Genetische manipulatie is dus niet aan de orde. (Het wordt zelfs snel afgebroken in de cel.) Dit type vaccin imiteert de natuurlijke manier waarop het SARS-CoV-2-virus, dat zelf ook bestaat uit RNA, mensen besmet. Ze hebben geen onschuldig virus als drager nodig, zoals bij de hierboven beschreven vaccins. Een nadeel van mRNA-vaccins is dat er een hoge dosis nodig is om voldoende eiwit in het lichaam aan te maken. Gevaarlijke bijwerkingen traden tot nu toe niet op in studies en proefperiodes. 

Iemand in onze vriendenkring is bevriend met een persoon die professor is en hoofd van een covid-afdeling in een Nederlands academisch ziekenhuis. Die sprak een voorkeur uit voor een vaccin op basis van mRNA. Het menselijk lichaam zou daarop beter reageren. Ik zette het in mijn blauwe boekje. 

De komende maand(en) verwacht ik veel meer over vaccins te kunnen lezen. Op het web las ik dat wetenschappers van CEPI, Coalition for Epidemic Preparedness Innovations, een Noorse non-profit organisatie die in 2016 werd opgericht in Davos (Zwitserland) met hoofdkantoor in Oslo (Noorwegen), weldra zullen beginnen met het vergelijken van covid-19-vaccins die momenteel worden ontwikkeld. Voor nieuwsgierige burgers als wij. We kijken er met veel belangstelling naar uit al realiseer ik mij dat het risico van appels en peren op de loer ligt. Vergelijken is lastig als niet alle of indien uitsluitend moeilijk vergelijkbare gegevens voorhanden zijn. Het zou ons echter een boel werk schelen. Wordt -echt wel een keertje- vervolgd. In ieder geval vóór het grote prikken begint!

 

Van alles en nog wat

Foto ANP

Deze week werden in de Westerse wereld twee belangrijke boekenprijzen uitgereikt. In Nederland ontving Rutger Bregman de NS Publieksprijs voor zijn boek ‘De meeste mensen deugen’ dat ik vorig jaar al uitriep tot mijn boek van het jaar. Het is nu formeel Boek van het Jaar 2020. Zijn ‘Humankind: A Hopefull History (VK)/Utopia for Realist (VS)’ is inmiddels in 32 talen vertaald.

Het tv-programma waarin de winnaar werd onthuld (M met Margriet van der Linden Op1), kan mij gestolen worden, dit boek niet. Margriet houdt zich als presentator vaak angstvallig vast aan haar praatpapiertje en dat komt het gesprek met haar gasten niet ten goede. Bovendien nodigt ze vaak haar vrienden uit (Twan Huys en Sven Kockelmann) als steun in de rug. Op zich goede mannen maar ik vind haar keuze nogal armoedig. Gordon zit er ook te vaak aan tafel naar mijn zin... Deze M is daarom niks voor B. Bregman liet onder andere Geert Mak, Astrid Holleeder en Roxane van Iperen achter zich. Zelf stemde ik op Rutger, mijn liefje stemde op Roxane. 't Hooge Huis is inderdaad ook een prachtig boek. 

In het Verenigd Koninkrijk werd afgelopen week de Man Booker Prize 2020 uitgereikt. Naast de Pulitzer Prize is dit misschien wel de meest prestigieuze literaire prijs in de Engelstalige wereld. Marieke Lucas Rijneveld won dit jaar als eerste Nederlandse auteur de Man Booker International Prize voor het naar Engels vertaalde literaire debuutroman ‘De avond is ongemak’ (Rijneveld schreef eerder poëzie). Iets om plaatsvervangend trots op te zijn! Dit boek las ik bijna in één adem uit. Ik bleef, met de ogen knipperend, lang zitten met die laatste bladzijde in de hand. Rijnevelds tweede roman blijkt nóg beter te zijn als ik de literatuurcritici mag geloven; ik verheug mij erop.

De Man Booker Prize ging dit jaar naar de Schots-Amerikaanse auteur Douglas Stuart, voor zijn boek ‘Shuggie Bain’. Ook voor Stuart is het zijn eerste roman. Eerder ontving hij hiermee de (Amerikaanse) National Book Award, bepaald geen mindere prestatie. Bij de prijsuitreiking zou ook Camilla Parker-Bowles, 'de leesprinses aan gene zijde van het Kanaal' aanwezig zijn. De Britse Royals zijn nogal hot momenteel! Dit jaar stonden er zes boeken op de Booker-shortlist: twee van mannen en vier van vrouwen, waaronder drie vrouwen en een man van kleur. Hans Bouman van de Volkskrant gaf zijn artikel in de Boekenbijlage gisteren de kop: 'En weer wint een witte man de Booker Prize'. Tja. Voor vier van de vijf auteurs was het hun debuutroman. Vier van de vijf waren niet-Brits. Een unicum. Ik verheug mij overigens op lezing van alle genomineerden.  

Stuarts boek ligt bovenop mijn leesstapel. Voor dit werk schuif ik Obama’s nieuwe autobiografie even naar de achtergrond. Zijn 800 pagina’s tellende overdenking (Deel 1!) kan even wachten. Het winnende verhaal speelt zich af in Glasgow (Schotland) in de jaren '80 van de vorige eeuw en zou autobiografische elementen bevatten. Stuart groeide op in Glasgow -woont nu echter in New York- en is homo. Hoofdpersonen zijn moeder Agnes en Hugh “Shuggie” Bain. Pa maakt zich schuldig aan huiselijk geweld, moeder worstelt met haar eigen overmatig alcoholgebruik, samen proberen ze de armoede het hoofd te bieden. Shuggie is de jongste zoon, het lievelingetje van Agnes. Hij blijkt anders te zijn dan zijn broers en klasgenoten.

Dit verhaal speelt zich af in de tijd dat Thatcher regeert in het Verenigd Koninkrijk. Dat is ook de era waar mijn liefje en ik nu zijn aanbeland in jaargang 4 van ‘The Crown’ (Netflix). We zijn fans van deze meerjarige serie al valt niet elke aflevering in even goede aarde. Aflevering vier maakte onze tongen wel los. Het gaat onder andere over zoon Mark van Margaret Thatcher (goed gespeeld door Gillian Anderson) die in 1982 in Afrika verdwaalt tijdens de Parijs-Dakarrace. De Iron Lady zegt op enig moment dat Mark haar lievelingskind is als ze op bezoek is bij haar baas, koningin Elizabeth. De monarch verbaast zich hierover maar deze ontboezeming zet haar tevens aan het denken.

De openbaring van Thatcher leidde in Huize Barefoot eveneens tot een interessant gesprek. Welke moeder heeft nu een lieveling? Alle kinderen zouden haar toch even lief moeten zijn?! Nou, de mijne bijvoorbeeld! Ik was haar oogappel niet, de tweelingzussen in het gezin waarin ik werd geboren evenmin. Het ergste was nog dat mijn moeder haar voorkeur regelmatig liet blijken... In het gezin van mijn liefje bleek ook een moederslieveling te zijn. Zijzelf was het evenmin. We vroegen ons samen af waarom niet. Waren we te mondig? Te anders? Te eigengereid?  

Dochter Carol van Thatcher, tweelingzus van Mark, neemt het haar moeder in de serie zeer kwalijk dat haar broer wordt bevoordeeld. Als ze haar in de serie erop aanspreekt, wordt ze naar het aanrecht verwezen. Koken voor de bezoekers! De echte Mark (1953) bleek geen lieverdje. Hij was arrogant en werd gedreven door macht. Niet alle mensen deugen. Zo raakte hij verzeild in een politieke coupepoging in Nieuw-Guinea waarvoor hij door de rechter werd veroordeeld. Zijn tweelingzus mag dan in het echt en in de serie braver zijn geweest, in haar werkzame leven was ze een gerespecteerd journaliste.

In deze fictionele dramaserie is Thatcher geen vrouw die mijn hart beroert, dat deed de echte IJzeren Dame in het ware leven evenmin. Ik vond haar toenmalige politieke keuzes vooral hardvochtig. Dat neemt niet weg dat ze haar steentje bijdroeg aan de herrijzenis van het Verenigd Koninkrijk. (De echte Margaret overleed in 2013.)

De Britse koningin speelt evenmin een beminnelijke rol al wordt ze fantastisch neergezet door actrice Olivia Colman. Hulde! In de serie denkt de afstandelijke Elizabeth na over de moederlijke opmerking van Thatcher. Zij meent zelf  geen lieveling te hebben. Haar man Philip zegt over zichzelf van wel: Anne. Elizabeth zoekt haar (vier) kinderen vervolgens op om uit te vinden wat hen eigenlijk bezighoudt. Het zijn soms verbijsterende momenten aan tafel. Eigenlijk zijn alle kids in meer of mindere mate getroubleerd, hangend boven gepocheerde zalm. (Kennelijk nooit iets anders. Boring!) Vooral oudste zoon Charles, van Diana en Camilla, komt er zeer bekaaid vanaf. Edward, die in het echte leven momenteel onder vuur ligt vanwege zijn hechte vriendschap met Epstein, (niet alle mensen deugen!) lijkt haar het meest te raken. Toch een lieveling? Moeder bekent haar echtgenoot nadien dat ze altijd bang was haar kinderen aan te raken. Sneue boel dat blauwe bloed aan gene zijde van het Kanaal…

Terug naar de boeken. In de New York Times las ik recent dat men in 2022 in de Verenigde Staten een nieuwe literaire boekenprijs gaat uitreiken aan een auteur uit Noord-Amerika. Er zijn slechts twee criteria: kanshebbers moeten vrouw zijn (of non-binair, mensen voor wie de tweedeling vrouwelijk/mannelijk niet past) èn literair excellent.

In de afgelopen 20 jaar wonnen slechts zeven vrouwen de Nobelprijs voor Literatuur; onder andere dit jaar, door de -voor mij- onbekende New Yorkse dichteres Louise Glück (1943). Slechts zes vrouwen wonen ooit de Pulitzer Prize voor fictie. In diezelfde 20 jaar wonnen slechts negen vrouwen de National Book Award. Al met al geen vetpot. De statistieken van de Man Booker Prize, die sinds 1969 in Groot-Brittanië wordt uitgereikt, zijn niet veel beter: in 51 jaar viel deze eer slechts aan aan 18 vrouwen te beurt. Daarom stelde men daar in 1995 de Women Prize for Fiction in. Dit jaar werd, vanwege het 25-jarige jubileum een eenmalige, extra prijs uitgereikt. Lezers konden dit jaar de beste van alle winaressen ooit kiezen. De Nigeriaanse Chimamanda Ngozi Adichie (die won in 2007) won.

Dit jaar bedacht men op Noord-Amerikaanse bodem dus ook een nieuwe literaire prijs in te stellen. Het gaat om de Carol Shields Prize for Fiction die over twee jaar voor het eerst zal worden uitgereikt. De prijs is vernoemd naar Carol Shields (overleden in 2003) die in 1995 de Pulitzer-prijs voor fictie won met ‘The Stone Diaries’. Shields schreef boeken over vrouwenlevens die door menig criticus als lichtgewicht werden weggezet. Het is vaak onderzocht: vrouwen lezen zonder schroom fictie die door mannen is geschreven maar mannen lezen nauwelijks fictie die door vrouwen is geschreven. Ik ken twee uitzonderingen: vrienden Frans en Ben.   

Er zal een fiks bedrag met deze nieuwe prijs zijn gemoeid, de hoogste in zijn soort: ruim USD$100.000. (De winnaar van de Nobelprijs voor Literatuur ontvangt echter 1 miljoen euro!) Dat hoge bedrag is bedoeld om de prijs en de winnende vrouw onder de aandacht van mannelijke literatuurcritici te brengen. Persoonlijk vind ik het veel aardiger dat de winnares een jaar lang mentor zal worden van een opkomend jong literair talent. De jury zal tegelijkertijd een premie toekennen aan een vrouwelijke emigrant of vluchteling met literaire aspiraties. Op naar 2022! 

De Amerikaanse Jodi Picoult (1966) steunt dit initiatief van harte, las ik. Deze bestseller-auteur won zelf nooit een (inter)nationale literaire prijs van importantie al ontving ze menig Award in eigen land. Mij kan dat niet schelen. Ik ben en blijf een fan van Picoult die heikele morele kwesties op boeiende en kundige wijze aan de orde stelt. Momenteel lees ik ‘The Book of Two Ways’ dat in september 2020 uitkwam. De titel is een verwijzing naar de twee wegen die als leidraad dienen voor Egyptische goden in het hiernamaals. 

Ook dit boek is weer een bijzondere belevenis. Hoofdpersoon Dawn Edelstein neemt ons als lezer bij de hand op weg naar haar toekomst. Twee toekomsten, eigenlijk. De ene bouwt voort op het leven van haar, haar echtgenoot Brian en puberdochter Meret in Bosten; een wereld in crisis. De andere voert haar 15 jaar terug in de tijd, toen ze als jonge Egyptologe promotie-onderzoek deed in Midden-Egypte en daar verliefd werd op Wyatt Armstrong, een collega die daar nu hoofd van een wetenschappelijke expeditie is. Welke keuze maakt Dawn? Wat maakt het leven de moeite waard? Een handvol verhaallijnen wordt vakkundig met elkaar vervlochten. Ruim 350 bladzijden leesgenot. Een aanrader!

Een tranendal

Wat een emotionele rollercoaster was dat gisteren, een spetterend begin van deze week! Masterchef Australië 2020 is doorgaans een genot om te volgen maar er zijn momenten in Huize Barefoot (en elders, weet ik) waarop de Kleenex niet is aan te slepen. Maandagavond was er zo eentje. Het leidt in ieder geval tot een blog met meer uitroeptekens dan normaal! In mijn favoriete kookprogramma aller tijden zijn we dit seizoen inmiddels gevorderd tot de Top5 van kandidaten (van de oorspronkelijke 24). Ik zal het maar toegeven: al mijn favorieten vielen af… Tessa-Jess-Simon: ze haalden het geen van drieën. Ik was ervan overtuigd dat overgebleven kandidaat Tessa die ik op 1 zette, dit jaar zou winnen nadat ze in de vorige jaargang als tweede eindigde.

Ze maakte in de dagen voorafgaand aan haar eliminatie echter ongekende foutjes in de keuken die erop wezen dat ze niet feilloos was. Ze legt de lat erg hoog voor zichzelf en kan, alhoewel ze doorgaans oogt als een koele kikker, nogal gestresst raken. Zelf dacht ik dat het haar kop niet zou kosten maar dat pakte anders uit. Zo maakte ze een fantastisch gerecht met ingrediënten die ze allemaal op het bord kreeg behalve eentje: die bleef nog in de blender achter. Vervolgens maakte ze een waanzinnige fish & chips met zelfgemaakte tartaarsaus. Ze bereidde de saus zonder kappertjes. Dat was niets voor haar?! Tenslotte moest iedere kandidaat een gerecht maken dat verraste. Qua textuur, smaken, opmaak, kleuren... you name it. Tessa koos voor een taco (Mexicaans) maar dan met Indiase smaken. Ze bereidde chapati, flathead tandoori, raita met asafoetida (een Aziatische specerij) en mint, een ananas- en koriandersalsa en een saus van gerookte Kashmir-pepertjes. De jury vond de saus té Mexicaans, dus niet Indiaas genoeg waardoor ze sneuvelde. Ze barstte in snikken uit. Ik hield het niet droog... Mijn ster Tessa Boersma, de 28-jarige stoere meid uit Brisbane met Hollandse roots moest het strijdperk verlaten! Ze kwam vol overtuiging terug om te winnen maar dat lukte helaas niet. 

En wat nu?! Welnu, ik had niet alleen een Top3 maar ook nog een programmalieveling. Laatstgenoemde rol wordt met flair vervuld door Poh Ling Yeow, hét kooktalent dat in de allereerste jaargang van dit programma (2009) op de tweede plaats eindigde. Poh was mijn absolute favoriet en eigenlijk begrijp ik nog steeds niet hoe de toenmalige jury haar kon laten verliezen van Julie Goodwin. Ik denk dat ze destijds op zoek waren naar een kandidaat met een typisch Australische achtergrond en uitstraling, als ik eerlijk ben. Poh was technisch zoveel beter en creatiever, vond ik. De rest is geschiedenis. De carrière van Poh nam overigens een veel grotere vlucht dan die dan Julie. Dit jaar kwam Goodwin naar buiten met haar eerlijke, persoonlijke verhaal: meer dan tien jaar lang leed ze aan hevige paniekaanvallen en depressies. Het begon in haar hoofd maar de ziekte breidde zich uit naar lichaam en geest. (Ze werd tijdelijk opgenomen in een instituut.) Goede dagen zullen voorlopig worden afgewisseld met slechte dagen; haar algehele welzijn blijft een heikele kwestie. Desondanks kan er weer een beetje licht gaan schijnen aan het einde van zo’n tunnel. Ik vond het goed dat ze er publiekelijk over sprak.

Poh’s aanwezigheid in het programma van dit jaar, getiteld Back to Win, hing vorige en deze week aan een zijden draad. Ook zij maakte kleine, onnodige fouten die haar laatste dag in de Masterchef-keuken konden betekenen maar ze overleefde die tot dusver. Een van de opdrachten was dat de kandidaten een kleur moesten kiezen van de Rubik’s kubus. Poh koos voor rood, de kleur van de peper die onlosmakelijk is verbonden met haar afkomst: Maleisië. Ze kookte een voortreffelijke nyonya-kipcurry met extra feestelijke rijst en maakte er roti chanai (brood) bij waarover ze zelf niet was te spreken. In het beste geval had ze enkele minuten meer nodig gehad om de perfect roti te bereiden. Ze maakte echter de fout haar werkbank niet met olie te besprenkelen voordat ze het deeg uitrolde; dat bleef daardoor plakken. Ze besloot opnieuw te beginnen, met tijdgebrek tot gevolg. Dat is overigens het meest voorkomende euvel van Poh: iets tot het aller-, allerlaatste moment uitstellen! Een Poh’tje staat tegenwoordig voor iets opdienen in de laatste twee seconden. Zelf vreesde ik dat dit voor haar de nekslag zou zijn.

Mel (Melissa Leong) ontpopte zich dit seizoen in mijn ogen tot het leukste jurylid van het drietal al is er niets mis met Jock Zonfrillo en Andy Allen. Aanvankelijk vond ik haar geen bijzondere keuze maar ik raakte heel enthousiast over de vrouw in dit team. Net als Poh, heeft ook Mel Zuid-Oost Aziatische roots; die van haar liggen bij Chinese voorouders in Singapore. Toen ze in haar jeugd op zoek ging naar haar afkomst bleek ze tot haar grote verrassing 92% etnisch Chinees, circa 7% ‘broader East Asian’ (Japans en Indonesisch) en 1% native American te zijn.

Toen ze Poh’s typisch Maleisische schotel van nyonya kipcurry, nasi ulam en roti canai proefde, kon ze haar tranen niet bedwingen en ik de mijne evenmin! Mijn liefje en vriendin Bernadette in Nederland hielden het evenmin droog. Een mens huilt nooit alleen maar om wat er op zo’n moment gebeurt. In een naar jaar als dit pleng ik ook tranen om de dingen die we nu vanwege corona niet kunnen. Dit jaar bekijk ik mijn webalbums van prachtige, verre reizen vaker dan normaal. Dan droom ik even weg bij gerechten die memorabel zijn en mij doen herinneren aan de bijzondere plekken waar we ze genoten. Onze rondreis van drie maanden door Maleisië in 2012-2013 neemt in dit geval een bijzondere plaats in. Ik weet nog goed in welk restaurant in Melaka ik de lekkerste nyonya kipcurry van mijn leven at… Tja.

Toen Jock met enige verbazing aan Mel vroeg wat het precies was dat die tranen voortbracht, was haar eerste reactie dat het gerecht haar aan de kookkunsten van haar moeder deed denken en dat ze haar erg miste op dat moment. Ik bedacht mij dat de coronapandemie Down Under tijdens deze opnames van Masterchef Australia volop aan de gang was. Hoe mooi dat je, al kokend, de proevers (deskundigen en fooderati) zo kunt beroeren! Ook Poh was geraakt door Mel's reactie. Het was een spannende, prachtige aflevering. Zo komen we de donkere dagen voor Kronakerst wel door, zowel kijkend als kokend. Een extra doos Kleenex staat op de boodschappenlijst.

La Niña & Cisca

We videoappen al bijna acht maanden wekelijks met onze nog steeds niet-schoolgaande mannetjes in Bali. Wekelijks stellen we belangstellende vragen over hun bezigheden, zij houden een presentatie en wij organiseren een Engelstalige quiz. Afgelopen weekend hadden we een extra lange sessie. Deze keer bereidde ik een presentatie voor over de vier seizoenen in dit deel van de wereld. Zomer en winter kennen ze, van lente en herfst kan dat niet worden gezegd. Ik illustreerde het een en ander met bloeiende bloemen, verliefde vogels die nesten bouwen, kou, bladeren en veel wind. Ga er maar aanstaan! Eens een juf, altijd een juf. 

Het was de bedoeling dat zij een presentatie hielden over de twee seizoenen in hun tropische Bali maar dat schoot erbij in. Lupa! Glad vergeten. Dit eiland ligt op de evenaar en kent slechts twee seizoenen: wet (of rainy) season en dry season; regenseizoen en droog seizoen. Het regenseizoen begon vorige maand en houdt doorgaans aan tot maart. Het zou er, naar verluidt, momenteel bloedheet zijn. Dit jaar dient men daar rekening te houden met La Niña, het weerfenomeen dat ervoor zorgt dat het oppervlaktewater van de omringende oceaan snel afkoelt en zo extreme tropische stormen en overstromingen kan veroorzaken. 

De dienst National Disaster Management waarschuwde de autoriteiten vorige maand. Flinke regenbuien zijn deze tijd van het jaar bepaald niet vreemd weet ik uit eigen ervaring. Ik herinner mij horizontale regenbuien die door de lamellen van het huis kwamen en een volledig ondergelopen tuin goed. Een uur later was alles weer kurkdroog. Dit regenseizoen zou heftiger worden vanwege... Het Meisje. Nederlandse vrienden die pal aan de Balizee wonen (zeg maar gerust op het strand) hebben zandzakken en pompen klaar liggen. Kasian. 

De deputy-chef van de betreffende overheidsdienst vroeg regionale leiders alvast aan de slag te gaan met maatregelen. Zo werd voorgesteld scholen tot schuilplaatsen te bestemmen in gebieden waar talloze bewoners vanwege extreme wateroverlast elders onderdak moeten zoeken. Maar ja, hoe houd je covid dan buiten de deur? Duivelse dilemma’s...

De jongens wisten ons zondag te vertellen dat ze deze week beiden weer naar school zouden gaan. Joehoe! Moeder Elsa moest wel een verklaring ondertekenen waarin ze geen claims gaat indienen indien zich een probleem zou voordoen. Dat deed ze, blij als zij ook is dat haar twee oudste kinderen weer levend onderwijs ontvangen. Ook wij waren verbaasd maar blij. Met een wekelijkse nieuwsbrief over Bali en artikelen in de digitale Jakarta Post houden we ons op de hoogte van het nieuws over Bali. Langzaam maar zeker gaan zaken weer open alhoewel het land de grenzen tot eind van dit jaar gesloten houdt voor buitenlandse toeristen. De meeste hotels liggen er verlaten bij. Ik weet niet precies hoe verstandig en terecht een verdere opening als deze is want het virus lijkt er nog volop te woeden. Bovendien weet ik van Westerse landen als Nederland en Spanje hoeveel besmettingen er momenteel op scholen plaatsvinden maar ook in Bali zal men een keer een begin moeten maken met het nieuwe normaal.

Pa Ketut meldde ons recent trots dat hij uit tientallen kandidaten werd gekozen om tijdelijk aan een lokaal koraalplantproject mee te werken. Hij kan weliswaar niet zwemmen maar dat is klaarblijkelijk geen probleem. Ik probeer al dagen uit te vinden wat zijn rol precies is maar dat is tot op heden onduidelijk. Hij was ooit  projectmanager van Villa Kerang (Villa Schelp), onze tropische villa in Noord-Bali. Samen raapten we aangespoelde schelpen en dood koraal (karang) aan het eigen strand en op het strand van vissersdorp Patas (waar Elsa werd geboren) om de bloembakken langs onze buitenmuur te verfraaien dus dit brengt prettige herinneringen terug. Een koraalproject is sowieso een goede zaak voor het eiland van de Goden. De lokale overheid doet er veel aan om bewoners op de been te houden. Zelf plantte Ketut met zijn oudste twee jongens fruitbomen op een onbebouwd stuk land tegenover hun huis, met toestemming van een van de grondeigenaren. De opbrengst kunnen ze zelf nuttigen en uitdelen maar ook op de lokale markt verkopen. Alles om een beetje geld te verdienen 

In een Bali-nieuwsbrief las ik een inspirerend artikel over een bewoonster in een dorp in het hoge noorden van Bali die spontaan Engelse les ging geven aan jonge dorpsgenoten. Het gaat om Sisca Dharma De Panggabean (42). Als ik niet beter wist, zou ik denken dat Pangaboon een schuilnaam is. In haar achtertuin bouwde ze een schuurtje van 4x2 meter waarin ze kinderen ontvangt en in een vreemde taal onderwijst. Medio oktober begon ze ermee en sindsdien hebben al ruim 60 kinderen les van haar gekregen. 

Ze geeft haar lessen op vijf niveaus: van de appelklas voor beginners (van 7-8 jaar) via de mango- en jackfruit-klas tot aan de jeugdklas voor gevorderden (middelbare scholieren). Elke klas bestaat uit 15 leerlingen die verplicht zijn handen te ontsmetten en een mondkapje te dragen. De kinderen die zich geen mondkapje kunnen veroorloven, ontvangen er gratis een van ‘Mami Sisca’. Een mooi initiatief. 

Yuda vertelde dat hij laatst online een Engelse taaltoets moest doen en dat hij daarmee een 8.5 behaalde. Deze knul heeft al minstens zes jaar meertalig onderwijs -waaronder Engelstalig- en kent ons al zo goed als zijn hele leven dus dat cijfer verbaast mij niet. Dat neemt niet weg dat hij Engelse volzinnen liever vermijdt maar dat heeft meer met zijn karakter te maken. Hoe het ook zij: we vinden hem en zijn broer lieve, leuke en gave gastjes!

Cisca ontpopte zich spontaan tot juf en sprong in een gat dat lokaal ontstond door deze covidpandemie. Ze zag kinderen verveeld rondhangen door het ontbreken van school terwijl hun ouders juist te druk waren met hun hoofden boven water houden om zich er zorgen over te maken. Ze sprak haar plan eerst door met de ouders, nam vervolgens contact op met het hoofd van de eigen gemeenschap en met een regionale leider. Zo ontstond brede steun voor haar leerproject. Sisca leerde zichzelf Engels en verdient het benodigde lesgeld door het leggen van Tarot-kaarten voor geïnteresseerden. Wel is ze van plan hulp te vragen van de Engelse faculteit van de Undiksya Universiteit in Singaraja. (Yuda’s middelbare school is verbonden aan die universiteit.) 

De journalist die het artikel schreef, meldde dat de baritonstem van de juf door de tuin galmt. Baritonstem? Ja, want zij is lid van de grote transgendergemeenschap van Indonesië! Sisca was eerst een hij maar als zij trad ze jaren geleden toe tot een gemeenschap in Noord-Bali en werd daar kennelijk als transgender een gewaardeerd ingezetene. Daar kan menig Westers land een voorbeeld aan nemen! 

We zagen het live gebeuren!

Al zaten we aan de andere kant van de Atlantische Oceaan, we waren getuigen van een historisch moment dat ik niet snel zal vergeten...

En wat deed Trump op dat moment? Hij golfde verder... Oja, hij opende ook een telefoonlijn waar je kunt klikken over stemfraude. Het houdt een boel grapjassen momenteel lekker bezig!

 

Loser

Vier jaar geleden blogde ik de dag na de presidentiële verkiezing in de Verenigde Staten dat presidents-kandidaat Hilary Clinton verloor van Dealmaker Donald Trump. Voor mij was dat destijds een nare, zware dag die ik mij tot op de dag van vandaag herinner... Zo gaat dat soms met nare ervaringen: ze leven lang voort in hoofd of hart. Nu duurt het al dagen voordat de uitslag van deze verkiezing bekend is. Geduld is een schone zaak. Elke dag, van 's ochtends heel vroeg tot 's avonds niet zo laat staat hier de Amerikaanse tv-zender CNN aan. Normaliter kijken we alleen naar deze zender als we in een buitenlands hotel zijn.

Toen mijn liefje en ik in 2000 in Engeland gingen wonen, besloten we bewust geen Nederlandse tv te kijken. We wilden graag inburgeren en keken daarom vooral naar Britse tv. Dat hield onder andere in dat we af en toe naar CNN keken. We werden beiden verliefd op Britse journaliste Becky Anderson (1967) die destijds CNN International bestierde vanuit Londen. We bleven op voor haar programma en bespraken haar thema’s en haar persona dagelijks. Volgende week viert ze haar 53ste verjaardag en ik neem mij voor haar daarmee te feliciteren. Deze week herondekten we CNN en zag ik dat Becky nog wekelijks een programma heeft. Ik ben nog steeds van mening dat dit een heel goede nieuwszender is. Feitelijk. Ze checken nepnieuws, uiten zich kritisch tegenover leugenaars en doen er alles aan om serieus nieuws te brengen.

Deze presidentiële verkiezing werd nagelbijtend spannend. Afgelopen dagen keek ik dag en nacht naar John King (inmiddels King John genoemd), de intellectuele vader van Herman de Schermman van Nederland. Deze golden oldie met zijn indrukwekkende postuur, zilveren haardos en donkerblauwe pak loodste ons, kijkers, dagelijks urenlang langs zijn magische scherm, de cijfers en analyses. In de afgelopen jaren verloor ik mijn vertrouwen in gidsland Amerika maar John, Chris, Wolf, Anderson en andere collega’s herstelden dat vertrouwen enigszins deze week.

Donald Trump deed dat geenszins. Op een beslissend moment toonde hij zijn slechtste, verderfelijkste kant aan Amerika en de wereld. Het veel te vroeg uitroepen van zijn overwinning, het in twijfel trekken van de tellingen en de uitslagen. Ja, zelfs bedenkelijke opmerkingen over de democratische peilers van zijn eigen land. Is het dieptepunt van het Trumpisme hiermee bereikt? We’ll see about that…

Trump mag zich nu zelf bij de losers gaan scharen. Hij is één van twee Republikeinse presidenten die geen tweede termijn kon winnen (Bush Sr. verloor destijds zijn herverkiezing van Bill Clinton). Het zal hem pijnigen maar ik denk niet dat hij dat gevoel al kan toelaten, of dat hem dat überhaupt ooit zal lukken. Ik heb niet alle 4.000+ boeken over de 45ste president van de Verenigde Staten gelezen maar uit de boeken die ik wel las, weet ik hoe het hem zal steken dat hij die tweede termijn niet krijgt en daarnaast ruim vier miljoen minder stemmen ontving van de Amerikaanse bevolking dan zijn politieke tegenstander. Zijn voorganger, de door hem diep gehate Obama, lukte dat alles wel en dat maakt het nog zuurder...

Als er één ding is dat hij niet kan verdragen, is het verliezen.

Hij schold in de afgelopen jaren, al ruim vóór zijn verkiezing in 2016, menig journalist, politiek tegenstander en zakenman of -vrouw uit voor ‘loser’. Washington Post-reporters, NBC-journalisten, Bloomberg-mensen, columnisten, activisten, vrouwelijke reporters, iedereen die hem terechtwees op Twitter, bekende artiesten, sporters, acteurs en actrices. Kortom: bijna iedereen. Hij ging zelfs zover personen die omkwamen tijdens 9/11 en oorlogsveteraan John McCain, een Republikeinse senator die krijgsgevangene werd in Vietnam, daarvoor uit te maken. Hij bestempelde iedere Amerikaan zo die een oorlog niet wist te overleven. Bedenk dan dat The Donald zelf militaire dienst ontliep door een verzonnen akkefietje aan een voet… Tja. 

Hij is nu zelf de grootste verliezer van 2020 en dat nog wel met alle schijnwerpers van de wereld op hem gericht. Mijn liefje opperde dat ze op dit moment graag een vlieg op de muur van het Witte Huis zou willen zijn. Nou, ik ook! Het andere goede nieuws is dat deze afgang tevens het einde zal zijn van de vermeende Trump-dynastie in politiek. Je moet er toch aan denken dat Ivanka of Don Junior in de toekomst een gooi zou doen naar het Amerikaanse presidentschap?!

Er bestaat tóch zoiets als gerechtigheid. De president viel in zijn eigen val door Republikeinse stemmers op te roepen persoonlijk naar de stembus te gaan, ondanks covid-19. Hij maakte stemmen per post verdacht, hintte vroegtijdig op mogelijke fraude aan Democratische zijde. Allemaal kwaadkwillend en ongegrond. Een groot deel van de Democratische kiezers besloot vroeg en anders te stemmen dan op de dag zelf. Daarom wordt nu een overweldigend aantal legale stembiljetten geteld, met een late blauwe golf tot gevolg. Het volk spreekt, de democratie wint. Joe was een stem waard in de ogen van ruim 75 miljoen Amerikanen, ruim 4 miljoen meer stemmers dan Trump achter zich wist te scharen. Dat is nóg een nagel aan Trumps doodskist. Bam!

Mijn liefje en ik vierden Sleepy Joe’s overwinning reeds in eigen kring. We willen de goden bepaald niet verzoeken maar konden ons eenvoudigweg niet inhouden. Hoop doet eten! Hopelijk kan men in de Verenigde Staten en in de wereld volgend jaar terugkeren naar een nieuw soort normale betrekkingen. Het is zoals Biden het zei in zijn goede, verzoenende toespraak gisteravond: we zijn weliswaar politieke tegenstanders maar we zijn elkaars vijanden niet. Overigens claimde hij de overwinning niet maar zei zeker te weten dat hij en Kamala Harris aan het einde van de telperiode als winnaars uit de bus komen.

Zover is het echter nog niet. Nog lang niet. It gets worse before it gets better! Dat is de verwachting van velen met mij. Trump gaat voorlopig zijn verlies niet toegeven en zal rechtzaak na rechtzaak aanspannen tegen de gang van zaken tijdens het tellen van de stemmen en tegen elke uitslag. Tot nu toe waren rechters nauwelijks onder de indruk van die Republikeinse claims. Het ontbreekt hen doorgaans aan hard bewijs en duidelijke motivering. 

Naar is ook dat vele vooraanstaande Republikeinen de president niet publiekelijk tegenspreken in zijn wanhoopsoffensief. Achter de schermen schijnt dat wel het geval te zijn maar hoe slap is dat?! Op het allerlaatste moment, wanneer Trump zal inzien dat zijn teloorgang onvermijdelijk is, zou er weleens een ongekende woede en vernietingsdrang in deze president kunnen ontstaan. (Ik noem Trump al vier jaar lang niet voor niets ‘The Lone Deranger’.)

Afgelopen week las ik een analyse waarin een vergelijking werd gemaakt met Hitler op het moment dat het Derde Rijk tenonderging: hij gaf opdracht overal in de bezette gebieden waar de nazi’s zich terugtrokken aan het einde van de Tweede Wereldoorlog te plunderen en vernietigen. Daarna pleegde hij zelfmoord. Deze militaire tactiek van de ‘verschroeide aarde’ bracht nóg meer ellende aan het einde van een toch al ongekend bloedstollende oorlog. In dat artikel werd ook een vergelijking gemaakt met keizer Nero die iets vergelijkbaars deed toen hij zijn macht zag eindigen: hij doodde eerst zijn familie en tenslotte zichzelf; dat werd later bekend als het ‘Nero-decreet’.

Nu zie ik dat laatste niet letterlijk gebeuren maar een verbitterde, gefrustreerde, woedende Trump (met zijn trouwste medewerkers) zou zomaar opdracht kunnen geven tot het geschetste nazi-scenario in de laatste twee maanden van zijn presidentschap. En geloof maar niet dat hij een degelijke, vreedzame transitie naar een volgende regering voorstaat. Er staat ons nog een barre tijd te wachten, vrees ik.

Voor wie stak ik een kaarsje op?

Op de Nederlandse tv is sinds 2015 het programma ‘Voor wie steek jij een kaarsje op?’ te zien. Gisteravond was het weer zover. Het komt uit de koker van de KRO-NCRV en de gewaardeerde Anita Witzier presenteerde het. Het is niet toevallig dat het programma werd uitgezonden op de katholieke herdenkingsdag van Allerzielen, ondanks de ontkerkelijking die al jarenlang aan de gang is in mijn Vaderland. Op die dag staan mensen in Westerse rooms-katholieke landen stil bij personen die hen ontvielen. Protestanten vieren deze dag overigens niet. Op de website met dezelfde naam konden geïnteresseerden hun digitale kaarsje opsteken voor wie ze maar wilden. Hun inzending en toelichting kon dan eventueel in het avondprogramma worden uitgezonden. Zelf had ik daaraan geen behoefte. In dit coronajaar ging het overigens opmerkelijk vaak niet over personen die aan het besmettelijke virus overleden.

Spaanse buren Jésus & Maria, doorgaans nogal braaf, slopen afgelopen zaterdag het huis uit om naar hun familie elders in het land te gaan. Allerheiligen gingen zij met hen doorbrengen. Dat is hier een nationale feestdag en viel dit jaar op zondag. Ter compensatie kregen werkenden in grote delen van Spanje een vrije dag op maandag, de dag van Allerzielen. (Die dag wordt niet landelijk gevierd.) In onze autonome regio Valencia mochten wij sinds vorige week tenminste zeven dagen lang de regiogrens niet oversteken. Niet omdat het hier de spuigaten uitloopt met besmettingen maar in eerste instantie uit solidariteit met omringende regio’s die deze maatregel wel nodig achten om oplopende coronacijfers te bestrijden. Deze keer hadden de buren daar lak aan. Ik was aanvankelijk verbaasd dat ze gingen. Ze houden zich tot dusver zó strict aan alle covid-19-regels dat wij ons al schuldig voelen als we de vuilniszak wegbrengen of de postbus legen zonder mondkapje. Het herdenken van ‘Todos los Santos’ was voor hen kennelijk belangrijk genoeg om de regels te overtreden. Ik veroordeel ze daarom niet.

Het percentage praktiserende katholieken in Spanje loopt gestadig terug, al verschilt dat per leeftijdsgroep. De website Maldita.es is een goede bron van informatie; die spoort nepnieuws op en ontkracht het. Het CIS, dat hier jaarlijk sociologisch onderzoek doet, nam halverwege dit jaar het katholicisme onder de loep. 61% van de Spaanse bevolking noemt zich nog katholiek, 36% noemt zich inmiddels atheïstisch, niet-gelovig, onverschillig of agnostisch. Onder jongeren tot 34 jaar noemt 40% zich katholiek, bij 65-plussers ligt dat percentage op ruim  80%. Maldita constateerde een kantelpunt in maart 2020. Toen werd de categorie mensen die antwoordden nooit of bijna nooit naar een religieuze plechtigheid te gaan, voor het eerst sinds het begin van hun onderzoeken groter dan 50%. De illustratie is afkomstig van de satirische website ‘El Jueves’. De Paus die de Spaanse premier Sánchez (van de Socialistische PSOE) aanziet voor een encyclopedieverkoper. Humor met een Spaans pepertje... ik kan het waarderen.

Mijn liefje stak gisteren een kaarsje op voor onze relatie. Die is weliswaar niet dood maar ligt wel af en toe op apengapen. Mijn kaarsje bewaarde ik tot vandaag en is bestemd voor Democratische presidentskandidaat Joe Biden. Hij is evenmin dood maar wel iemand die een overzeese spirituele opsteker kan gebruiken; net als alle Amerikanen die vandaag op hem gaan stemmen of dat eerder deden.

Zelf ben ik geen groot fan van Joe (wel van campagnepartner Kamala Harris). Hij is niet de enerverendste politicus van de partij en bovendien nam hij in zijn lange politieke carrière beslissingen die tot op de dag van vandaag negatief uitpakken voor bepaalde bevolkingsgroepen. Maar hij won de voorverkiezingen en lijkt mij een beschaafde kerel. Wie kan dat van Trump zeggen?! Biden kan met zijn 78 jaar de oudste aantredende president ooit worden als hij vandaag blijkt te winnen (maar pas in 2021 zal worden ingehuldigd). Er is overigens geen maximumleeftijd voor een Amerikaanse president, wel een minimum; een kandidaat moet tenminste 35 jaar zijn.

In de aanloop naar deze verkiezingsdag raakte ik steeds meer gespannen. Vier jaren met nóg meer populisme, nationalisme, isolationisme, polarisatie en trumpiaanse retoriek kan ik niet verdragen! Ik ben dan ook blij dat B-Day aanbrak. Deze presidentsverkiezing is niet alleen van wezenlijk belang voor de toekomst van Amerika. Het is tevens belangrijk voor de rest van de wereld en diens balans. Nu beweer ik niet dat Trump de oorzaak van alle ellende is. Zijn verkiezing in 2016 was het gevolg van iets dat daar jaren geleden in gang werd gezet. Als president bleek Trump echter wel een katalysator van veel kwaad te zijn. Sinds zijn aantreden blijkt de geest uit de fles. Nooit eerder hoorden en zagen we zoveel lelijkheid en domheid uit de mond van de machtigste man ter wereld. Gelukkig ben ik bepaald niet de enige die dat vindt. Amerikanen staan uren in de rij om Trump weg te stemmen. Ze zien het als ‘a chance of a lifetime’. Alhoewel Biden in de meeste polls op winst staat, kan niemand met zekerheid stellen dat hij ook gaat winnen. Het blijft superspannend.

Afgelopen zondag bracht de Volkskrant een speciale digitale editie uit die volledig was gewijd aan de Amerikaanse verkiezingen, met veel bijdragen van de Amerika-correspondent, andere verslaggevers en journalisten. Er viel veel te lezen.

Vandaag kiezen Amerikanen niet hun president maar een kiescollege. Dat bestaat uit 538 kiesmannen en –vrouwen die door alle staten zijn afgevaardigd. Californië heeft overigens de meeste kiesvrouwen. Dit kiescollege bepaalt formeel wie de nieuwe president wordt. De kandidaat die de helft plus één van de uitgebrachte stemmen krijgt in staat A, krijgt de steun van alle kiespersonen in die staat volgens het principe van ‘the winner takes all’. Californië, met ruim 39 miljoen inwoners, heeft de meeste kiespersonen (55).

Bij Amerikaanse presidentsverkiezingen wint dus niet de kandidaat die de meeste stemmen krijgt maar degene die de meeste kiespersonen achter zich weet te scharen. Dat systeem klinkt mij al jaren vreemd in de oren. Er zijn meer bizarre dingen aan de orde in het Amerikaanse politieke stelsel. Neem zoiets als de ‘filibuster’ (een lange speech houden met als doel wetgeving van de tegenpartij te blokkeren) of ‘gerrymandering’ (het samenstellen van kiesdistricten zodat de eigen partij minder stemmen nodig heeft om meer districten te winnen). De Republikeinen werden er in de loop van de jaren heel goed in helaas.  

Om te worden verkozen heeft een presidentskandidaat 270 van de kiesmannen of -vrouwen nodig. Amerika kent 15 zogenaamd blauwe staten; dat wil zeggen dat inwoners daar altijd voor een Democratische kandidaat stemmen. Californië is de grootste blauwe staat. Er zijn 20 rode staten waar inwoners altijd stemmen op een Republikein. De grootste rode staat is Tennessee (met 11 kiesmannen).

De overige 15 staten worden ‘swing states’ genoemd. De ene keer wint daar een Democraat, de andere keer een Republikein. Het gaat om Florida, North Carolina, Arizona en de staten in de Rust Belt als Pennsylvania, Ohio, Michigan en Wisconsin. Texas, met 38 kiesmannen, wordt tegenwoordig ook als swing state gezien en is qua grootte de hoofdprijs. Daar wordt het dus extra spannend.

Als Biden als winnaar uit de bus komt, is het nog geen voldongen feit dat Trump daadwerkelijk èn vreedzaam zal aftreden. Op een vraag van een journalist aan hem over de machtsoverdracht, antwoordde hij in september “we’ll see what happens”. Spooky! De president insinueert als maanden dat de uitslag niet kan worden vertrouwd als hij verliest. Linksom of rechtsom: Trump wil nog vier jaar aanblijven. Of acht. Of 16. Er zijn mensen die een burgeroorlog vrezen als Trump een negatieve verkiezingsuitslag niet accepteert en blijft zitten. Daarmee Makes hij America niet Great Again maar tovert hij zijn land om in een bananenrepubliek… Gisteren las ik dat hij een feest met 400 gegadigden in het Witte Huis wil organiseren als hij wint. In datzelfde artikel las ik ook dat Trump en zijn team al op verkiezingsavond gaan feesten zodra hij voorstaat op Biden. Pure provocatie!

Vandaag vindt ook de Amerikaanse Senaatsverkiezing plaats, vergelijkbaar met de verkiezing van leden van de Eerste Kamer in Nederland. De Republikeinen zijn nu in de meerderheid (53 van de 100 zetels). De uitkomst van deze verkiezing bepaalt of de nieuwe president ruimte krijgt zijn beleid vorm te geven of dat hij vleugellam wordt vanwege politieke tegenwerking. Volgens de politieke analisten van FiveThirtyEight, een van de betrouwbaarste poll websites, hebben de Democraten gerede kans de meerderheid in de Senaat te verkrijgen.

So... fingers crossed, billen samengeknepen en mijn kaarsje aan!