Klaar met een raar, naar jaar!

“Neem de Spaanse grieppandemie van 1918. Voeg daaraan toe de Grote Depressie van 1929 en de sociale onrust van 1968. Dat is 2020.” Dat stelde  Amerika-correspondent Arjan van der Horst onlangs in zijn laatste Trump Weekly-nieuwsbrief. Beter kan dit bizarre jaar niet worden omschreven.

Dit kalenderjaar, waarnaar ik zó had uitgekeken, begon voor ons op zich goed al was het niet perfect. In januari keerden mijn liefje en ik uit Bali terug. Het elfde bezoek aan het eiland van de Goden spande niet de kroon vanwege gedoe met onze familie aldaar. Toen we daar in december 2019 in het hoge noorden aankwamen, dachten we voor het eerst nummer 3 van het gezin (Varen) in onze armen te sluiten. Tot onze verbijstering bleek op de avond na onze aankomst de onvermoede baby nummer 4 zich aan te kondigen. Moeder Elsa bleek zwanger en had dat voor ons verzwegen. Het goede nieuws was dat er een puntgaaf kind, een meisje bovendien, werd geboren. Drie maanden later kreeg ze haar roepnaam tijdens de daarvoor bedoelde hindoeceremonie: Santi.

Tijdens dat verblijf leerden we andere geheimen van Elsa kennen. Het bleken er veel meer dan gedacht, tot groot ongenoegen. Zij zei sorry -een wereldwijd thema dit jaar- maar daarmee was de kous niet af voor ons. We gaven de negatieve ervaring een plek maar vergeten konden we het niet. We omarmen het gezin inmiddels weer, zij het met terughoudendheid ten aanzien van de ouders. De kids zijn echter onschuldig. De oudste twee, Yuda & Damai, zitten al jarenlang stevig in ons hart verankerd. De benjamina van het gezin werd onlangs 1 jaar. Dat werd gevierd en wij ontvingen een filmpje waarop alle kids waren te zien. Sweet. 

Yuda begon aan de middelbare school, jongere broer Damai ging naar klas 4 van de lagere school. Inmiddels zitten ze beiden al bijna negen maanden niet in de schoolbank. Ze hebben echter het geluk dat hun scholen een degelijk online leerplatform organiseerden waardoor ze toch klassikaal (en soms individueel) les krijgen; dit in tegenstelling tot ontelbaar andere kinderen in Indonesië. In de Indonesische archipel kwam de educatie van 60 miljoen kinderen abrupt tot stilstand door covid-19 (info UNICEF). Eerder deze maand ontvingen de beide kereltjes hun rapporten: het regende achten. We zijn trots op hun presentaties.

We verlieten Buleleng Noord-Bali in januari eerder om afstand te creëren tussen ons en de familiale problemen. Destijds verbleven wij in een comfortabel hotel in het zuiden (Seminyak). Daar zagen we dagelijks Chinese toeristen om ons heen,  op het strand, in straten en restaurants. In Wuhan lag toen al lang een vleermuis in de pan… 

Covid-19 verspreidde zich daarna als een lopend vuur naar andere delen van de wereld. We vlogen destijds naar Spanje terug in een toestel met enkele Aziaten aan boord. Met terugwerkende kracht zeg ik dat we mazzel hadden toen niet ziek te zijn geworden. Inmiddels is dat geen mazzel meer maar bewust oplettend gedrag. Wij dragen het mondkapje al maandenlang, sinds het ons door de Spaanse overheid werd opgedragen, al smokkelen we echt wel eens in onze rustige woonwijk! 

Spanje was in de eerste pandemiegolf een van de hardst getroffen landen ter wereld; met name vanwege de landsaard. We kussen en knuffelen wat af, zelfs met wildvreemden. Ontelbare Spaanse familie leven met drie generaties onder een dak. Het land ging volledig op slot. Niemand mocht erin, niemand eruit. De anderhalvemetersamenleving, hét woord van 2020 in Nederland, deed daarmee zijn intrede. In Spanje werd het woord ‘confinamiento’ als Woord van het Jaar gekozen (lockdown). Het was voor het eerst dat wij hier lange tijd geen vriend zagen. Al zolang als ik met mijn liefje in het buitenland woon, weet ik dat we het grotendeels samen moeten doen. De gevleugelde uitspraak “samen rooien we het” namen we in 2005 als motto aan tijdens onze eerste wereldreis. Tot en met dit coronajaar klopt dat nog steeds, al is het soms als een zwerende vinger...

Wij moesten lang binnenblijven. Dat was andere koek dan de zogenaamd intelligente lockdown van Nederland. Wij mochten wekenlang onze poort niet uit. In die strenge periode bereikte ik mijn zestigste verjaardag. Van vieren was geen sprake. Plannen voor een gezellig samenzijn in het zuiden van Spanje met vriendin Bernadette vielen in duigen. De dag zelf legden we vast met een selfie en een Hollandse bitterbal met kaarsje. 

Mijn liefje en ik deden wat we konden om in beperkte ruimte, met minimale bewegingsvrijheid, in conditie te blijven. Dagelijks sprongen we touwtje en draaiden we rondjes op het terras totdat we er tuureluurs van werden. Welgeteld liepen we destijds drie marathons. Hoezeer we de moed erin hielden, ik voelde mij in de loop van die tijd 30 jaar ouder worden!

Elke dag zwaaiden we naar onze overburen uit Madrid. Deze 70-plussers waren net vóór de lockdown stiekem uit hun appartement in de hoofdstad naar hun vakantiehuis aan de Costa Blanca geslopen. Ze werden het dagelijkse lichtpunt in ons sneue bestaan. Af en toe brachten wij hen een versnapering of een kadootje; zij deden hetzelfde terug. Guillermo kreeg voor de zomer een herseninfact. Ik keek de ambulance na waarin hij naar een lokaal ziekenhuis werd vervoerd, met tranen in de ogen. Hij revalideert nog steeds in Madrid. We hebben af en toe contact en dan vertelt hij ons dat hij pasje voor pasje vooruit gaat. 

Met vrienden in Nederland en Britse vrienden aan de Costa video-appten we wekelijks en wisselden we cartoons, memes, grappen en grollen uit. Wel connectie maar geen werkelijke verbinding… Desondanks hield ons dat op de been.

Je zou denken dat corona een mens dit jaar op zich al genoeg ongemak bezorgde. Niets was minder waar in mijn familie- en vriendenkring! Mijn ene zus viel van de trap en liep daarbij een gecompliceerde botbreuk aan een heup op. Ze kwam in een revalidatiecentrum terecht en is nog steeds niet zo mobiel als ze zou wensen. Mijn andere zus verloor in deze periode haar partner aan uitgezaaide longkanker. De echtgenote van mijn neef Dennis liet hem en drie kinderen na een relatie van 24 jaar achter, tot ieders verbijstering. Loeki, de leuke moeder van onze vriend Roland, overleed onverwachts, een jaar nadat ze een nieuwe partner ontmoette. De jongste zoon van vriend en voormalig Kijkduinse buurman Ger moest een amputatie aan een onderbeen ondergaan. Sander verblijft sindsdien in een revalidatiecentrum en maakt het naar omstandigheden goed.

Het lichtpunt van dit jaar was waarschijnlijk de geboorte van baby James, de zoon van nicht Barbara. Zij gaat alleen door het leven maar had een diepe kinderwens. In de post ontvingen we een geboortekaart met beren. Op de achterkant stond ‘I love you more than I can bear’. (Dit mannetje is zó welkom!) De tranen sprongen in mijn ogen. Dat overkwam mij vaker dit jaar. Het feit dat geen enkele vriend of vriendin dit jaar corona kreeg, vind ik een zegen. Dat zegt genoeg over hen.

In Bananenrepubliek Amerika verloor Donald Trump de presidentsverkiezing van Joe Biden. Er bestaat tóch zoiets als gerechtigheid! Die uitslag was voor mij tevens een hoogtepunt van 2020. Daarmee kwam namelijk een vier jaar lange, diep gekoesterde wens uit en viel veel stress van mijn schouders. Ik ben zó klaar met deze vre-se-lijke man, de slechtste, corruptste president ter wereld. Ooit. Liegen, bedriegen, bedreigen, de werkelijkheid verdraaien en ontkennen zal hij blijven doen tot zijn aftreden. Nog steeds weigert hij zijn verlies te erkennen. De loser. Onlangs nam ik de wc-borstel met Trump-kop in gebruik. Die stond al jarenlang ongebruikt in de toilet. Door de plee ermee! De satirische grappen over hem en zijn MAGA-team in The New Yorker hielpen mij de laatste weken van 2020 door.

Viruswappies gingen mij dit jaar mateloos irriteren. Ze geloofden en geloven niet dat deze pandemie echt is. Wereldwijd raakten tot nu toe ruim 82 miljoen mensen besmet en overleden bijna 2 miljoen burgers. Het is niet verrassend dat een aantal van de luidruchtigste virusontkenners besmetting opliepen: Trump, Johnson, Bolsonaro en enkele sceptische Oost-Europese regeringsleiders. Zij meenden dat covid-19 maar een griepje was, dat oversterfte in hun land niet hoger was dan in voorgaande jaren door influenza. Fake News! Zelf heb ik geen goed woord over voor de demagogie, complottheorieën, verdachtmakingen, bedreigingen en kortzichtigheid van deze covidiots. Mijn woord van dit jaar.

Wat deze sceptici en feitenontkenners niet willen inzien, is dat er in bijna overal ter wereld strenge maatregelen werden genomen om meer besmettingen en doden te voorkomen. Als dat niet was gebeurd, zouden de sterftecijfers door corona plaatselijk en mondiaal vele malen hoger zijn uitgevallen.

De voormalig Nederlandse Denker des Vaderland René Gudde omschreef de stoa, de filosofie van de stoïcijnen, als “een trainingsprogramma om een beetje ongevoelig te worden voor de grillen van de buitenwereld.” Ook de stoïcijnse filosofie mocht zich in dit crisisjaar in een spectaculaire opleving verheugen. Helaas niet bij iedereen. Bij lange na niet. 

Aandacht voor Brexit raakte dit jaar min of meer bedolven onder de pandemie die ook in het Verenigd Koninkrijk hard toesloeg. Boris Johnson kwam vooral in het nieuws doordat hij corona kreeg en op de IC belandde. Op de valreep kwam er een deal met de EU; die wordt door insiders “best wel hard” genoemd. We gaan zien hoe dat volgend jaar uitpakt aan de overkant van het Kanaal, al zal de nieuwe situatie in de haven van Rotterdam ook niet onopgemerkt blijven.

In The Guardian las ik eerder deze maand een artikel met de kop ‘For Europe, losing Britain is bad. Keeping Hungary and Poland could be worse’. Er was een tijd in mijn werkzame leven (jaren '90 van de vorige eeuw) waarin ik werkte in Oost-Europa, onder andere in Hongarije en Polen. Destijds waren de meeste personen die ik daar leerde kennen blij dat het land het juk van het communisme had afgeworpen. Ruim 20 jaren later hebben beide landen conservatieve rechtse premiers die het evenmin nauw nemen met democratische principes. Autoritaire regimes liggen er op de loer… Gebeten door de hond èn door de kat?!

De stap van demagogen en populisten in Oost-Europa naar Thierry Bidet is een kleine, wat mij betreft. Zo intellectueel en beschaafd als deze man aanvankelijk klonk en oogde, zo onwelriekend werden zijn uitspraken en die van zijn cronies in de afgelopen maanden. Ik begrijp best dat er in Nederland kiezers zijn die hun draai niet vinden bij conventionele politieke partijen. Zelf voel ik mij ook niet 100% aangesproken door de programmapunten van één (in mijn geval linkse) partij. Politiek evolueert, het gezicht van de politiek verandert, politici veranderen, de stem van kiezers evenzeer.

Wat ik echter niet begrijp is dat mensen in groten getale op een partij als Forum voor Democratie en een leider als Bidet stemmen. Het verkiezingsprogramma bepleit een Nexit, bindende referenda, een zeer restrictief immigratiebeleid en een einde aan het klimaatbeleid, inclusief de opzegging van het Parijs-akkoord. Er is in het Nederlandse politieke bestel zeker ruimte op rechts maar toch niet voor een partij die racistische, antisemitische, islamofobische, xenofobische en niet op feiten gebaseerde standpunten verkondigt? Madre Mia!

Iets dergelijks speelt zich tevens af in Spanje, mijn tweede Vaderland. In de politiek van dit land speelt de extreemrechts partij Vox een kwalijke rol. Ook mensen in deze partij zetten aan tot bizar gedrag... Zo kwam er vorige maand een brief in de publiciteit van oud-militairen aan de huidige koning; die was niet toevallig opgesteld door Franco-aanhangers. Vox is de thuisbasis van deze Franquisten. De heren wilden een staatsgreep plegen om het regerende linkse gepeupel -mijn liefje en ik noemen dat respectvol de regering Sánchez- een lesje te leren. Wij konden onze oren niet geloven. Dit jaar waren de gektes de wereld bepaald nog niet uit. Kan iemand in Nederland alvast een logeerkamer voor ons in orde maken?!

Dit rare jaar leerde mij tenminste drie dingen. Ten eerste dat het ogenschijnlijk over-georganiseerde, slimme Nederland niet zo goed bleek te functioneren als menigeen aanvankelijk dacht. Of lag dat aan de verantwoordelijke minister en de baas van het RIVM? Er kwam zwalkend coronabeleid tot stand, geleid door zachte heelmeesters. Dat gold overigens niet voor de financiële staatssteun aan bedrijven en zelfstandigen. Wel militairen inzetten in de zorg maar geen avondklok op Oudejaarsavond? Tja. Nederland is het Europese land dat als laatste gaat vaccineren. Bert Wagendorp schreef gisteren in zijn column in de Volkskrant dat we daarmee internationaal voor paal staan. Ten tweede dat homo ludens in de verwende Westerse wereld zich niet snel zijn pleziertjes laat afnemen, zelfs niet als dat beter zou zijn voor het collectief. Ten derde dat we tevreden moeten zijn met kleine dingen die vaak een grotere rol spelen in het leven dan gedacht.

De strenge lockdown(s) en voortdurende beperkingen hier betekenden voor ons maandenlang thuiskoken en heel veel lezen. Als keukenprinses had ik aanvankelijk veel zin om te koken. Het ging in eerste instantie vaak om de bereiding van comfortvoedsel: hartig, verwarmend, extra smaakvol. Mijn zin om te koken slonk echter naarmate de restricties aanhielden. Je zou het niet zeggen maar in culinair opzicht reisde ik minstens driemaal de wereld rond!

Dat kwam ook door de spannende nieuwe jaargang van mijn favoriete kookprogramma op tv: Masterchef Australia 2020. Precies de afleiding die ik nodig had! Het thema van dit jaar was ‘Back to Win’. 24 bijna-winnaars uit de vorige 11 jaargangen verschenen opnieuw achter de pannen en kookten naar hartelust. Nu wèl voor de eerste plek. Mijn drie favorieten wonnen geen van allen. Vanaf dag 1 had ik een favoriet ‘hors concours’: Poh Ling Yeow. Zij werd dit jaar vijfde maar won in haar tweede vaderland Australië de eerste publieksprijs als de absolute televisiefavoriet van de laatste tien jaar. Ook Masterchef Australia viel dit jaar in de prijzen als best gewaardeerde kookprogramma Down Under. Ze zetten mij als amateur met sukses aan tot de bereiding van nieuwe, spannende gerechten. 

Illustratie: XF&M (voor NRC)

In dit jaar van thuiszitten las ik onnoemlijk veel. Fictie en non-fictie, binnenlandse en buitenlandse literatuur. Meer dan ooit verschaften boeken mij samenhang in een wereld die uiteen leek te vallen… De mooiste boeken van het jaar kiezen is sowieso geen eenvoudige keuze maar dit jaar was extra moeilijk omdat er zoveel steengoeds verscheen.

Mijn Top4 van 2020 bestaat uit ‘De avond is ongemak’ van Marieke Lucas Rijneveld die met zijn/haar eerste roman meteen de Man Booker International Prize wist te winnen. ‘Shuggie Bain’ van de Schot Douglas Stuart die met deze debuutroman dit jaar de Man Booker Prize won. Het boek, prachtig maar deprimerend, over armoede en de zoektocht naar geluk hield mij dagenlang in de greep. Ik liet er zelfs een traantje om. Het boek ‘Owls of the Eastern Ice: A Quest to Find and Save the World's Largest Owl’ van Jonathan Slaght voerde mij naar een verre, koude streek in het Arctische noorden van Rusland en was desalniettemin hartverwarmend omdat het over een zeldzame gevederde vriend ging en over onderweg zijn. Het indrukwekkende boek ‘Revolusi’ van David van Reybrouck over de geschiedenis van Nederlands-Indië vind ik verrassend en uiterst boeiend. Heel apart dat er een Belg aan te pas moet komen om dit te schrijven. Het zegt, wat mij betreft, genoeg. Dat lijvige werk vol nieuwe feiten heb ik nog niet uit maar ik kan niet wachten. Boeken zijn als goede vrienden en deze mag ik tenminste vasthouden!

Al tien jaar schrijf ik op deze dag een oudejaarsblog waarin ik op mijn manier op het jaar terugkijk. Dit was niet mijn productiefste blogjaar, ondanks de zeeën van tijd. Ik kwam uit op precies 100 blogs. (Mijn record staat op 128 in 2015.) Net als mij verjaardag vierde ik evenmin dat ik 12.5 jaar blog, al is dat een feit. Dit is mijn 1.391ste blog sinds het begin. De populairste blog aller tijden is getiteld ‘Shitty City’ (februari 2017), met ruim 5.000 lezers. De populairste blog van dit jaar is getiteld ‘Het grote prikken’ en gaat over het aanstaande vaccin. Welke is de beste voor wie en waarom? Uit welingelichte Spaanse bronnen weet ik dat het nog weleens maanden zou kunnen duren voordat de injectie in onze bovenarm gaat. In het slechtste geval gaan we de vaccinatie tijdig zelf bekostigen. Mijn liefje en ik willen namelijk weer veilig en verantwoord op pad volgend jaar. 

We mogen tot op heden -en wellicht tot mei 2021- de provinciegrens van Valencia niet oversteken. We hadden in deze periode wel naar Alicante kunnen rijden en daar op een vliegtuig naar elders kunnen stappen. Dat deden we niet. Al was 2020 geen gemakkelijk jaar ik deed de dingen die ik nu eenmaal niet kan stoppen, genoot van alles dat mij passioneert en gaf een elleboogstoot(je) aan iedereen die ik liefheb (al was dat onbevredigend). Aan dit nare jaar komt nu eindelijk een einde.

Ontsmettend bedankt voor het lezen! 

Ik wens je een goede jaarwisseling en een, in alle opzichten, veel beter 2021. 

Een nieuw jaar waarin corona weer gewoon een biertje is en Donald een eend. Een dissel weer alleen maar iets is voor de caravan, en de jonge weer vooral duidt op kaas. Waarin positief ècht iets positief is, isolatie alleen maar in de spouwmuur zit en wattenstaafjes alleen maar in je oren. Een jaar waarin mondkapjes uitsluitend voor het zagen zijn, anderhalve meter de minimale lengte van bier met vrienden in de kroeg is. Kortom: weer normaal; al realiseer ik mij dat na zo'n jaar als dit weinig nog werkelijk normaal wordt...