Het niet zo vrolijke winterboek

De winter brak officieel aan in ons deel van de wereld. Deze week scheelde het hier ongeveer 25 graden met Nederland. In het hoge noorden (Friesland) wordt reeds geschaatst op natuurijs. Op een grasveld in een westelijke provincie zag ik vorst op de grasmat. De spreker op tv stootte ademwolkjes uit. Brrrr. Boven de rivieren is sprake van code oranje vanwege gladheid. In deze contreien voelt het nog bepaald niet winters aan. Gruwelijke kerstverhalen, ontroerende tips en opbeurende preken voor de donkere dagen... Van je vrienden moet je het hebben. Het goede nieuws is dat we alweer twee dagen op weg zijn naar de langste dag, beste lezer! 

Sinds mijn liefje en ik dagelijks Spaanse kranten online lezen, ontvangen we steeds vaker interessante nieuwsberichten in die taal, via Google trending. Doorgaans zijn het gezaghebbende kranten. Soms zetten de artikelen ons aan tot een uitstapje; een aardige bijkomstigheid. Dat helpt ons verder in te burgeren in het tweede vaderland. Vorige week maakte ze mij attent op een bericht over een specifieke kerstboom in een dorpje in Campo de Cartagena. Ik zag een knap staaltje huisvlijt van activistische huisvrouwen van La Palma de Cartagena. Daar haal ik mijn neus niet voor op. 

Op een mooie ochtend reden we met strakblauwe lucht en een zonnetje het achterland binnen, op ruim een half uur rijden van ons huis. Het dorp La Palma heeft ongeveer 5.000 inwoners en blijkt 516 jaar oud te zijn. Het werd gesticht door herders rond een palmboom; vandaar de naam. Als je niet oppast, rijd je er na binnenkomst meteen weer uit. Bij het eerste stoplicht zag ik de kerstboom al staan aan de dorpshoofdstraat. Daar staat tevens een kerk uit de 18de eeuw die onlangs werd gerestaureerd.

Dit uitje had een “hoog Kerststalletjesgehalte”. Die uitdrukking hanteren we sinds mijn vriendin Nelly en haar man met ons naar een expositie van kerststalletjes uit de hele wereld gingen in Middelburg, in de aanloop naar Kerst 2007. Ook toen was er sprake van veel huisvlijt. Destijds proestte Nelly het uit toen ze zag waar we haar mee naartoe namen. Hoogtepunt van onze kerstvakantie. (Een mens moet zich niet al te serieus nemen.) Het is een grappige, dierbare herinnering. 

De kerstboomversieringen van La Palma werden gemaakt van stof en verbeelden dieren die leven in Mar Menor: vissen, zeesterren en octopussen. Of beter gezegd: leefden. De boom droeg namelijk ook een sjerp met de tekst ‘SOS Mar Menor’. Het gaat niet goed met de grootste binnenzee van Europa. Vissen en andere zeedieren sterven er in de afgelopen jaren bij bosjes, door vervuiling. Het bronzen beeld naast de kerstboom werd opgedragen aan de bewoners van La Palma door de eeuwen heen tijdens het 500-jarig bestaan.

Nu moet je weten dat La Palma de Cartagena in het hart van een uitgestrekt land- en tuinbouwgebied ligt dat grenst aan Mar Menor, de zee die naar de haaien gaat. Normaliter komen de haaien naar de zee (niet andersom) maar al vele jaren is de toestand van deze kleine zee uiterst penibel.

We maakten onlangs tevens een ommetje in San Pedro del Pinatar. Mijn oog viel op een bord met een leus die ik daar eerder had gelezen: ‘¡Fuera! Colector Vertido Cero’. Ook dat blijkt te verwijzen naar Mar Menor.

De binnenzee werd tientallen jaren lang vervuild door onverschillige, zelfs crimineel te noemen landbouwbedrijven die illegale waterputten sloegen. (80% van die putten werd bovendien verkeerd geslagen met desastreuze gevolgen voor de onderlagen.) Zeewater is zout en niet te gebruiken voor landbouwdoeleinden, leidingwater vond men te duur. Doordat de tuinders zich niet hield aan de regels rondom het gebruik van grondwater, raakten de eeuwenoude ondergrondse waterbekkens in het gebied besmet met vervuild (zoet) water. Daarenboven loosde men water met bestrijdingsmiddelen in de Mar Menor; eveneens illegaal. Een opstapeling van ernstige milieudelicten. Een groot aantal lokale bestuurders was betrokken bij deze misstanden, bleven echter vergunningen verstrekken en keken weg van het doemscenario dat zich langzaam maar zeker ontwikkelde. Vandaar SOS Mar Menor: de binnenzee verkeert inmiddels in groot gevaar.

Lokale bewoners en milieu-organisaties keken in ontzetting toe. Sommigen voerden jarenlang actie, zonder al te veel resultaat. Met de kerstboom van La Palma anno 2021 als recentste bewijs van compassie èn strijdlust. Tja. Hopelijk is dat niet te laat... Er is bijna een point of no return bereikt, of een tipping point zoals we dat in klimaatkringen noemen. Het binnenlandse en buitenlandse toerisme viel stil in het gebied, vakantiehuizen werden verlaten of zijn inmiddels onverkoopbaar, lokale vissers zagen hun vangst dramatisch dalen, restaurants namen de vangsten niet meer af, vissen stierven in groten getale. Het haalde de internationale pers.

De autonome regio Murcia kon het probleem kennelijk niet in zijn eentje oplossen. De Europese Commissie raakte in 2018 betrokken bij dit drama omdat Spanje de regels overtrad (te hoge nitraatgehaltes in grondwater). Dat zette extra druk op de ketel. Afgelopen jaar greep de Spaanse regering in. In november verklaarde het Mar Menor van nationaal staatsbelang. Eindelijk. Dat was de officiële start van het project ter bescherming en herstel van de gemaltraiteerde binnenzee. Enkele weken geleden las ik in een krantenartikel een lijst met namen van bedrijven die zich aan milieucriminaliteit schuldig maakten. Het is mij wat: geld verdienen met het creëren van problemen, in plaats van ze op te lossen! Supermarktketens Aldi en Lidl besloten inmiddels geen groente en fruit meer af te nemen van lokale boeren die deze milieudelicten pleegden.  

De vervuiling moet echter niet alleen aan de bron worden bestreden. Om de deplorabele toestand van de binnenzee op de middellange termijn te verbeteren, is het noodzakelijk vervuilende stromen zo snel mogelijk te gaan afvangen. Tegelijkertijd is het belangrijk om water van goede kwaliteit beschikbaar te stellen aan landbouwbedrijven die zich aan de regels houden en in overeenstemming met het milieu werken.

De strijdkreet op het terras (‘Fuera Colector Vertido Cero’) verwijst naar een onderdeel van het project dat de Spaanse overheid met de betrokken gemeenten in het leven riep om Mar Menor van de teloorgang te redden. Cartagena, Los Alcázares, San Javier (Santiago de la Ribera) en San Pedro del Pinatar (Lo Pagán) krijgen er op hun grondgebied mee te maken. Het project moet de afvoer van vervuild, zoet water dat uit landbouwgebied Campo de Cartagena naar de Mar Menor vloeit, minimaliseren. Men gaat er in de komende jaren €70 miljoen in pompen. Letterlijk.   

Na veel zoekwerk vond ik een gedetailleerde projectbeschrijving. Er zijn vijf fasen: het aanleggen van een nieuw ondergronds rioleringsnetwerk (1), het instellen van nieuwe gemalen en het aanpassen van bestaande (2), het bouwen van nieuwe pompstations (3), het aanleggen van een denitrificatiefabriek met regelbassin (4), het afvoeren van gezuiverd water naar de Middellandse Zee (5).

De eigenaar van het protestbord en enkele buren menen dat de fabriek niet hoort in hun gemeente. Die moet wegwezen! In de krant La Verdad trof ik een tekening aan van dit specifieke onderdeel: ‘la denitrificadora’ (de denitrificatie-installatie). Daarmee worden nitraat en nitraatproducten uit het afgevoerde water gezuiverd. Deze installatie krijgt een oppervlakte van circa 20.500m3 en komt in San Pedro te liggen; naast de AP-7, achter de sportvelden van Pinatar Arena. De capaciteit daarvan is net zo groot als de bestaande ontziltingscentrale in één dag kan behappen. Ook die centrale wordt in het nieuwe netwerk opgenomen. 

Vanuit de nieuw te bouwen installatie wordt een pijp van bijna 4 kilometer aangelegd naar de kust van El Mojón aan Murciaanse zijde. De afvoerpijp zal kilometers ver in zee steken, tot waar het 36m diep is. Ver van de kust en de zo belangrijke zeegrasweiden in de Middellandse Zee. Het afvalwater dat daar wordt geloosd, is gedenitrificeerd, gedefosfateerd en gefiltreerd. 

Ik kan mij goed voorstellen dat de bewoners van San Pedro niet zitten te wachten op die installatie. Zij voelen zich benadeeld, ze hebben immers niets te maken met de vervuilers van Campo de Cartagena. Maar het zal Mar Menor ten goede komen.