Het jaar van…

Hallo allemaal, wat fijn dat je er bent. Ben je voor het eerst hier of ben je al bekend? Het is weer tijd voor mijn oudejaarsblog, een traditie die ik al jaren volg. Ook hiervoor geldt: dat hoeft niet tot stress te leiden als je maar vroeg genoeg begint. Het weer is hier dusdanig zomers dat de geraapte dennenappels die ik aan een hanger lijmde en aan de buitenkerstboom hing, er vanaf vielen. De lijm smolt in de zon. Ik neem aan dat ik niet hoef te vermelden dat dit  een longread wordt? Het is de langste van 2021. Ik beloof met de hand op het hart dat het de allerlaatste is. Tenminste, voorlopig... 😉

Dit is de 1.499ste blogpost sinds ik ermee begon. Met het aantal van 108 publicaties kwam ik dit jaar in de top5 terecht van 13 jaar bloggen. Over inspiratie was ik te spreken, temeer daar er wederom weinig opwindends viel te beleven vanwege corona. Reizen is altijd een inspiratiebron maar het kwam er dit jaar weer niet van. Deze zomer zouden we op het huis van vriendin Bernadette in Nederland gaan passen. Zij zou naar Japan afreizen voor een rondreis en de Olympische Spelen. Een hereniging met klasgenoten van mijn lagere school stond voor die tijd gepland. Door alles ging een dikke streep.

In de eindejaarsblog van 2020 schreef ik nog dat ik hoopte dat corona in het nieuwe jaar weer vooral gewoon een biertje zou zijn. Die hoop werd al vroeg in het jaar de grond in geboord. Positief zijn is nog steeds negatief en de wattenstaafjes gaan momenteel zelfs bij meer mensen dan ooit in de neus (in plaats van in de oren). Inmiddels hebben we te maken met een veel besmettelijker variant. Nu kan ik het kort houden door te stellen dat het goede nieuws is dat er aan deze pandemie ooit een einde komt. Het slechte nieuws is dan dat het slechte nieuws voorlopig aanhoudt. Ik geef de voorkeur aan een terugblik op het jaar op eigen wijze. 

Het nieuwe normaal. Op een maandag in februari werd hier bekendgemaakt dat we weer de provinciegrens mochten oversteken. Op de onvergetelijke dinsdag erna gingen we opgetogen op pad naar de kersenbloesem in Cieza. Iets later in dat seizoen bezichtigden we de bloeiende lavendelvelden van Murcia. Free at Last! Ze brachten mij dicht bij het oude normaal. 

Hét persoonlijk hoogtepunt van afgelopen jaar was echter de rondreis door Andalusië, een korte maar fijne vakantie in eigen land, in gezelschap van vriendin Bernadette. Ik genoot van elke kilometer en elke minuut: weg van het eigen honk, lekker onderweg zijn, genieten van cultuur en natuur, nieuwe dingen zien op nieuwe en oude bestemmingen, lekker eten & drinken en regelmatig een mooi restaurant. Het zijn deze dingen die reizen zó leuk maken. 

We vierden de 70ste verjaardag van mijn liefje met het maximaal toegestane aantal vrienden (allen gevaccineerd). Sommige van hen hadden we ruim anderhalf jaar niet gezien dus dat maakte deze dag extra feestelijk. Het was de eerste keer in ruim anderhalf jaar dat we geen afstand hielden tot anderen. We konden, nee wilden het niet. In Huize Barefoot raakten we gewend aan een zekere vorm van coronadepressie, de zogeheten ‘pandemic blues’. Dit tweede jaar sloegen we ons er beter doorheen. Deze pandemie is van historische proporties en ik realiseer mij vaak dat we op de eerste rij zitten mee te kijken. Het was het belabberdste slaapjaar van mijn leven. Klaas kwam niet al te Vaak langs... Dat maakt mij een gecertificeerd insomniac, net als Bregje Hofstede (auteur van het boek ‘Slaap vatten’). Oud-wielrenner Jaap Zoetenmelk zei ooit dat de Tour de France in bed wordt gewonnen. Nou, dan haal ik de start van een rondje Mojón niet eens!

Voor het eerst ontving ik een jaaroverzicht van Duolingo, de gratis taalapp waarmee ik dagelijks mijn Spaans taalbeheersing verbeter; net als 35 miljoen anderen van de 500 miljoen studenten wereldwijd. Vanuit de luie stoel kun je er 100 cursussen volgen en 40 talen leren. Ik leerde dit jaar ruim 2.000 nieuwe woorden en besteedde 13.000 minuten aan zelfstudie. Vanwege de statistieken behoor ik tot de top 1% van alle Duo-studenten wereldwijd. Ik ben in goed gezelschap: in die league bevindt mijn liefje zich eveneens. Het helpt ons echt vooruit. Zij ontving onlangs een herderlijk schrijven van de Spaanse Belastingdienst. (Nee, geen toeslagenaffaire). De instantie stelde haar in het gelijk in een lopende zaak. De belastinginspecteur had een openingszin van welgeteld 60 woorden en daarvoor had zij geen woordenboek nodig. 

2021 was in Nederland het jaar van het aftreden van Rutte III, Sywert van Lienden (aka de Sjoemelaar des Vaderlands), het dooretterende kindertoeslagenschandaal, de verder afgenomen verdraagzaamheid en juist toegenomen zelfzucht, steeds kortere lontjes, de ellenlange kabinetsformatie, de dubieuze (f)influencers, de brute diskwalificatie van politicus Pieter Omtzigt, de liegende premier, Narcostaat NL, de gelauwerde èn verguisde Lale Gül, de mislukte evacuatie van Kabul, de zeer trage afwikkeling van de aardbevingenschade in Groningen, de giga-overstromingen in Limburg, de moord op misdaadjournalist Peter R. de Vries, de coronablunders van het koninklijk paar en de schofterige tweets van Thierry Bidet. 

Het goede nieuws is dat Nederland, ondanks alles, een land blijft om van te houden. Al vertrok ik meer dan 20 jaar geleden uit mijn vaderland, Nederland zit nog steeds diep in mij. 

Spanje, mjn tweede vaderland, raakte dit jaar voor het eerst sinds 2016 meer bewoners kwijt dan erbij kwamen. Dat is toe te schrijven aan het aantal doden (niet alleen door covid), het vertrek van buitenlanders en een teruglopende immigratie. Het jaar begon hier niet goed met storm Filomena. In Madrid en omstreken viel de zwaarste sneeuwbui in 50 jaar. Lokaal viel dit jaar 50% meer neerslag, aldus de inhuizige weervrouw. (Volgend jaar gaat ze bijhouden hoe het precies zit met het aantal dagen zon per jaar.) Dit jaar was de doorbraak van Jorge Rey, de 14-jarige jongen die het weer telkens goed voorspelt (ook Filomena) zonder technologie. Hij kijkt vooral naar wolken (wolkenstaarder-in-de-top) en vochtigheid op de rotsen. Hij hanteert een voorouderlijke methode van de herders die ooit bekendstond als ‘las cabañuelas’. ¡Vaya Jorge! 

De maandenlange vulkaanuitbarsting van La Palma hield de gemoederen bezig. Dat gold niet voor het recordaantal doden (ruim 4.400) dat de Europese Unie wilde binnenkomen over zee via Spanje en onderweg verdronken. De veel te vroege dood van een van Spanje´s grootste auteurs, Almudena Grandes (61), schokte mij. Net als het verzoek tot immuniteit van de voormalig Spaanse koning Juan Carlos die van torenhoge en decennialange corruptie wordt verdacht. Ook hier nam de polarisatie verder toe. In plaats van politieke samenwerking was dit wederom een jaar van grote politieke tegenwerking. Dat is meer dan een gemiste kans voor een land dat grote ambities (en veel potentie) heeft maar nog bepaald niet tot de kopgroep van Europa behoort. 

De viervoeters die vorig jaar werden aangeschaft om het strenge huisarrest te omzeilen, werden dit jaar massaal gedumpt. Het grootste aantal tot nu toe. Helaas bleef een aantal notoire blaffers met hun ongeschikte baasjes in onze woonwijk wonen. Spanje heeft al jarenlang een groot hondenprobleem: ze zijn onopgevoed, worden onvoldoende uitgelaten, er zijn er sowieso teveel; dit in combinatie met incompetente, onverschillige eigenaren. In Barcelona wonen meer honden dan kinderen jonger dan 12 jaar.

Experts over de hele wereld zijn inmiddels van mening dat iedereen op enig moment besmet raakt met corona. Die boodschap schokte mij evenzeer, zeker na twee jaar uiterst voorzichtig te hebben geleefd. Was dat dan allemaal voor niets? We zetten ons hier nu schrap voor de zesde coronagolf want die zal, naar verluidt, heftig worden. De besmettingen rezen afgelopen week de pan uit in heel Spanje; de hoogste aantallen sinds de start van de pandemie. Dat is het gevolg van de, in ruime familiekring doorgebrachte, kerstdagen en dat verrast niemand. Omikron is hier nog niet dominant maar dat is een kwestie van tijd. De verwachting is dat het na Oud & Nieuw ook hier een feit zal zijn. En dan moet het groots gevierde kinderfeest van Driekoningen (6 januari) nog komen!

De vaccins. Spanjaarden kozen ‘vacuna’ (vaccin) tot hun Woord van het Jaar. Mijn liefje en ik dachten aanvankelijk nog dat we zouden kunnen kiezen tussen beschikbare vaccins dus aan het begin van dit jaar hanteerde ik een schriftje met alle gegevens per merk en soort. Hoe naïef! Je kreeg iets toebedeeld per leeftijdsgroep en daarmee zat ik aan Arsenica (aka AstraZeneca) vast, het vaccin met een kleine kans op fatale bijwerkingen. Ik overleefde de prikken.

Mijn liefje en ik zijn anders van karakter maar hebben allebei vertrouwen in de wetenschap. Bovendien is vaccineren de enige manier om uit deze pandemie te komen. Zelf onderzocht ik van alles voordat de prik in de bovenarm ging, mijn liefje stroopte haar mouw op zonder vooronderzoek. Zij kreeg eerder deze maand een ‘oppepprik’ toegediend. Dat woord, wat mij betreft de grootste kanshebber als woord van 2021, tekende ik op uit de mond van coronaminister Hugo de Jonge. Hij was afgelopen jaar het vaakst Kop van Jut, hetgeen niet altijd terecht was. Die oppepper is ook voor mij een vanzelfsprekendheid. Ik koester de booster!

Menig gevaccineerde waande zich na twee prikken onaantasbaar. Dat gevoel hadden mijn liefje en ik nooit. Wij bleven mensenmassa´s vermijden, droegen een masker waar nodig en bleven op gepaste afstand. We weten inmiddels dat ook gevaccineerden besmet kunnen raken en ziek kunnen worden. Het overkwam een aantal goede vrienden in Nederland. Ze waren voorzichtig maar het overkwam hen toch. Ik denk dat dit dé deceptie van 2021 is: dat je ziek kunt worden na tweemaal te zijn gevaccineerd; zelfs na ontvangst van prik nummer 3.

Ik ben blij dat de belangrijkste epidemioloog van Spanje, Fernando Simón (1963), voet bij stuk hield voor wat betreft mondkapjes en anderhalve meter afstand bewaren. Dat getuigde van visie en moed. Niemand had ervaring met een pandemie, de meeste deskundigen deden zelfs dingen op de tast. De een deed dat beter dan de ander. In een Spaanstalig satirisch tijdschrift werd Simón vergeleken met Frodo Bolsón (uit Lord of the Rings). Beide mannen werden gekozen om hun volk te behoeden voor nog gróter kwaad. Daarentegen ontvingen gezaghebbende medisch experts in Nederland (doods)bedreigingen aan hun adres. De politie moest er in sommige gevallen aan te pas komen.

Met de restricties van dit jaar viel hier goed te leven. Bovendien bleek het mondkapje wel degelijk verspreiding van virus te voorkomen, zoals gedegen wetenschappelijk onderzoek in Duitsland, de VS en China aantoonde. Het nut van het dragen van mondkapjes werd tot voor kort in Nederland hevig betwist. RIVM-baas Jaap van Dissel (de Nederlandse Fernando Simón) hield vol dat ze weinig nut hadden en dragers schijnveiligheid verschaften. Maar chirurgische mondkapjes werken dus!

In tegenstelling tot Nederland was hier geen sprake van zwalkend coronabeleid en jojo-effect. Is dat toe te schrijven aan de zwaarmoedige last van het gezonde verstand? De Spaanse schrijver Miguel de Cervantes liet het Don Quichote zeggen in zijn wereldberoemde schelmenroman. Als we ons aan de regels houden en in hoog tempo verder laten vaccineren, kunnen we deze crisis volgend jaar wellicht achter ons laten. Wel staan er ons dan hoogstwaarschijnlijk meer (!) oppepprikken te wachten. Mijn arm als speldenkussen? Daar ga ik weer goed over nadenken…   

 

Illustratie: Jos Collignon

De dwarsliggers. Ik heb geen begrip voor vaccinweigeraars en al helemaal niet voor viruswappies. Wappie had wat mij betreft (ook) woord van het jaar mogen worden; genootschap Onze Taal verkoos het. Niet-vaccineren vind ik niet solidair en bovendien schadelijk voor de gezondheid. Ieders gezondheid. Een wetenschapsjournaliste/columniste van de Volkskrant noemde het weigeren van een vaccin tijdens een pandemie “een daad van naastenhaat”. Vaccinatieplicht hoeft van mij niet maar als het aantal ziekenhuisopnamen door het dak gaat en de reguliere zorg tot volledige stilstand komt, is een point of no return bereikt. Dan gaat het collectieve boven het individuele. 

Bad decisions make good stories. We zagen in het afgelopen jaar inertie en zelfoverschatting bij de Nederlandse overheid en ongeëvenaarde boosheid bij burgers. (Dat laatste overigens niet alleen in Nederland.) Als deze pandemie ons één ding leert, is dat het leven niet maakbaar is en we als menssoort niet alles onder de duim kunnen houden. Die ontstane onzekerheid leidde tot heel veel boosheid. Wat vreedzame demonstraties tegen het coronabeleid moesten zijn, ontaardden vaak in vernielingen en geweld.

Afgelopen jaar las ik het boek van John Ironmonger, getiteld ‘De dag dat de walvis kwam’, dat zich afspeelt in een kleine gemeenschap in Cornwell tijdens een pandemie. Een man uit de Londense City spoelt er aan en zet iets in beweging dat niet te stoppen is. Het is een positief stemmend boek maar het sluit de ogen niet voor de maatschappelijke uitdagingen die zo´n crisis met zich meebrengt. (In dit geval honger.) Daarin las ik dat ‘onze samenleving slechts drie maaltijden [is] verwijderd van anarchie’. Ik bedacht mij dat je dit ook overdrachtelijk kunt gebruiken... Een recent RIVM-onderzoek wees uit dat slechts 16% van de Nederlanders vertrouwen heeft in het gevoerde coronabeleid van de regering. Ook dit leidde tot veel burgerwoede. Een historisch laagterecord. Too little, too late.

Illustratie: Bas van der Schot

Voor wie dieper wenst te duiken in de oorzaken van het gebrek aan vertrouwen in de Nederlandse overheid, raad ik het boek ‘Code rood’ aan, van politiek journalisten Thijs Boer en Peter Kee. “Het biedt een onthullende inkijk in de werking van de macht in crisistijd. Hoe de bestrijding van de pandemie telkens weer werd bepaald door onvermogen, angst, opportunisme, partijpolitieke belangen en achterkamertjespolitiek, in een land waar niemand de baas is.” Aldus de flaptekst. Hun beschrijving van Nederland in een notedop. 

Zozeer als het vertrouwen daalde, zo hoog liep het aantal aanhangers van bizarre complottheorieën op. Sinds het begin van de pandemie spoelt een golf van onweldenkendheid over de Westerse wereld, eentje die voortdurend lijkt aan te zwellen. De uitzinnigste verhalen doen de ronde, zonder een sprankje bewijs. Bekende Nederlanders die onzin uitkramen, met miljoenen volgers op sociale media. Waarom geloven mensen zoveel kletspraat? Bij mij, aanhanger van de strijdvaardige waarheidsvinding, tuitten mijn oren! De Canadese psycholoog en taalkundige Steven Pinker noemt dit gezwets ‘de kletspraatpandemie’. Ook dat was voor mij persoonlijk een kanshebber voor het woord van het jaar. Pinker is van mening dat gebrek aan vertrouwen in instituties de wortel van het probleem is. Hij heeft een oplossing: mensen moeten beter worden onderwezen zodat ze minder denkfouten maken.

De verdere verspreiding van extreemrechts baarde mij eveneens zorgen. Het is zorgelijk dat bepaalde standpunten of acties niet meer worden herkend als radicaal- en extreemrechts. Die slopen (bijna) ongemerkt het politieke debat in. Het klinkt door in de spreekbeurten van Thierry Bidet; aka de Rattenvanger des Vaderlands, volgens de vlijmscherpe columnist Youp van 't Hek. In Spanje klinkt dit soort geluiden uit politieke partij Vox en uit de keel van Isabel Ayuso, president van de autonome regio Madrid (Partido Popular). Beiden zijn anti-regering, anti-coronabeleid, anti-immigratie, anti-alles. 

Afgelopen jaar las ik het boek van Nikki Sterkenburg, getiteld ‘Maar dat mag je niet zeggen’. Ze ging voor haar promotie-onderzoek op bezoek bij Nederlandse extreemrechtse hooligans, studentikoze intellectuelen en neonazi’s. Binnen deze definitie van radicaal- en extreemrechts zijn er drie hoofdstromingen: het cultuurnationalisme (streven naar één cultuur, anti-islam) het etno-nationalisme (‘ras’, ‘volk’ of ‘etniciteit’ is bindend element; de vrees dat ‘blanken’ een minderheid worden in eigen land) en het raciaal nationalisme (het ‘blanke ras’ is superieur en heeft het monopolie op schoonheid, kracht en intelligentie. Alle andere rassen zijn daaraan inferieur). Onzalige materie!

Van alle activisten die Sterkenburg sprak, vindt ze de etno-nationalisten het gevaarlijkst omdat die naast hun fantasieën over burgeroorlog en Derde Wereldoorlog heel subtiel alles ter discussie stellen, inclusief het intrekken van het vrouwenkiesrecht. Ze noemt deze groep van overwegend mannen ‘wolven in maatpakken’. Je vindt ze met name bij FvD en studiegenootschap Erkenbrand.

 

De vogels. Zo vrij als een vogel of vogelvrij? Die prangende vraag trof ik aan in het alleraardigste boek ‘Hoe maakt u van uw tuin of balkon een vogelparadijs?’ van Nico de Haan en illustrator Marjolein Bastin. Een boek met eenvoudige tips en veel weetjes. Zo las ik bijvoorbeeld dat de luchtpijp zich vertakt bij sommige zangvogelsoorten. Daardoor hebben ze twee zangorganen en kunnen tegelijkertijd de eerste en tweede stem zingen. Om ons huis was het een operette van jewelste.

Mijn liefje en vele anderen waren druk in de tuin dit jaar. Aangezien de wijde wereld door coronabeperkingen niet beschikbaar was als bestemming, zochten miljoenen mensen vertier in de eigen woonomgeving. We gingen vooral vogels kijken. Dat was een van de positieve effecten van deze pandemie; de natuur kan immers niet op slot! Ook wij gingen regelmatig op vogelsafari in de eigen regio en de buurprovincie. Er zijn interessante natuurparken met grote waterpartijen in Alicante en Murcia. Nieuwe ontdekkingen als de tjiftaf, fitis, zwarte ibis, grauwe klauwier, zwarte roodstaart, zwarte ruiter en spreeuwen in ruikleed staan op mijn netvlies gegrift. Een aantal van hen migreert en is hier aan de Costa Blanca op doorreis. Mijn fotogenieke oude en nieuwe gevederde vriendjes maakten van dit jaar een zeer bevlogen jaar. Deze vogeluitjes behoren tot mijn ReisTop3 van 2021. Ze gaven een gouden randje aan de dagen.

 

De boeken. Ik las ergens dat boeken de boosters van het gemoed zijn. Past goed in deze context! Er werden ont-zet-tend veel goede boeken gepubliceerd dit jaar, ondanks het wereldwijde tekort aan papier. Lezers grepen af en toe mis in de boekhandel; een niet eerder vertoond fenomeen. Kranten en literaire tijdschriften stellen jaarlijks hun top50 of Top100 op. Zelfs als gediplomeerd boekenwurm laat ik dat graag aan anderen over (het is namelijk een ondankbare taak). 

Dit jaar blogde ik ruim 25 keer uitgebreider over een gelezen boek, al las ik er minstens 100. Het aantal boeken, fictie en non-fictie, dat corona of de pandemie als onderwerp of achtergrond had, was enorm. Wereldwijd las men dit jaar aanzienlijk meer dan in voorgaande jaren. Nog zo´n aardige bijkomstigheid van deze pandemie. 

Ingetogen literaire werken (Engels en Nederlands) waarin nauwelijks iets gebeurt, wisten mij dit jaar te boeien. ‘De belofte’ (Damon Galgut), ‘Het geluk van de wolf’ (Paolo Cognetti), ‘Prachtige wereld, waar ben je’ (Sally Rooney), ‘Twee weken weg’ (R.C. Sherriff), ‘Kruispunt’ (Jonathan Franzen) en ‘De overlevenden’ (Alex Schulman). Dit jaar kwam ik wederom niet toe aan het lezen van Spaanstalige boeken. In de Boeken Top50 van de Spaanse krant El País stonden slechts vier boeken die ik in vertaling las. De overige 46 waren van Spaanse auteurs van wie ik geen letter savoureerde. Dat is een goede brug naar hopen op beterschap!

 

Het nieuwe jaar van… hoop? Vanzelfsprekend hoop ik dat de deskundigen gelijk krijgen over het uitdoven van de coronapandemie in 2022. Nederland wens ik een regering met nieuw elan en nieuwe bestuurscultuur toe. Er ligt nu een regeerakkoord dat een andere weg voorstelt dan het uitgemolken neoliberalisme van de afgelopen tien jaren. Ook hoop ik van ganser harte dat democratie het wereldwijd wint van autocratie, Rusland niet aan een oorlog in Europa begint, ambitieuze èn effectieve klimaatplannen tot stand komen, onze kids in Bali het hele volgende jaar naar school mogen gaan, er een brede China-boycot komt (vanwege Hongkong, Taiwan en de Oeigoeren), Trump niet terugkeert op het politieke podium en het WK-voetbaltoernooi in Qatar geen eclatant sukses wordt.

Bovenal hoop ik dat mijn liefje en ik eind volgend jaar weer in de wijde wereld kunnen gaan overwinteren. Vanavond hebben we misschien wel het winnende lot van de eindejaarsloterij in handen (€30 miljoen). Waarschijnlijk heb ik 20.220 keer meer kans om te worden overreden maar hoop doet leven. Out with the old, in with the new.

Aan alle genoemde personen in deze blog: dank voor jullie bijdrage. Een aantal van jullie waren de helden van mijn jaar. (Soms antihelden en enkele lafaards ertussen.) Wij gaan vanavond de drempel over in gezelschap van onze Deense buren. Goed gezelschap. En coronaproof. Ik wens jou ook een prettige jaarwisseling en de beste wensen voor 2022. En blijf gezond!