Passie voor vogels

Ik kan momenteel geen nieuwsbrief openen of radioprogramma luisteren of het gaat over de vogeltrek, het seizoensgebonden natuurfenomeen (voorjaar/najaar) dat veel mensen interesseert en fascineert en voor sommige wetenschappers hun professie is. De afbeelding hierboven geeft de vogeltrekroutes van de kraanvogels aan. 

Onlangs hoorde ik tijdens mijn favoriete programma ‘Vroege Vogels’ op zondagochtend een vogeltrekdeskundige vertellen over een ontdekking die wetenschappers recent deden. Een gezenderde zilverplevier was op extreme hoogte (ruim 3km boven zeeniveeau) tijdens een non-stop migratievlucht uit de lucht gegrepen door een slechtvalk. Men vond de volgband van de trekvogel op 200m afstand van het nest van de jager. Dr Michiel Boom publiceerde deze bevindingen vorige maand in het tijdschrijft Ecology. Informatie over predatierisico tijdens de trekvlucht ontbreekt grotendeels, met name wat betreft de hoogte waarop migranten risico lopen. Tot dan toe vond men geen bewijs dat er zo hoog wordt gejaagd. Dit nieuws haalde zelfs de New York Times die het artikel de kop gaf ‘A Feathered Murder Mystery at 10,000 Feet’. 

Toen ik vorige week nog niet veel mocht lezen vanwege een oogoperatie, luisterde ik naar de Vogelspotcast van Arjan Dwarshuis en zijn jeugdvriend Gisbert van Baalen. Dwarshuis is de bekendste vogelaar van Nederland, denk ik. Dit is doorgaans een grappig team dat vooral jonge mensen inspireert de natuur in te trekken. Ze zijn dus goed bezig. Dwarshuis is de allesweter en vaak de pestkop, Van Baalen de nitwit en zijn gewillige slachtoffer. Van Baalen kon voor aanvang nog geen mus van een duif onderscheiden maar inmiddels fluit ook hij een aardig vogeldeuntje mee. 

In een van die podcasts vertelde Dwarshuis over de vogeltrek in de herfst. Een relatief kleine waadvogel als de drieteenstrandloper (a), die hier ook jaarlijks aan de plaatselijke kust neerstrijkt op weg naar Afrika, kan wel tot op 8km hoogte vliegen! Dat is maar iets lager dan de gemiddelde cruisehoogte van een vliegtuig. Ze broeden in de Arctische Cirkel en gaan op weg naar hun overwinteringsplek in het diepe Zuiden. Dat is een tocht van circa 10.000km. Het kleine dier moet enorm veel vleugelslagen maken om onderweg niet te bezwijken en die weg van duizenden kilometers succesvol af te leggen. Daarbij komt veel warmte vrij dus het vermoeden is dat deze vogels grote hoogte kiezen om die warmte goed kwijt te raken en niet aan oververhitting te bezwijken. Het vermoeden was ook dat ze zo hoog vliegen omdat ze zo hopen daar niet te worden aangevallen en opgepeuzeld door roofvogels. Dat laatste kan nu worden ontkracht. Een roofvogel als de slechtvalk, een zeer sterke jager, jaagt wel degelijk op grote hoogte.

Op de fotocollage zijn (b), (c) en (d) respectievelijk een zilverplevier, een bontbekplevier en een kleine plevier. Allemaal waad- en trekvogels die werden gespot in het najaar, op het eigen strand. Mijn liefje noemt deze plek onze kleine Goudkust. 

Laatst stond er een informatief artikel in de Volkskrant over de allereerste vogelaars van Nederland. Vogelen doen we er pas 100 jaar. In het Natuurhistorisch Museum in Rotterdam is tot eind september 2025 de tentoonstelling ‘Passie voor vogels’ te bezichtigen. Dat gaat over de zeven Nederlandse mannen die met deze bezigheid begonnen. Er is plek ingeruimd voor één vrouw: freule Cécile Goekoop-De Jong van Beek en Donk (1866-1944). Ze was geen vogelaar, wel schrijfster en feministe. 

Eind 19de eeuw stoorde haar het gebruik van vogelveren voor hoedjes en andere damesmode. Daarom richtte ze samen met haar zus Elsa de ‘Bond ter bestrijding eener gruwelmode’ op (1892). Zeven jaar later ontstond hieruit de Nederlandsche Vereeniging tot Bescherming van Vogels, de hedendaagse Vogelbescherming. De eerste leden waren vrouwen die zich inzetten tegen dierenmoord. En met succes! In 1912 kwam de Vogelwet tot stand, waarmee Nederland het eerste Europese land werd waar in principe alle –uitzonderingen daargelaten– in het wild levende vogels een beschermde status kregen. De vrouw met het geweer zou Coco Chanel zijn.

Het idee om aandacht te besteden aan de vogelaars van het eerste uur kwam van de Nederlandse Ornithologische Unie (NOU), een vereniging voor amateurs en professionele vogelonderzoekers -eveneens 100 jaar oud- die zich tot doel stelt ‘de interactie en kennisoverdracht tussen beide groepen te bevorderen’. Een van die vroege vogelaars stelde dat vogels kijken van alle sporten de meest wetenschappelijke, en van alle wetenschappen de meest sportieve sport is. 

Waarschijnlijk hadden die eerste vogelaars geen idee dat ze aan het pionieren waren. Ze moesten het doen met veel beperktere middelen dan tegenwoordig. Bij het artikel stond een foto van een oud zeepbakje dat door Willem Bierman werd gebruikt voor het bijeenhouden van aantekeningen in het veld. De zelfvervaardigde camera van vogelaar Frans Kooijmans woog 16.5kg. Het ding werd ‘het kanon’ genoemd. De Tweede Wereldoorlog leverde hem iets bijzonders op: uit het vizier van een oude Duitse tank wist hij twee lenzen te slopen die een aanzienlijke verbetering voor zijn eigen kanon betekenden.

De verzamelwoede van Bernard van Dooren resulteerde in 102 sigarendoosjes vol met (leeggeblazen) eieren. Nu is deze verzamelpraktijk verboden. 

Uit hun notities over de vogeltrek blijkt het inzicht over dit intrigerende fenomeen te groeien. ‘Het bleek dat vogels de halve wereld over vliegen tijdens hun trek. Voordien dachten mensen nog dat een koekoek 's winters veranderde in een sperwer, of dat zwaluwen overwinterden in de modderbodems van sloten en ander water.’ Op de illustratie hiernaast is de voorzittershamer van de Club van Vogelkundigen te zien, uit 1941.

Elke hedendaagse vogelaar staat op de schouders van deze oude reuzen. Plus een reuzin! 

Mijn liefje en ik reden in september naar de lagune van Gallocanta om daar migrerende kraanvogels te zien. Het is een plek waar duizenden vogels in dit seizoen neerstrijken. We waren destijds helaas te vroeg. Er zijn grofweg drie migratieroutes. De kraanvogels uit Scandinavië (Noorwegen, Zweden, delen van Finland), Centraal-Europa (Duitsland, Polen, Tsjechië) en de Baltische Staten (Letland, Litouwen, West-Estland) gebruiken de West-Europese vliegroute. Die voert hen naar de overwinteringsgebieden in Frankrijk en Spanje. Gallocanta ligt op die route. De route van de terugreis naar de broedgebieden in het voorjaar verschilt nauwelijks van de heenreis. De vogels gebruiken heen en terug dezelfde tussenstops. (Gallocanta is gearceerd op de kaart bovenin.) 

Inmiddels streken daar al ruim 11.000 kraanvogels neer. We hadden ons voorgenomen ze te gaan zien als ze in voldoende aantallen waren gearriveerd en als de wegen ernaartoe sneeuwvrij waren. (De lagune ligt op meer dan 1.100m hoogte dus het kan er sneeuwen.)

Ik kon mij verheugen op de excursie die rondom de lagune wordt aangeboden; er is er eentje in de ochtend en een in de namiddag. Dat betekent dat er verschillende soorten lichtinval zijn. Joehoe! Het recente noodweer door de DANA gooide echter roet in het eten. De route die we zouden volgen, is nu moeilijk begaanbaar door de vernielingen die het kolkende water in dat gebied aanbracht. Als we ongehinderd naar Gallocanta willen rijden, moeten we omrijden en dat trekt ons niet per se. Er is immers ook al sneeuw gevallen. We gaan zien wat er de komende maanden gebeurt.

Het is niet zo dat ik nog nooit van mijn leven kraanvogels zag. Toen we in 2005 na vroegpensionering aan onze wereldreis begonnen, zagen we er twee in het natuurpark Kakadu (Northern Territory) van Australië. De exemplaren op de foto behoren tot de brolkraanvogels; de Ozzies noemen ze daarom ‘brollos’. We hebben tot maart 2025 om ze in groten getale in Spanje te zien.

De wonden likken

Boy oh boy, wat zaten de peilingen ernaast en wat een waardeloze verkiezingsuitslag! Maar het Amerikaanse volk heeft gesproken en koos een elitaire autocraat met xenofobe trekken. Een man met een radicaal kapitalistische agenda en veel dubieuze types om zich heen.

Donald Trump won deze presidentsverkiezing echter overtuigend, dat moet hem en zijn campagneteam worden nagegeven. Ik las terug wat ik blogde na zijn verkiezing in november 2016. Dat was vergelijkbaar. In de aanloop ervan: wensdenken dat er eindelijk een vrouwelijke president in Amerika aan het roer zou komen. Achteraf: een plaatje van de huilende Miss Liberty. Kamala was klaar om het te doen, Amerika was niet klaar voor een presidente van kleur. 

Een vriend stuurde op de ochtend na de uitslag een Whatsapp met de blazende Trump en het gedoofde vrijheidsbeeld. Hij vond de uitslag ‘een klotezooi’, net als ik. De politici die hedentendage met name verantwoordelijk zijn voor deze zooi in de wereld zijn Poetin (Rusland), Xi (China), Netanyahu (Israël), Milei (Argentinië), Modi (India) en Kim Jung Un (Noord-Korea) maar ook dichter bij huis zijn ze gemakkelijk te vinden. Neem Orbán (Hongarije), Meloni (Italië) en Wilders (NL). Daar voegt Trump zich nu -weer- bij. Het is mij nogal een rijtje illustere niet-deugmensen... Vrienden voor het leven!  

Mijn eigen vriend trok de -in mijn ogen terechte- vergelijking met de jaren '30 van de vorige eeuw. Mussolini, Stalin, Hitler en Franco; enge extreem-rechtse mannen die elkaar jaren later weer vonden op dezelfde inktzwarte bladzijde van de wereldgeschiedenis. Wie deze duistere tekenen aan de wand niet ziet, is naïef of (nóg erger:) onverschillig. 

Het interesseerde de Trump-gezinde Amerikanen kennelijk geen bal. Het lijkt hen vooral te gaan om geld (economie). Nu kun je niet zonder en hoe meer geld hoe gemakkelijker het leven maar de VS zijn bij uitstek het land van de financiële transacties: als jij iets doet voor mij, doe ik iets voor jou. Het lijkt daar minder of niet te gaan om principes, omgangsvormen, normen en waarden. 

Het lichtpuntje van Kamala Harris zelf was achteraf dat je in het donker de sterren beter ziet. Tja. De Democraten hebben een lange weg van soul searching te gaan. Hun boodschap komt niet meer aan bij de kiezer. Dat geldt voor (sociaal) democraten in de hele wereld. Een wereld die weer een ruk naar rechts maakt. Net als toen...

Mijn liefje droomde de nacht na de verkiezingsuitslag dat Trump werd doodgeschoten en ik droomde dat wij samen in zee zwommen toen er achter mijn rug een witte haai opdook. Zij sommeerde mij onder te duiken. Dat deed ik. Daarna schrok ik wakker en bleef lang klaarwakker. Ik heb mij voorgenomen mij meer te distanciëren van alles dat komen gaat nadat de 47^ste president is geïnaugureerd in januari 2025. 

Voor nu lik ik mijn wonden. Ooit las ik ergens ‘Licking your wounds will not stop the bleeding but applying pressure will.’ Niet-Republikeinen in de VS hebben twee maanden de tijd om na te denken over hoe die druk het best kan worden opgevoerd. Ik weet een ding zeker: mensen scharen zich niet automatisch achter het idee van een democratie. Wel achter democratie die hun leven verbetert. 

De situatie na de natuurramp in Spanje is eveneens een open wond. Niet alleen lijkt men niet precies te weten hoeveel mensen nog worden vermist (er verschijnen nauwelijks aantallen in de media), het wordt steeds duidelijker hoezeer de verantwoordelijke bestuurders van de Partido Popular (PP) in de Generalitat Valenciana ernstig hebben gefaald. Het is wel mijn regio maar niet mijn regering. Te weinig aandacht was er voor de eerste signalen, te laat werd er gereageerd op het weeralarm, ze logen achteraf en schoven de schuld onterecht af op enkele staatinstituties (AEMET en de landelijke regering in Madrid). Vooral de kop van de regiopresident, Carlos Mazón, moet rollen; ldus artikelen in de krant El País en andere media. 

Wat ook erg is, is dat er een milieuramp dreigt in het zwaarst getroffen deel van de regio Valencia. 107 afvalwaterzuiveringsinstallaties, ongeveer de helft van alle installaties, zijn letterlijk begraven onder de modder. De drinkwatervoorziening voor burgers is inmiddels grotendeels hersteld maar de waterdruk laat hier en daar te wensen over. Bij ruim 80% van de 850.000 bewoners van de 69 getroffen gemeenten die het hardst zijn getroffen, komt weer water uit de kraan.

Zonder deze zuiveringsinstallaties wordt stedelijk rioolwater nu rechtstreeks geloosd in de rivieren Júcar en Turia (twee van de boosdoeners van deze ramp). Ook de installaties van fabrieken in de omgeving van Valencia-stad zijn vernield; zij moeten nu ook rechtstreeks in de rivieren lozen. Er stromen dus miljoenen liters ‘grijs’ water naar het laagste punt, ofwel naar de kust en daarna in de Middellandse Zee. Alles dat door het kolkende water werd meegesleurd ligt op de stranden van Valencia-stad tot aan die van kustplaats Denia. Ook dode paarden, schapen, pluimvee en varkens. Nu nog vermiste personen zijn waarschijnlijk ook in zee terechtgekomen, vermoedt men.

Wat eveneens problematisch is, is dat de reeds afgevoerde modder in de ondergrond gaat stollen hetgeen de afvoer van water uit die gemeenten zal bemoeilijken. Bovendien zijn bovengrondse waterleidingen in het gebied ernstig beschadigd geraakt waardoor er veel lekkages ontstonden. Daar zorgt voor die lage waterdruk. De ondergrondse leidingen schijnen in orde te zijn. Er is echter een groot tekort aan loodgieters dus nu rekruteert men een leger van loodgieters uit heel Spanje. 

In het gebied rondom de lagune van Albufera, een waardevol moerasland, wordt de beroemde paëllarijst verbouwd; dat is het belangrijkste geïrrigeerde gewas in die omgeving. Deze rijstvelden, die circa 15.000 van de 2.1000ha bestrijken en een van de belangrijkste economische pijlers van de regio zijn, raakten ook ernstig vervuild. De lagune ligt vol met giftig afval: autobrandstoffen, koel- en remvloeistoffen en dozen vol met medicijnen. Spanjaarden vrezen nu dat ze vanwege deze vervuiling de komende 50 jaar vergiftigde rijst zullen moeten eten... 

De vogels in de lagune van Albufera, een Natura2000-gebied dat tot voor kort symbool stond voor de biodiversiteit van Spanje, staan pikkend tussen de aangespoelde auto’s, containers, plastic speelgoed en ander materiaal. Overigens zijn de nieuwe grenzen van dit natuurgebied nog steeds niet goed te zien. 

En dan nog iets over mijn oogoperatie die afgelopen week plaatsvond. Ik moest mij vroeg melden, zat daarna twee uur in summier ondergoed (met papieren wikkeldoek) in de wachtruimte voor de operatiekamer te bevriezen. Toen mijn tanden begonnen te klapperen, sloeg een verpleegster mij een extra deken om. De jonge verpleger die de infuuscanule moest plaatsen, was onzeker, heel aardig maar wel een prutser. Nadat hij mijn rechterhand had verramponeerd, bracht zijn ervaren collega het ding in drie seconden op de rug van mijn linkerhand in. Ik begrijp dat iedereen moet leren maar ik ben op zo’n moment liever geen proefkonijn. Zo zat ik daar (als jongste), in mijn eigen bubbel, op een aftelrijtje met anderen terwijl stemmige Spaanse muziek door de ruimte schalde. Daar begon het vele oogdruppelen en andere voorbereidingen voor de ingreep. Totdat het mijn beurt was. 

Deze operatie was interessant en -inderdaad- een fluitje van een cent. Het gaat om een medische ingreep die men faco-emulsificatie noemt, met behulp van een robot. Die robot, een kast op wieltjes ter grootte van een klein mens, heeft speciaal LED-licht waardoor de chirurg extra scherp ziet, extra dunne mesjes voor incisies in het hoornvlies, automatische vloeistof en luchttoevoer, zendt ultrasone trillingen uit waardoor de te verwijderen lens verpulvert, een afzuigfunctie die de oude lens verwijdert. (De oogbal bleef zitten.) De chirurg kan de robot aansturen met een knop of voetpedaal. Dit type operatie is een veilige en minimaal invasieve procedure met een laag risico op complicaties. Aldus de folder. 

Ik kreeg een groene sluier over mijn hoofd (die kleur zou rustgevend werken?!) zodra ik op de operatietafel lag. Barefoot in nikab... Het luik voor mijn te opereren oog werd geopend maar zelf zag ik alleen diffuus licht in de verte. 

Horen deed ik echter alles. De chirurg, mijn eigen dokter Joaquin, communiceerde met de robot die elke volgende fase aankondigde. Tussen die processtappen door zei een vrouwelijke robotstem telkens ‘Continuamos’, laten we doorgaan. Zo kon ik de ingreep toch min of meer volgen. De OK-verpleegster bracht naderhand een oogkap en -lap aan voor mijn oog. Met dat afplaksel rolde ik naar de verkoeverkamer. Voor de volgende dag stond het eerste consult met de arts gepland. 

De avond na de operatie vond op NET5 de finale plaats van Masterchef Australia 2024; een geweldige jaargang. Elke episode gaat doorgaans gepaard met veel emotie. De doos Kleenex staat dan ook standaard op de bank, tussen ons in. Mijn favoriete kandidate Nat bereikte de finale van dit leukste kookprogramma aller tijden maar huilen was deze keer een dingetje. Ik wilde niet dat mijn nieuwe lens uit mijn oog dreef. Nat Thaipun won overtuigend. Joehoe! 

Toen de ‘tapa’ in het ziekenhuis van mijn oog werd verwijderd, zag ik eerst scheel. Meteen daarna begon er een tl-buis in mijn oog te flikkeren. Volgens de arts was dat alles normaal. De kunstlens is van Bausch + Lomb; het garantiebewijs kreeg ik mee naar huis. Deze lens heeft ‘een doorlopend 360° vierkant randontwerp’. Ik heb nu dus zelfs een oog in mijn achterhoofd. Nou jij weer! Deze lens maakt alles wat witter of lichter. Het geflikker is inmiddels gestopt. Ik druppel mij suf en hoop zo infecties te vermijden. Lezen zoals ik dat doe, wordt nog even afgeraden. Podcasts en plaatjes kijken (vogelboeken, reismagazines) bieden soelaas. Mijn oog en zicht worden elke dag beter.

Democratie in het Wildste Westen

Dit wordt weer een longread. Je had waarschijnlijk niet anders verwacht. De regelmatige lezer weet dat ik geen politicologe ben maar wel zeer geïnteresseerd in binnen- en buitenlandse politiek. Hoe kun je het als blogger niet zijn in deze gepolitiseerde en gepolariseerde tijden?

De Amerikaanse presidentverkiezing staat voor de deur en die gaat deze keer werkelijk ergens over. Kiest men voor doom & gloom of voor optimisme? Voor verdere ontwrichting en een heksenjacht op politieke vijanden of voor samenwerking en uitvoering van een plan? Voor een veroordeelde crimineel of iemand die dit soort types haar leven lang bestreed? (Laat ook even op je inwerken dat veroordeelde personen in veel Amerikaanse staten niet mogen stemmen...) 

Die veroordeelde crimineel werd door tenminste 20 vrouwen beschuldigd van seksueel misbruik en vorig jaar in New York nog schuldig bevonden aan dat misdrijf. Deze man haalde het vorige week tijdens een rally in zijn hoofd om te zeggen dat hij vrouwen wil beschermen, of zij het nu willen of niet. Het laatste deel van die zin is mogelijk nóg enger dan het eerste deel... 

Zelf zou ik het wel weten: Kamala Harris. ‘Boss Lady’, zoals comédienne Maya  Rudolph haar noemt in de vriendelijke persiflages op Saturday Night Live. (Die moet je bekijken op YouTube. Hilarisch. Harris is haar grootste fan en andersom!)  Niet alleen omdat Harris dan de eerste vrouwelijke president van de VS gaat worden en ook nog eens de eerste presidente van kleur zal zijn. Hoe mooi zou dat zijn?! Als zij gaat winnen, zal dat voor een deel te danken zijn aan de vrouwen die stiekem op haar stemden, zonder dat hun Trump-aanbiddende mannen dat wisten. Dat stiekeme stemmen was een suggestie van actrice Julia Roberts (als voice over). “What happens in the booth, stays in the booth”...

Maar het gaat om veel meer en dat zou iedere rechtgeaarde Europeaan of wereldburger moeten boeien. Over het toekomstig bondgenootschap tussen de VS en Europa, de machtsverhoudingen in de wijde wereld, het functioneren van de NAVO, de aanpak van het conflict in het Midden-Oosten, de veroordeling van machtswellustelingen als Poetin, de afloop van de oorlog in Oekraïne. Dat gaat ons allemaal aan.   

Er zijn circa 244 miljoen Amerikanen gerechtigd om morgen te gaan stemmen. Het is onduidelijk hoeveel stemmers zich hebben geregistreerd en dus hoeveel mensen daadwerkelijk naar het stembureau gaan. Iemand die wil stemmen, moet zich vooraf registeren. Dat is niet in elke staat even gemakkelijk; soms wordt dat proces tegengewerkt. Dit wordt ‘voter suppression’ genoemd, stemonderdrukking. Personen uit de Afrikaans-Amerikaanse gemeenschap overkomt dat het vaakst.  

Een verkiezing in Amerika verloopt anders dan in menig ander Westers land. Een Amerikaanse kiezer kiest niet rechtstreeks voor een presidentskandidaat maar op een kiesman of -vrouw van een politieke partij in zijn of haar staat. (Voor het gemak houd ik één term aan: kiesman.) De bewoner van het Witte Huis wordt dus niet bepaald door een volksstemming maar door de stemmen van het kiescollege. 

Hoe groter een staat, hoe meer kiesmannen die heeft. De grootste staat Californië heeft bijvoorbeeld 54 kiesmannen, dunbevolkte staten hebben er minimaal 2 (plus 1). Er zijn in totaal 538 kiesmannen. Die personen vormen met elkaar het kiescollege. De leden van het kiescollege kiezen vervolgens de president. Om deze presidentsverkiezing te winnen, moeten tenminste 270 kiesmannen zich achter één kandidaat scharen. De meeste presidentsverkiezingen in de wereld worden gehouden volgens de meerderheidsregel, ofwel: de meeste stemmen gelden. Die regel wordt met name toegepast in Europa en Afrika maar dus niet in Noord-Amerika. 

Het huidige Amerikaanse kiesstelsel is het resultaat van een compromis dat in de 18^de eeuw werd gesloten. Men verwierp een verkiezing ‘by the people’ en koos voor een politieke oplossing: senatoren en afgevaardigden konden die keuze beter maken, vonden de bestuurders van toen.

Dit kiessysteem is al jarenlang aan kritiek onderhevig, het wordt zelfs ondemocratisch genoemd. Dat heeft alles te maken met het principe van the-winner-takes-all. Op twee staten na (Maine en Nebraska) krijgt de presidentskandidaat die in een staat met een ‘gewone meerderheid’ wint (50% van de stemmen plus 1) álle kiesmannen van die staat achter zich. De ‘boventallige’ stemmen tellen dan niet meer mee. Zo kan het gebeuren dat de presidentskandidaat die landelijk de meeste stemmen krijgt, niet de meeste kiesmannen achter zich krijgt en zo alsnog de verkiezing verliest. Dat gebeurde in de VS in de afgelopen 20 jaar tweemaal in het nadeel van de Democraten. Denk aan Hillary Clinton die acht jaar geleden met drie miljoen meer stemmen dan Trump de ‘popular vote’ won maar het presidentschap aan haar neus voorbij zag gaan.  

Het Amerikaanse kiesstelsel kent nóg iets opmerkelijks. Als beide kandidaten 269 kiesmannen achter zich krijgen, dan zal het Huis van Afgevaardigden (nu met een Republikeinse meerderheid) de president kiezen en de Senaat (met Democraten in de meerderheid) de vice-president. De kandidaten gaan dit jaar nek-aan-nek. Dat zou voor Harris dus funest kunnen uitpakken maar zover is het nog niet. 

Het gaat morgen dus bloedstollend spannend worden, vooral in de zeven staten die als ‘swing states’ worden bestempeld. Daar kan de winst tot op het allerlaatste moment de ene of de andere kant op rollen. Geen van de kandidaten heeft daar een duidelijke meerderheid. Rode staten op deze kaart zijn nu in Republikeinse handen, blauwe in Democratische. (Je moet ze wel behouden! In Iowa, nu in handen van Trump, zou weleens een blauwe golf kunnen komen.) Trump zou nu zijn verzekerd van 219 kiesmannen, Harris van 226. 

Die kantelstaten zijn: Nevada (6 kiesmannen), Wisconsin (10), Arizona (11), Michigan (15), Georgia (16), North Carolina (16) en Pennsylvania (19 kiesmannen). Dat zijn opgeteld 93 kiesmannen, ruim een derde van het totale aantal.

Uit een recente peiling van The New York Times blijkt dat jonge vrouwen in deze swing states liberaler zijn geworden. Meer dan driekwart van de vrouwen tussen 18 en 29 jaar steunt Kamala Harris (versus 40% van de mannen in deze leeftijdsgroep). Een dag voor de verkiezingen hebben 70 miljoen Amerikanen al gestemd. Miljoenen stemmers zweven nog. 

Wat staat er in deze staten op het spel?

De economie in de staat Nevada (bijna 3 miljoen inwoners) herstelde langzamer van de pandemie dan andere staten. De werkeloosheid is hier nog steeds het hoogst van alle Amerikaanse staten en de huizenprijzen stegen er gigantisch. Latino-kiezers maken daar nu 20% uit van het electoraat. Er is een tamelijk grote Arabische gemeenschap die niet voor Harris stemt omdat ze te weinig afstand nam van Bidens beleid versus Israël. (De onafhankelijke kandidate Jill Stein van de Green Party zou uit die gemeenschap meer stemmen krijgen dan zij.) 

Wisconsin (bijna 6 miljoen inwoners) is een staat in de regio van de Great Lakes, bekend van de zuivelproductie en -industrie. De staat zou onderdeel zijn van de blauwe muur (Democratisch). Plattelandsgebieden hebben zich echter steeds meer tot Republikeinse kandidaten gewend. 

Het ooit robijnrode Arizona (ruim 7 miljoen inwoners) veranderde van kleur door een snelle bevolkingsgroei, het grote aantal jonge Latino-stemmers en de afkeer van de Republikeinse partij in de voorsteden. Dat creeërde ruimte voor de Democraten. 

In Michigan (ruim 10 miljoen inwoners), een Rust Belt-staat die ooit floreerde vanwege de auto-industrie, staal en andere industriële productie, is men verscheurd. Clinton ondertekende ooit een handelsakkoord met Mexico waardoor veel banen verloren gingen. Daarmee ontstond een wrok tegen de Democraten die nog steeds geldt. Harris richt zich daar met name op zwarte kiezers (vooral in Detroit) en witte vrouwen uit de voorsteden die afstand nemen van Trump vanwege diens standpunt over abortus. Deze staat heeft een Arabische gemeenschap van 200.000 personen. Daar deed ze de toezegging, in een van haar laatste rallies, dat ze een einde gaat maken aan de Gaza-oorlog. (Hoe?)

Georgia (3.8 miljoen inwoners) is tegenwoordig de thuisbasis van de extreem-rechtse Republikeinse afgevaardigde Marjorie Taylor Greene. In 2020 verloor Trump daar nipt van Biden; met 11.780 stemmen. Die liet hij ‘zoeken’, weet je nog? De groei van de Aziatische en Latijns-Amerikaanse bevolking veranderde het politieke landschap in de buitenwijken van Atlanta. In 2020 kwamen hier gematigde Republikeinen in opstand tegen MAGA. 

North Carolina (ruim 10 miljoen inwoners) moet sowieso door Trump worden gewonnen als hij een gerede kans wil maken op terugkeer in het Witte Huis. (Hij won hier van Biden in 2020). Zijn basis bestaat er voornamelijk uit witte plattelandsbewoners. Harris mobiliseerde vrouwen in de buitenwijken van grote steden en probeert mannelijke Afro-Amerikanen aan zich te binden. Ze hoopt dat te kunnen doen met ‘hulp’ van de Republikeinse kandidaat Robinson die zich als te verkiezen gouverneur afficheert als ‘zwarte nazi’.

In de vijfde dichtstbevolkte staat Pennsylvania (bijna 13 miljoen inwoners) wordt het vooral nagelbijtend spannend. De latino’s in het epicentrum van deze staat (meer dan 1 miljoen kiezers) konden de recente racistische ‘grap’ over Puerto Rico tijdens de Trump-campagne niet waarderen. (Voor de goede orde: Puertoricanen zijn Amerikaanse staatburgers maar hebben op hun eiland geen Amerikaans stemrecht.) Harris richtte haar pijlen hier met name op de zwevende kiezers. Zo trok ze haar meest uitgesproken voorstel over fracking uit haar campagne terug. Fracking, boren naar schaliegas en -olie, is een belangrijke industrie in deze staat. 

Je hoeft al deze details niet te onthouden wat mij betreft als je maar inziet hoe complex de politieke realiteit er is. Er zijn geen simpele antwoorden op complexe problemen.   

Omdat Pennsylvania de meeste kiesmannen heeft, wordt deze staat gezien als de belangrijkste om te veroveren. Dat is ook de reden waarom Elon Musk, die ooit een pesthekel had aan Donald Trump en nu zijn grootste sponsor is, daar een kantoor opende en een team langs de deuren liet gaan om ondertekenaars van een door Trump gesteunde petitie over de streep te trekken. Elke dag ontving een willekeurige ondertekenaar een cheque van 1 miljoen Amerikaanse dollars. De mening van Amerikaanse juridisch experts is, dat dit een onwettige actie is (en bovenal onethisch). De corrupte megadonor werd daar vorige week voor de rechter gedaagd voor zijn acties. Musk werd zo close met Trump omdat hij de voordelen voor zijn eigen bedrijven voor ogen heeft. Het is geen altruïsme van zijn kant maar puur eigenbelang. Daarin lijken deze mannen op elkaar.

Tenslotte een uitspraak van Koen Petersen, de Nederlandse politicoloog en Amerikanist die laatst werd aangehaald in een analyse over de rol van de media in de Amerikaanse politiek (Volkskrant). Hij schreef dit in zijn boek ‘Einddoel Witte Huis. Hoe de Amerikanen hun president kiezen’. 

‘De president van een land is de eerst aangewezen functionaris om het land te verenigen en het vertrouwen te herstellen. Met voorbeeldgedrag, de benoeming van capabele ministers en door respect uit te spreken voor de instituties. [..] De nieuwe president moet hieraan, in het belang van het land, prioriteit geven.’ 

Wie is de geschiktste presidentskandidaat op dit stembiljet? De vraag stellen, is de vraag beantwoorden. Hopelijk laat de uitslag niet ellenlang op zich wachten. Ik vrees echter hertellingen, rechtzaken en zelfs geweld... 

Het is hoog tijd voor een nieuwe generatie politici in Amerika. Tijd voor nieuw leiderschap. America needs a WAP (a Woman as President).

Kamala-Mamala for President!

Buiten blaast de noorderwind, binnen bloeit de kolokwint

Oorspronkelijk had ik deze 1.745ste blog bedacht als een luchtige. Met een knipoog maar ook met een beetje kippenvel vanwege Halloween. De realiteit greep hard in. Veel kippenvel en nauwelijks luchtigheid... In de autonome regio Valencia, waarin mijn liefje en ik wonen, vond namelijk een grote natuurramp plaats. 

Er viel in zeer korte tijd zoveel regen als er normaliter nog niet in een heel jaar valt. Op een enkele plek werd ruim 400mm neerslag gemeten. Dat is ongeveer de helft van wat er in een heel jaar in Nederland valt. Er vielen hagelstenen uit de lucht ter grootte van een fors uitgevallen Hollandse gehaktbal. Personen in de vrienden- en kennissenkring die niet precies weten waar wij vertoeven in deze regio, vroegen of wij het droog hielden. Welnu, wij ontsprongen de dans. Meer dan harde wind, wat buien en een donkergrijze lucht kregen we niet. We zaten hier kennelijk aan de rand van de depressie. Dank voor jullie medeleven! 

Er waren dorpen en steden in het noorden van het land waar het hard toesloeg. Wij reden daar september jongstleden nog rond (onze rondreis door Aragón), zoals in Teruel, Utiel en Requena. Daar werden bewoners volledig overrompeld door het kolkende water. Er raasde een muur van regenwater door sommige bergdorpen. Meegesleurde auto’s stapelden zich op in de smalle straten, huizen liepen volledig onder of stortten in, bruggen bezweken, rivieren zwollen aan tot apocalyptische proporties. Nu is het onbegaanbaar gebied. Tot dusver overleefden 155 mensen* de ramp niet. 

In dit soort stadjes bestaat geen riolering en vaak liggen ze aan de oever van een rivier of aan de voet van een heuvel of berg. Je kunt je de ellende dus voorstellen. Mijn liefje, de weervrouw van de familie, was eergisteren al bezig met het naderende noodweer. Zij weet wat een DANA teweeg kan brengen. Zij merkte de code rood vroeg op sinds zij zich via Whatsapp abonneerde op het weeralert van AEMET, de Spaanse KNMI. Ze meldde mij vanaf gisterenmorgen heel vroeg elk uur waar de noodsituatie zich had ontwikkeld en toonde mij beelden. Beelden die schokten. Ze las elke Spaanse krant in de getroffen regio. Langzaam ontstond de ramp ook in mijn hoofd.    

Onze vrienden Simone en Han-Dick reizen momenteel met Nederlandse familieleden rond in Andalusië. Ook zij krijgen al dagen een stevige hoeveelheid regen op hun koppies. Kasian. De ondergrond is daar kurkdroog waardoor het water bijna niet wordt opgenomen.   

De Spaanse regering riep drie dagen van nationale rouw uit. Die periode gaat vandaag in en duurt tot en met aanstaande zaterdag. Tres dias de luto nacional. In onze woonplaats zijn alle geplande festiviteiten (in verband met Allerheiligen en Allerzielen) geannuleerd, uit respect voor de doden. 

Deze natuurramp kon gebeuren door een combinatie van een aanhoudend lagedrukgebied met een bel koude lucht erboven (de oude-vertrouwde DANA; in Nederland noemt men dit een 'koudeput'), een te warme Middellandse Zee (nog steeds boven 20 graden Celsius) en de gevolgen van klimaatverandering (opwarming). Hierdoor worden de buien extremer. Een zeer ongelukkig, zelfs dodelijk trio. Een die zich op enig moment weer kan voordoen in de nabije en verre toekomst. We moeten er hier mee leren leven. Wie de ogen hiervoor sluit, is naïef.

Wat daarop allemaal rijmt... asjeblief, massief, fictief, corned beaf, madelief, recidief, Tenerife, effectief, preventief, primitief, kiekendief, Tel Aviv, explosief, hartedief, digestief, impulsief, kalief, liefdesbrief, bloemmotief en zo voort.  

Hieronder vind je de oorspronkelijke blogtekst.

*Inmiddels steeg het dodental naar boven de 200 en er worden nog vele mensen vermist. De reddingsdiensten zoeken in ondergelopen tunnels, ravijnen en een ondergrondse parkeergarage

-------------------------------------------------------------------------------------------

De tijd van rijmelarij is weer aangebroken. Voor mij als blogger begint dat op een dag als vandaag (Halloween) en gaat door tot 6 december, als Sinterklaas weer op zijn stoomboot naar Spanje stapt. Mijn Nederlands Rijmwoordenboek maakt in deze periode overuren. Dat boek staat op een lage boekenplank -van de wereldwijde klassieker Billy van Ikea- met een stel andere papieren mastodonten: de woordenboeken NL-Spaans en Spaans-NL. Maar met dit ene bijzondere boek kan ik rijmen en dichten zonder mijn shirt op te lichten!   

Jaap Bakker (1955) is dé man achter dat Rijmwoordenboek. Mijn eigen uitgave stamt uit 1986, al is het geen eerste druk. In dat jaar braken de samensteller met zijn boek nationaal door. Er bestond destijds nog geen rijmwoordenboek in Nederland; in omringende landen al wel. Bakker was sinds begin jaren '80 achter de schermen bezig om er een samen te stellen. Toen hij vernam dat de taalvirtuosen Ivo de Wijs en Drs P. er ook aan waren begonnen, overwoog hij te stoppen. Zij kregen de financiering echter niet rond. De Wijs wenste Bakker veel sukses met zijn project. De rest is geschiedenis.

Laatst las ik een heel aardig krantenartikel (Vk) over hem en zijn nieuwste herziene uitgave. Wie is deze man, 'die met de volledigheid van een wiskundige, de precisie van een atoomklok en de onvermoeibaarheid van een verzamelaar zijn leven aan het rijm heeft gegeven'? 

Hij studeerde Geneeskunde in Groningen in een ver verleden. Zijn liefde voor het lichte vers en lied ontstond bij het lokale studentencabaret. Begin jaren '80 kreeg hij een opleidingsplek op de afdeling Neurologie in het AMC van Amsterdam; een opleiding die hij nooit afmaakte omdat het rijm aan hem trok. Hij werd part-time docent aan een opleiding voor paramedici. Zo hield hij vier dagen per week over voor zijn Grote Liefde. Zijn bed bevindt zich tussen twee kasten met liedbundels en rijmwoordenboeken.

Bakker deed vijf jaar over de eerste editie van zijn Rijmwoordenboek. Schrijven deed hij toen nog met de hand. Toen het boek af was, ontving hij een computer met daarbij een cursus Wordperfect. 

Wat is rijm precies? Twee woorden rijmen als er sprake is van een klankovereenkomst vanaf de laatste beklemtoonde klinker(combinatie) van de woorden. Rijm is het magnetisme van de taal. Twee woorden die rijmen trekken naar elkaar toe, je moet ze met kracht uit elkaar halen. Rijm geeft het gevoel dat het klopt wat er staat. Rijm is ook onverwacht omdat het twee woorden aan elkaar kan klinken die inhoudelijk niets met elkaar te maken hebben. (De journalist noemt hier Israël/kinderspel als voorbeeld... Tja.) 

Bakker haat schrikkelrijm, een term die hij zelf heeft gemunt. ‘Het heeft zelfs Van Dale gehaald’, zegt hij met kalme trots tijdens het interview. Van schrikkelrijm is sprake als een niet-beklemtoonde lettergreep rijmt op een beklemtoonde. Zoals bijvoorbeeld zing op schering, of dag op inslag. 

In de inleiding van deze 17^de druk buigt de samensteller zich over de vraag of gelijke klanken met en zonder slot-n zuiver op elkaar rijmen. ‘Als Eden u te weinig biedt, zoek dan rustig uw heil in Ede.’ Het moet wel leuk blijven. Dat zegt veel maar niet alles over deze man. Het ambacht van het precieze rijm wordt nog maar weinig beoefend... Zelf pas ik ervoor te rijmen maar niet te dichten!  

Sinds de vorige herziene editie (2010) kwamen er in het nieuwe boek circa 5.000 woorden bij. Dat brengt het totaal op 95.000! Hij ontvangt al jarenlang suggesties van enthousiaste types zoals ik, op Post-its en in mails. Voor mij geen Van Dale, ik ga uitsluitend voor de Bakker-versie. Je zou zijn Rijmwoordenboek bijna een burgerinitiatief kunnen noemen... Maar ere wie ere toekomt. 

Griezels

De pompoenen zijn reeds uitgehold

De spinnenpoten rondgetold

Lust jij een bloedwijntje erbij?

Dat is gegarandeerd niet giffenvrij!

 

Halloween is het favoriete feest

Daarom zie ik eruit als griezelbeest

Die heksenhoed past iedereen

Maar 't is ongeschikt voor een brekebeen

 

Want zweven op een bezemsteel

Is het allerbelangrijkste onderdeel

van de Halloweense taken

Daarin mag geen heks verzaken

 

Dit is wat heksen ook graag doen:  

Knutselen aan een noodrantsoen  

Van Dick Schoof maken ze worst

En Faber dient als crispy korst

 

Wat doen we met de blonde Geert?

Die vermalen we tot koffie verkeerd

En voor Yeşilgöz, op een kattenrug,

Een ritje naar de hel en trug!

 

Door Jaap kwam het allemaal goed

De rijmwoorden vlogen uit de hoed

Als dank voor al zijn toewijding

Is'ie welkom in mijn heksenkring

Niet seniel

Binnenkort ga ik onder het mes. Niet voor een levensbedreigends ziekte maar vanwege een haperend oog. Met een flinke dosis overdrijving zou je dat  levensbedreigend kunnen noemen. Zeker voor iemand met hobby’s als bloggen, lezen, fotograferen en vogels kijken. Je hebt twee goede ogen nodig voor het beste resultaat! Met mijn gezichtsveld is niets mis, het is de gezichtsscherpte. 

Staar is een oogziekte die vooral wordt geassocieerd met ouderdom. Naarmate we ouder worden, gaan de eiwitten in de lenzen van onze ogen klonteren en die vertroebelen een lens. Rond de leeftijd van 75 jaar heeft 70% van de ouderen staar ontwikkeld. Bij mij is geen sprake van ouderdomsstaar. Dit type wordt ook seniele staar genoemd; daarmee wil ik niet worden geassocieerd! 

Bij mij ontstond dit euvel als gevolg van de oogoperatie die ik begin 2023 onderging. Er bleek destijds een maculagat achter een van mijn ogen te zijn ontstaan. Niemand kon (kan) mij uitleggen hoe dat ontstond. Het was dikke pech. Dat gat moest direct microchirurgisch worden gedicht en dat werd gedaan in een expertisecentrum in Murcia. De chirurg zou na de vitrectomie tijdens dezelfde  operatie tevens een kunstlens plaatsen. De ervaring wijst namelijk uit dat patiënten die deze operatie ondergaan, binnen een jaar staar ontwikkelen. Ik tekende een formulier voor het plaatsen van die lens en de oogarts had het type kunstlens bepaald. Twee vliegen in een klap. 

Ken je de grap van de lens die zou worden geplaatst? Dat gebeurde niet. 

Dat ontdekte ik pas toen het zicht in mijn geopereerde oog in de loop van de afgelopen maanden achteruitging. Eerst langzaam en toen snel. Hoe kon dat nou?! Het verbijsterde mij... Tijdens een later consult onderzocht de arts mijn oog en constateerde dat er helemaal geen kunstlens was geplaatst door zijn collega. ‘No hay lente’. ♫ Het is nooit lente in de kijker van een sneue oogpatiënte ♫ Daarom ontwikkelde ik staar.

Het toeval wil dat ik in diezelfde periode mijn Spaanse rijbewijs moest vernieuwen. Daar kwam ik een dag of twee te laat achter. Dus ik snelde naar het lokale kantoor van DGT (Dirección General de Tráfico) om mijn excuses te maken en een nieuw bewijs aan te vragen. De assistente aan de balie keek mij geamuseerd aan. Zij vertelde mij dat er talloze Spanjaarden zijn die hun ‘permiso’ jaren laten verlopen en dan zonder schroom een nieuw rijbewijs komen halen.

Twee dagen later kon ik de tests komen doen. Eerst had ik een afspraak met een keuringsarts. Het bleek een nogal flirterige, oudere Spanjaard te zijn die erg onder de indruk was van de taalbeheersing van deze polyglot. We kletsten wat terwijl hij mijn medische gegevens noteerde. Daarna begeleidde hij mij naar een andere ruimte. Ik moest op circa zes meter afstand, met mijn rug tegen de muur, kleine letters en symbolen op een kaart benoemen. Net als bij de oogarts maar dan zonder phoroptormachine. Met één oog per keer, afgedekt met mijn hand. 

Inwendig zakte ik door de grond. Mijn goede oog is scherp onder alle omstandigheden, mijn sneue oog worstelt momenteel met scherp zien op afstand. Als chauffeur kijk je altijd met twee ogen tegelijk dus waarom test men je hier dan met een óóg per keer? Hoe kwam ik door deze test heen? ¡Caramba! Mijn rijbewijs! 

De arts gebood mij eerst de test te doen met mijn sterke oog. Dat was mazzel. Ik vloog door de letters heen. Hij kon mijn tempo van benoemen nauwelijks volgen. Toen waren de symbolen aan de beurt. Zit de opening boven, onder, op links of op rechts? Van de weeromstuit noemde ik boven soms onder en andersom. ‘Arriba, abajo’ wat scheelt het? Waar was die talenknobbel gebleven? Bij links en rechts ben ik nooit in de war. ‘Links’ weet ik al in alle talen te zeggen sinds ik een politiek bewuste puber ben. 

Daarna was het mindere oog aan de beurt. De eerste letterreeks wist ik mij te herinneren. Dat deed ik zonder hapering, uit mijn hoofd. (Niet seniel!) Omdat de arts op het bord moest meekijken om te zien of ik de letters en symbolen wel correct benoemde, had ik tijd om tussen de vingers van mijn afdekhand door te kijken. Zo vloog ik door de kaart heen. Vroeger noemden we dat spieken nu heet dat ‘slim zijn’. Uiteindelijk behaalde ik 10/10; tweemaal de maximale score. De arts complimenteerde mij met dat resultaat. 

Ik was een fraudeur maar kon daar op dat moment niet mee zitten. Daarna moest ik ook nog een inschattingsoefening doen aan een machine met hendels; daar behaalde ik eveneens de maximale score. Met twee ogen open. De derde 10 was binnen.   

De kunstlens (Intra-Oculaire Lens) gaat er dus binnenkort in. Verdovingsinjectie in het oog (brrrr), sneetje in het hoornvlies, openen van het lenskapsel, verwijderen van de troebele lens, kunstlens erin. Klaar! En dat in circa 30 minuten tijd. Weer een stap op weg naar mijn bionische ik... En dan weer zo scherp zien als een adelaar? Als Arendsoog?

De oogarts vroeg of ik wilde worden geopereerd door de Murciaanse chirurg die de vitrectomie uitvoerde of door hem. Liever door hem, zei ik vol overtuiging. Vooropgesteld dat hij mij 100% garantie kon geven dat de operatie goed zal verlopen, zei ik er achteraan. Hij keek mij enigszins vertwijfeld aan en zei in de lucht ‘intento, intento’. Ik snap heus wel dat er geen garanties zijn te geven op een goede afloop van een medische ingreep. Ik zei hem dan ook dat ik niet al te serieus was op dit punt. Daarna brak een grote lach op het gezicht van dokter Joaquin door. Deze aardige man lijkt niet gewend aan een grapjurk tegenover zich. De gemiddelde leeftijd van zijn patiënten is waarschijnlijk 75 jaar. Dan wordt er kennelijk niet meer gedold! 

Zelfs een routineuze ingreep als een staaroperatie kan foutlopen. Ik ben inmiddels op de hoogte van de complicaties die zich kunnen voordoen. (Zo’n type patiënte ben ik nu eenmaal.) Naast zwermen gevederde vriendjes zie ik nu overal zwermen vliegende oogballen...  

Onze vrienden Piet & Agnes waren onlangs bij ons op bezoek voor koffie en een lichte lunch. Agnes vertelde nietsvermoedend aan mijn liefje dat een vriend van hen een bacteriële infectie opliep tijdens of na een staaroperatie en nu chronisch last heeft. Hij rijdt daarom liever geen auto meer. Mijn liefje, aan de andere kant van de tafel, zei daarop zoiets als ‘shhhhht, B. krijgt die ingreep binnenkort’. Zelf luisterde ik op dat moment naar Piet maar ik hoorde haar ‘shhht’ zeggen en ving het woord ‘staar’ op. We zijn dan wel gedeeltelijk en tijdelijk slechtziend maar nog steeds niet seniel!

Wish me luck. De foto van mij als piraat houd je tegoed.

Heart surgery on a pea

We tellen snel af in deze jaargang van Masterchef Australia. Van de 22 kandidaten met wie we dit seizoen begonnen, zijn er nog maar vijf over; drie vrouwen en twee mannen. Wie het zijn? 

• Harry Butterfield: een 29-jarige die werkzaam is in commercieel vastgoed, uit Queensland. Met Italiaanse root. Bijnaam ‘The Fish Guy’. Leuke kerel.
• Josh Perry (Pezza): een 43-jarige slager uit Tasmanië. Over hem blogde ik eerder. Ik vind deze vleesman boven verwachting presteren.
• Mimi Wong: een 25-jarige lerares uit New South Wales, geboren in Hong Kong. Ze leerde daar koken van haar grootmoeder. Ze was diep teleurgesteld dat het haar niet lukte immuniteit te vergaren op vaderlandse bodem, met inheemse kookkunst.
• Nat Thaipun: een 28-jarige barista uit Victoria, met Thaise roots. Ook over haar blogde ik al. Een potje zonder deksel, iemand met grenzenloze kwaliteiten...
• Savindri Perera: een 30-jarige bankemployee uit South-Australia, met Sri Lankaanse roots. Zij is de come back kid. Ze viel af, kreeg een kans om terug te keren in de competitie en won die kookbeurt. 

Het is aardig dat eenieder van hen uit een andere staat afkomstig is. Goed voor de kijkcijfers. Het is ook aardig dat wij die staten allemaal bezochten tijdens onze  rondreizen door dat immense land Down Under. De kandidaten met Aziatische roots zijn in de meerderheid en dat verrast niemand. Nou ja, misschien Marjolein Faber en Geert Wilders... Dat soort types prefereert waarschijnlijk een gehaktbal of boerenkool boven een kruidige curry. 

Wat mij überhaupt opvalt, is dat er dit jaar relatief weinig vegetarisch of vegan wordt gekookt. In de vorige twee edities was dat een duidelijke trend maar die zette niet door in 2024. Er wordt af en toe wel vlees- en visloos gekookt dit jaar maar doorgaans liggen er dierlijke proteïnen op het bord. 

Inmiddels heb ik twee favorieten in deze competitie: Harry en Nat; met een lichte voorkeur voor Nat vanwege haar enorme creativiteit en veelzijdigheid. Zij is goed in zowel zoete als hartige gerechten en niet alleen uit de Aziatische keuken. Harry is de Koning van de Vis. Wat die man met vis en schaal- en schelpdieren kan doen, is ongekend. Hij weet uit het kleinste graatje nog smaak te persen. 

Het kookniveau van deze amateurkoks ligt sowieso hoog dit seizoen, veel hoger dan in de voorgaande twee jaren. Over Nat zei menig jurylid reeds dat ze op chef-niveau kookt. Kom er eens om. Wie-o-wie gaat dit jaar winnen? Het wordt ongetwijfeld een interessante, spannende finale. 

Mijn liefje, vriendin Bernadette in Nederland en ik zijn weer geheel in de ban van dit onderhoudende kookprogramma. Sinds het tijdstip van uitzenden is vervroegd van 19:30 uur naar 18:30 uur vind ik het lastiger om het diner goed te plannen maar ik doe dagelijks mijn best. Soms dien ik iets op voordat het programma begint, soms erna. Wat de mate van trek dicteert. Mijn liefje heeft (als persoon met diabetes 2) behoefte aan regelmaat dus dat gevoel bepaalt vaak mijn kookschema. 

Er was in de afgelopen weken veel te beleven voor de enthousiaste kijker: een wedstrijdproeverette, een productveiling met kooktijd als inzet, grote teamopdrachten, een masterclass van een Aziatische Michelin-sterrenkok, namaakgerechten met recepten van 10 bladzijden en 4 uur kooktijd, hartchirurgie op 90 doperwten, grote en venijnig kleine Mystery Boxes, witte schorten (koken voor immuniteit) en zwarte schorten (afvalrace), een bezoek met het gehele team aan Hong Kong. Het waren vaak uiterst spannende afleveringen. Alles boeide mij!

Het Franse jurylid Jean-Christophe Novelli viel nogal uit de toon tijdens het bezoek aan de ‘Geurige Haven’ (de Chinese vertaling van Hong Kong). Hij was een soort vijfde wiel aan de wagen in mijn ogen, wist zich geen raad met die anderssoortige smaakexplosies. Hij had dan ook zelden iets substantieels te melden over de bereide en geproefde gerechten. Collega-jurylid Poh Ling Yeow was daar juist als een vis in het water. Ze was vooral in haar nopjes met de verrichtingen van de straatverkopers (dai pai dong) van die stad. Kantonees voedsel voert er de boventoon. Jammie! 

Vroeger hadden we persoonlijk mailcontact met Poh, vóór de tijd dat ze internationaal bekend werd. We zochten haar in maart 2014 op tijdens een culinair evenement (oesterfestival) met kookdemonstraties in West-Australië. Bij toeval lazen we erover in een streekkrant en zagen haar naam. We reden naar Albany, kregen het laatste plekje op de lokale camping, kochten twee van de laatste kaarten en gingen op haar zitten wachten. Ze signeerde daar destijds haar eerste kookboek, getiteld ‘Same same but different’. Dat gesigneerde boek deden we kado aan onze MC-collega Bernadette. 

Inmiddels zijn er tussenpersonen die haar honneurs waarnemen en dat begrijpen we. Dat heeft niks met kapsones te maken, ze is inmiddels een BO'er, Bekende Ozzie. Op social media heeft ze ruim een half miljoen volgers en er is zelfs een onofficële Poh Fanclub. Ze blijft even benaderbaar, aan de commentaren te lezen. Maar ze is tegelijkertijd ook een 'private person'. We stuurden haar onlangs wederom een persoonlijke mail, tien jaar na onze ontmoeting. Met foto’s van die leuke dag. (Via Matt, haar agent.) 

Pohs recentste kookboek (2022) is getiteld ‘What I Cook When Nobody Is Watching’. Daarin hanteert ze het motto ‘hoe simpeler je eet, hoe gelukkiger je bent’. Rijkbelegde broodjes, hartverwarmende soepen en ander comfort food, eenvoudige versies van complexe gerechten, handige tips. Binnenkort wordt het in Huize Barefoot tijd voor haar Sweet Soy Pork. Je vindt er echter ook glutenvrije, lactosevrije, vegetarische en vegan gerechten. 

Het is bovendien een zeer kleurrijk boek. Ze stopte er veel Poh in, illustreerde het zelf. Naast haar culinaire carrière is ze namelijk ook kunstenares; bij voorkeur van figuratieve kunst. Op veel van haar recente doeken figureren Aziatische jonge vrouwen met vogels. (Dat schept een extra band!) De foto’s die dit kookboek opsieren, zijn genomen in haar fraaie huis met zwembad en volle tuin in Adelaide. Ze omringt zich met veel kunst en artistieke spullen. Haar twee hondjes Rhino & Tim -die ze haar zoontjes noemt- spelen een hoofdrol in het boek. Als schetsfiguren in zwart-wit kondigen ze elk nieuw hoofdstuk aan. Haar zwarte Schotse terriër Rhino overleed een jaar later, tot haar grote verdriet. De achtergebleven blonde Tim (foto) maakt het goed. 

Onlangs las ik een interview met haar in een online Australisch tijdschrift. Daarin vertelde ze dat zij haar jongste jaren doorbracht als mormoon in Maleisië. ‘De Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen’ is de officiële naam van deze geloofsgemeenschap, die wereldwijd 16 miljoen leden telt. Poh emigreerde als 9-jarige met het gezin naar Zuid-Australië. Ze ontmoette haar eerste echtgenoot Matt in de mormoonse kerk in Adelaide en ze trouwden in 1989. De bruid was destijds piepjong (16 jaar). Negen jaar later scheidden ze. 

In datzelfde jaar verliet ze de geloofsgemeenschap, na een verblijf in Canada. Daar kwam ze in een andere, vrijere wereld terecht, raakte bevriend met een leuke en lieve transgender. Dat opende haar ogen voor andere normen en waarden in het leven. Haar familie is nog steeds mormoons. Poh trouwde  nogmaals, met Jono. Ook van hem scheidde ze, na zes jaar (begin 2021). Ze bleef goed bevriend met haar beide exen. 

Ze beschouwt de kring mensen rond haar Central Farmers Market-eetstal Jamface Café in Adelaide (open op zondag) nu als haar familie. And she’s a happy single again. Mooi mens. 

Af en aan

Vandaag vindt in Indonesië de wisseling van de presidentiële wacht plaats. De 63-jarige Pak Jokowi, meneer Jokowi voor de intimi (officieel heet hij Joko Widodo), treedt af en oud-generaal Prabowo Subianto treedt aan als de nieuwe baas van dit grote land. Subianto was minister van Justitie en Veiligheid in het laatste kabinet Widodo. Sinds 2004 geldt daar dat een president maximaal tien jaar kan regeren. 

Ik las recent een informatief artikel in de Volkskrant dat als kop had ‘Bijna iedereen in Indonesië ging erop vooruit onder Widodo – behalve de democratie’. De aftredend president werd daarin vooral neergezet als een man met een bouwhelm. Er ging geen dag voorbij of Jokowi opende wel ergens in deze immense archipel een nieuwe tolweg, luchthaven of waterkrachtcentrale. Voordat hij werd verkozen, was hij de gewiekste meubelmaker uit Jakarta die president werd en de gewone man nimmer uit het oog verloor; aldus het artikel. 

De correspondent vergat te schrijven dat hij, voordat hij president van Indonesië werd, zeven jaar lang burgemeester was van Surakarta, een stad van meer dan een half miljoen inwoners, en drie jaar gouverneur van Jakarta, een stad met een bruto binnenlands product van meer dan 200 miljard USD. Dus hij was al veel meer dan een eenvoudige meubelmaker. Als presidentskandidaat vond ik Jokowi een revelatie vanwege zijn uitstraling en zijn schone handen. 

Toen won hij van Prabowo. Destijds blogde ik dit over de tegenkandidaat: ‘Hij (Prabowo) is een exponent van het verderfelijke old boys network. Hij is ex-generaal, ex van de dochter van ex-president Soeharto. De familie steunt hem dan ook in zijn campagne. Hij staat een democratische dictatuur voor. Hij maakte zeer vuile handen tijdens een studentenopstand in Timor. Tijdens een van de televisiedebatten met zijn politieke tegenstander liet hij zijn ware aard zien toen hij verkondigde dat hij wederom tot zoiets in staat zou zijn. Zijn verkiezingscampagne begon met hem, in militaire outfit, op een wit paard. Hij blijkt bovendien 148 miljoen dollar op zijn bankrekening te hebben. Vraag: hoe kom je als militair aan zo’n spaarrekening? Antwoord: corruptie. Als je naar hem kijkt, zie je het. Alle alarmbellen moeten gaan rinkelen. Deze man is niet goed voor het land.’ Voor de misdaad als militair werd hij oneervol uit het leger ontslagen en ging vrijwillig in ballingschap in Jordanië. 

Maar het Indonesische volk, bijna 190 miljoen kiezers, koos tijdens de afgelopen verkiezing alsnog voor deze 73-jarige man. De geschiedenis van hem interesseert zijn aanhangers kennelijk niet. Driemaal werd  scheepsrecht voor deze man. 

Hij is een telg uit een van de rijkste en machtigste families van het land. Hij was tijdens de campagne zeer actief op TikTok; daar was hij te zien als dansende pandabeer, deed zich voor als vriendelijke opa. Ik hoop dat schijn niet bedriegt! Tijdens de campagne zag ik een AI-bewerking langskomen van deze kandidaat met een regenboogstropdas om. Geen initiatief van de eigen partij, dat wist ik zeker. Ze kijken wel uit! Saillant detail is ook dat zijn vice-president, Gibran Rakabuming Raka (1987), de oudste zoon is van Jokowi. (Ook hij werkt kennelijk aan een politieke dynastie... toch corrupt?)   

Ik heb geen idee wat de stemgerechtigde leden van onze kleine Balinese familie kozen. Daarover praten we nooit. In het verleden hoorden we regelmatig dat er geld werd uitgereikt aan kiezers als ze toezegden voor kandidaat van partij A of B te kiezen in het stemhokje. Ik weet ook dat ze weleens het geld van beide partijen opstreken, zonder scrupules. 

Ketut en Elsa behoorden tot de slimme maar relatief arme Balinezen toen we ze in 2008 leerden kennen. We namen hen en hun gezin, destijds bestaande uit 1 kind: Yuda, onder onze vleugels. Nu behoren ze min of meer tot de middenklasse. Met een eigen grondstuk waarop een eigen huis staat, met kinderen op goede scholen en de mogelijkheid om af en toe samen uit eten te gaan of een familieuitje te ondernemen. We zagen Elsa & Ketut onlangs samen naar Jakarta vliegen (voor zijn visum). Het was voor Elsa de eerste keer dat ze in een vliegtuig stapte. In de glanzende, glimmende hal met verlokkingen op vliegveld Ngura Rai voelde Elsa zit als een vis in het water, aldus Ketut. Inmiddels zijn ze weer veilig thuis. Gisteren vierden ze de verjaardag van Varen, nummer 3 in het gezin. Hij werd 6 jaar. 

Ketut is druk bezig met het verkrijgen van een nieuw reisvisum om aan boord te gaan van zijn Amerikaanse werkgever. Deze keer stapt hij op in een Spaanse haven. Hij werkt aan boord van een cruisebedrijf dus hij ziet de hele wereld aan zich voorbij glijden. Afgelopen maand legde het schip aan in de haven van Amsterdam. Vriendin Bernadette zocht hem daar op; vandaar de foto met typisch Hollandse klompen. Ze kreeg een rondleiding aan boord. 

Dit werk voert hem ver van huis maar dat legt hem geen windeieren. Met zijn welverdiende centen liet hij deze keer na terugkeer zijn voorpatio overkappen om daar voortaan met de familie buiten te kunnen zitten. Op het eiland van de Goden regent het steeds vaker in het droge seizoen dus dat lijkt een verstandige investering. Tijdens een Whatsapp-videosessie nam hij ons mee op een excursie in zijn ooit lege straat. Die is nu bijna geheel bebouwd met huizen, ook tiny houses. De meeste van zijn buren zijn ex-pats uit alle windstreken; ook uit Belanda (Nederland).

Mijn (jarige) liefje ontving vorige maand een fraai boeket bloemen van overzee. Dat bleek helemaal uit Bali te komen. Leperd Yuda had die middag tussen neus en lippen gevraagd of we in de buurt van plein X woonden. We antwoorden nietsvermoedend dat het op ongeveer tien minuten fietsen was. Hij vond het een mooie plek, deze gewiekste puber. Ze waren kennelijk op zoek naar een partnerbedrijf in de buurt. De oudste zus van Elsa heeft een bloemenwinkel in Noord-Bali. Dit was de eerste keer dat ze een buitenlandse zending organiseerde. Het werkte! 

Na een nogal chaotisch en onduidelijk Spaans telefoontje liep ik terug naar huis om te zien wie er voor de poort stond. We waren op dat moment bij vrienden op het terras voor een tapa en een drankje. Er stond een man met een brommer te wachten. Hij vond zelf dat hij van ver weg kwam: Torrevieja. Er hing een bos bloemen uit zijn bak achterop. Er hing een Spaanstalig kaartje aan ‘de Ketut, Elsa y los niños’. Ik was hogelijk verbaasd, voelde een brok in mijn keel. Eenmaal bijgekomen van de opwinding, vertelde ik de brommerrijder dat de afzender van de bloemen in Azië woont. Hij rolde met zijn ogen, net zoals ik enkele minuten eerder deed. Dat is pas ver weg! 

Wat je noemt een ‘blusukan’ (verrassingsbezoek). Mijn liefje was zeer in haar nopjes met het gebaar. De bloemen hebben ruim een week in een vaas op de eettafel gestaan.  

Een man op een brommer die iets uit Bali kwam brengen, vond ik wel heel toepasselijk. De economische opgang voor velen in Indonesië steunde onder andere op de komst van het Indonesische bedrijf GO-jek, een alternatieve vervoerdienst voor mensen zonder eigen vervoersmiddel. (‘Ojek’ is het Bahasa Indonesia-woord voor brommertaxi.)  Het bedrijf breidde zijn services uit, onder andere met betaaldiensten door het hele land. Koningin Máxima was in 2010 betrokken bij het verlenen van microkredieten aan menige appelgroene brommerrijder. 

Een beter leven voor alle Indonesiërs, dat beloofde Jokowi bij zijn aantreden. Hij stak honderden miljarden euros, voornamelijk geleend van China, in grote infrastructurele werken, zoals tolwegen, havens, vliegvelden, spoorlijnen en energiecentrales. Hij verbond eilanden met elkaar, tot in de verste uithoeken van de archipel. Als voormalig ondernemer verwijderde hij bureaucratische obstakels en hij lokte buitenlandse investeerders. Dat leverde het land een jaarlijkse economische groei op van 5%, iets waar menig ander land van droomt. Met een 15de plek op de wereldranglijst van grootste economieën heeft Indonesië Nederland gepasseerd. Het BBP van de archipel is sinds kort groter dan dat van Nederland. De laagste inkomensgroepen in het land kregen toegang tot (gratis) onderwijs en een ziektekostenverzekering. Het aantal Indonesiërs onder de armoedegrens (€2,15 per dag) daalde tot ongeveer 9% van de populatie. 

Wat hij als ambitieuze man ook deed, was het plan doordrukken om een nieuwe hoofdstad te bouwen op Oost-Kalimantan (Indonesisch Borneo); ver verwijderd van het economisch en cultureel dominante Java. Over dat omstreden plan werd al vele jaren gepraat. Jakarta, waar ruim tien miljoen mensen wonen, verzakt jaarlijks vele centimeters door overmatige grondwateronttrekking en snelle stedelijke ontwikkeling. Bovendien komt extreem weer vaker voor en stijgt de zeespiegel (klimaatverandering). Men voorspelt dat het noordelijk deel van de huidige hoofdstad in 2030 onder water zal staan. Volgens een onderzoek van het National Research and Innovation Agency van de overheid zou tegen 2050 circa 25% van de hoofdstad onder water kunnen staan ​​als er geen effectieve maatregelen worden genomen. Dus dat is een onhoudbare siutatie.

De nieuwe administratieve hoofdstad heet Nusantara; een oud-Javaans woord voor het andere eiland. (‘Nusa’ betekent eiland, ‘antara’ het andere; d.w.z. anders dan Java.) In 2045 zullen ongeveer 1.9 miljoen ambtenaren met hun families naar hun nieuwe woon- en werkplek moeten zijn verhuist. Het budget voor dit project is geraamd op USD 32 miljard. Het is tot nu toe geen aantrekkelijk project voor grote binnenlandse en buitenlandse investeerders, die zijn huiverig en dat begrijp ik. Ik vraag mij in alle ernst af hoe succesvol deze ‘grootse’ erfenis van Jokowi zal blijken te zijn. Wordt dit uiteindelijk een spookstad? Net zoals Forest City in Maleisië of Naypyidaw in Myanmar?

Tegenover al dit economische succes staat een geleidelijke uitholling van democratische waarden en burgerrechten, alsmede een verslechtering van natuur en milieu. Onafhankelijke instituties die de overheid moeten toetsen, verloren onder Jokowi aan macht. Religieuze minderheden kwamen verder onder druk te staan.

In dit krantenartikel wordt gesteld dat de verwachtingen wellicht te hoog waren gespannen toen de partijloze Jokowo aantrad. Dat gold waarschijnlijk ook voor mij. De vraag is gerechtvaardigd of Jokowi veel keuze had. Als relatieve buitenstaander moest hij concessie doen om zijn ideeën tot uitvoering te brengen. De heersende elite in Indonesië had geen boodschap aan zijn hervormingsagenda. 

De eerste plannen van aantredend president Prabowo zijn bekend. Hij gaat een ‘fat’ kabinet aanstellen en overheidsinstanties worden uitgebreid. Hij is van plan om tien nieuwe ministeries en agentschappen toe te voegen. Dat belooft niet veel goeds... Een belangrijke vraag is of hij de huidige (gewaardeerde) minister van Financiën Sri Mulyani Indrawati zal handhaven. Zij is de voormalige directeur van de Wereldbank die veel aanzien geniet op de financiële markt. Prabowo wil de economische groei verhogen van 5% naar 8% en tegelijkertijd een einde maken aan armoede en ondervoeding in het land. 

We gaan het zien.