Een 10 met een griffel

We gingen onlangs een paar dagen naar Valencia om daar van Las Fallas te gaan genieten. De Spaanse KNMI gaf onze eerste bezoekdag een 10 qua weer, de tweede dag kreeg een 9. De omstandigheden konden dus niet beter zijn. Het was uitgesproken goed weer om door deze aantrekkelijke stad te wandelen en de bezienswaardigheden te fotograferen. De laatste keer dat we er waren, was in 2022. Toen moesten we onverhoeds naar huis omdat een van mijn zussen in Nederland aan haar laatste levensdagen begon; ze leed aan uitgezaaide kanker. Ineke overleed niet lang daarna. Zo feestelijk en levenslustig als de Fallas zijn, ze zullen mij altijd doen denken aan haar dood.

De viering van de Fallas is een traditioneel katholiek feest ter ere van Sint-Jozef. Die dag wordt specifiek herdacht op de 19^de maart. Voor wie dat niets zegt: hij was de timmerman uit Galilea die de man van Maria was maar niet de vader van Jezus. Het zal niemand verbazen dat in heel Spanje op die dag ook Vaderdag wordt gevierd. Het is een nationale feestdag. De Fallas worden rond in deze tijd van het jaar in de hoofdstad van de autonome regio Valencia uitbundig gevierd. Dat duur ruim twee weken. 

Het is ook een viering van de komst van de lente. Deze festiviteit werd in 2016 door UNESCO op de lijst van immatrieel cultureel erfgoed geplaatst. Dat is volkomen terecht, wat mij betreft. Ik denk dat alle Valencianen trots zijn op ‘hun’ Fallas. Jong en oud draagt tijdens dit festival speciale kleding (een soort boerenkiel en een sjaaltje), sommige van hen -mannen en vrouwen- dragen dan traditionele Valenciaanse klederdracht in het openbaar. 

We gingen voor ons doen nogal vroeg van huis en reden zonder oponthoud het centrum van de stad binnen. Met een kleine omweg moesten we naar de parkeergarage van het hotel rijden. Enkele wegen waren daar al voortijdig afgesloten vanwege de verwachte drukte en feestelijkheden van dit weekend. Sommige rotondes van Valencia zijn wereldberucht: 7 stroken breed zonder enige belijning. Zoek het dan maar zelf uit, lijken ze te zeggen. En dat deden we, rustig rijdend en goed om ons heen kijkend. Ook de smalle parkeergarage was een uitdaging maar er kwam geen schrammetje bij. Ons hotel lag op steenworp afstand van de wereldberoemde kunstwerken van Spaanse architect Santiago Calatrava. Ik ben al jarenlang groot fan van hem. Als 's avonds alle gebouwen zijn verlicht, waan je je in een science fiction-film! 

Bijna elke Valenciaanse wijk heeft een eigen Fallas-vereniging (Casal Faller). Die werft fondsen in de aanloop naar de feestelijkheden om zo de productie van hun Falla te bekostigen. Dat kan in de honderdduizenden euros lopen. Er zijn twee soorten Fallas: De volwassenenversie (Las Fallas) en de Fallas Infantiles (de kinderversie). Elke Falla bestaat uit een aantal poppen die ‘ninots’ worden genoemd. Sommige grote fallas kunnen wel 30m hoog worden. De kleintjes zijn meestal 2m hoog. De Falla Infantil die tot beste van het jaar wordt verkozen door het publiek wordt gespaard aan het einde van het festival. Die wordt bijgezet in het Fallas-museum van de stad. Dat gebeurde voor het eerst in 1934. De rest wordt verbrand op de laatste avond van dit jaarlijkse festijn. Datzelfde gebeurt met de grote Fallas. Op dag 2 van ons bezoek zagen we de jury uit de taxi stappen om naar fallas te komen kijken en ze te beoordelen op creativiteit en artisticiteit, innovatie en technische uitvoering. Ze waren te herkennen aan hun serieuze blik en notitieboeken. 19 maart is de laatste avond, die van ‘La Crema’. Alle poppen vliegen dan (gecontroleerd) in de fik. 

De Fallas zijn tevens onderverdeeld in secties. De zogenaamde Speciale Sectie, de koninginnencategorie van de Valenciaanse Fallas, bevat de meest spectaculaire fallas (ook vaak de grootste) met het grootste budget. Dit jaar waren dat er negen en  daarvan zagen wij er zelf zeven. Die hadden met elkaar een budget van ruim 6.6 miljoen euro. En dat gaat dan ‘gewoon’ in de fik na afloop... Valencia presenteert zich graag als groene stad (dat is het ook) maar als de ninots in brand staan, is het er toch even niet zo gezond en fris. Tja. 

De eerste keer dat we de Fallas van Valencia meemaakten, was in 2007. Toen blogde ik nog niet. (Een jaar later wel.) We bleven destijds tot diep in de nacht van de laatste avond, het moment van het allerlaatste, allergrootste vuurspektakel. Nou, dat hebben we geweten! Er stroomden honderdduizenden mensen door soms zeer smalle straatjes om naar de vlammende kunstwerken te kijken. Het piepschuim brandde als een fakkel. We konden op dat moment geen kant op, stonden hutje-mutje naar het handjevol brandweerlmannen te kijken dat de boel in de gaten moest houden en onze veiligheid moest garanderen. (Het loopt doorgaans goed af, hoor.) 

Dit jaar gingen we een paar dagen eerder dan de finale. Het was behoorlijk rustig dus we konden elk kunstwerk goed bekijken. Er stonden al veel ninots maar niet per se in de definitieve opstelling en met al hun onderdelen. De bouwers doen fan-tas-tische dingen met dat spul! Op zich vind ik het ook leuk om te zien hoe er aan de poppen wordt geknutseld en geverfd. 

Een geboren en getogen Valenciaan of Spanjaard in het algemeen ziet niet alleen kleurrijke poppen maar ziet ook de boodschap. Die is vaak politiek kritisch en satirisch van aard. Zo zag ik onder andere de tamelijk omstreden presidente van de autonome regio Madrid met een bijltje in haar hand (Isabel Ayuso) en de burgemeester van Madrid als centurion (José Luis Almeida), Carles Puigdemont als kleuter en satan (de verbannen Catalaanse ex-president die een illegaal afscheidingsreferendum organiseerde) en de president van Catalonië (Oriol Junqueras), Yolanda Diaz (de leider van de nieuwe linkse politieke partij Sumar) en Santiago Abascal (de leider van de extreemrechtse partij VOX). Allemaal in heel opmerkelijke uitdossingen. Premier Sánchez was zeker ook van de partij als ninot maar ik zag hem nergens. Ook ontwaarde ik internationale bekenden als Freddie Mercury, Michael Jackson, Marianne (symbool van Frankrijk), Einstein, Don Quichote (vechtend tegen de windmolens), Galileo, Picasso en Van Gogh. 

Nu moet je weten dat er jaarlijks honderden Fallas worden gebouwd; dit jaar waren het er 384 (8 minder dan vorig jaar). Dat las ik op de website van de Centrale Fallero-commissie. Dus je kunt ze echt niet allemaal zien als je maar een paar dagen in Valencia verblijft. Er zijn Spanjaarden die jaarlijks alles willen zien dat is gemaakt maar ze zijn een uitzondering. 

Wij hoorden op de middag van dag 1 van ons verblijf de ‘Mascleta’ in de verte donderen. Het plein voor het gemeentehuis vulde zich met veel jongeren, een hoop geknal, buskruit en een boel ander gedoe. Valencianene zijn dol op deze herrie. Dat behoort bij de Spaanse traditie maar niet per se tot de onze. Die avond werd de wedstrijd van de Fallas Infantiles afgesloten. 

Tot winnaar werd de Falla van het klooster van Jeruzalem uitgeroepen, voor de tweede keer op rij. Hun poppenspel (hierboven) is getiteld ‘Solidaris en Acció’. Het idee erachter was dat solidariteit voor mensen die anders zijn of het minder hebben in het leven al van jongs af aan moet worden bevorderd. Ontwerper José Gallego had dit jaar een budget van €54.000. Zelf vond ik dit ook een leuke Falla, gezien de hoeveelheid foto’s die ik ervan nam. Dit was de eerste keer dat ik met mijn nieuwe point & shoot-camera op pad ging (Tough TG-7). Die gedroeg zich erg solidair... de kleuren zijn echt goed en de batterij gaat best lang mee bij intensief gebruik. Toppertje!

Gisteravond laat werd de winnaar van de speciale sectie bekendgemaakt. Die eer viel te beurt aan een Falla die we zelf niet zagen, getiteld ‘Cambi Climatic’ van een debuterende fallero-artiest (Joshué Beitia). Met feeën, ridders en goblins is het een allegorie op klimaatverandering. Saillant detail is dat de winnende wijk enkele weken geleden werd getroffen door de tragedie van de verwoestende brand in een flat. De winnende vereniging heeft automatisch een jaar lang de Koningin van de Fallas in haar midden. 

Mijn liefje vond de een na laatste Falla die we zagen in de speciale sectie (in de wijk Cuba-Literator Azorin) het mooist. Daarin is de Mexicaanse kunstenares Frida Kahlo de centrale figuur. De titel van het kunstwerk is ‘Quiereme Loca’, van ontwerper Juan Ramón Vasquez. Dat betekent zoiets als ‘hou van mij, hoe gek ik ook ben’; mijn vertaling. Er staan andere kunstenaars rondom en boven haar die allemaal voor gek werden verklaard in hun tijd maar wier/wiens bijdrage aan de wereld naderhand als groot werd omschreven (bijvoorbeeld Van Gogh). Een mooie keuze, dat vond ik ook. 

Mijn favoriet was echter de falla met de titel ‘Vrijheidsbeeld’, van fallero-artiest Toni Pérez Mena. Volgens mij was hij eerder winnaar van de eerste prijs. Ik vond zijn kunstwerk indrukwekkend. Je herkent het Amerikaanse vrijheidsbeeld -Lady Liberty- met een automatisch wapen in haar hand, een mes in haar mond en handgranaten en kogels op haar bovenlichaam. Bommen en granaten vallen rondom uit de lucht. Op de voorgrond marcheren Stalin, Hitler, Pol Pot en Nero als skeletten. Einstein zit met opgeheven handen naast een doodskop en voor een uitdovende kaars. Helemaal bovenin zie je een Britse soldaat met een vredesteken en een vredesduif op de achtergrond. De strekking is duidelijk, lijkt mij. En dat alles met eenvoudig piepschuim... Wow!

Mijn webalbum bevat nog veel meer foto’s. Het was weer een prachtig evenement, een aanrader voor volgend jaar voor iedereen die het nog nooit heeft meegemaakt. En met de Fallas-app is het vinden van de kunstwerken in deze mooie stad een fluitje van een cent.