Het tot zwijgen brengen van de vrouwenstem is helaas geen ding uit het verleden; dat gebeurt tot op de dag van vandaag. Tegenwoordig door mannen als Donald Trump, JD Vance, Elon Musk, Andrew Tate, Mark Zuckerberg en Peter Thiel en al die anderen in de ‘manosphere’ die liever hebben dat vrouwen zich gedeisd houden. Het overkomt jonge en oude, bekende en onbekende vrouwen.
Het was de Amerikaanse activiste, schrijfster en feministe Rebecca Solnit (1961) die de term ‘mansplaining’ muntte. (In het Spaans wordt dit ‘machoexplicar’ genoemd; ook wel een goed begrip!) In 2014 schreef zij een essay, getiteld ‘Men Explain Things to Me’, naar aanleiding van een gebeurtenis op een feestje. Ze vertelde een daar aanwezige man over haar werk als schrijfster en over haar recente biografie over Eadweard Muybridge, een Britse fotograaf. Haar gesprekspartner onderbrak haar en vroeg of ze dat belangrijke boek over Muybridge had gelezen dat in hetzelfde jaar was verschenen. Met een zelfingenomen blik ratelde hij door over het boek in kwestie, waarna Solnits vriendin hem drie of vier keer zei ‘‘Dat is háár boek!’’ Voor even was hij met stomheid geslagen maar daarna ratelde hij door als de semi-connaisseur die hij was.
Ook in Nederland rammelen anti-abortusfanaten aan de poort. De SGP behaalde deze week een rechtse Kamermeerderheid met een van zijn anti-abortusmoties. Die partij beweert nog altijd dat vrouwenkiesrecht in strijd is met de roeping van de vrouw. En ‘iedere man is hoofd van zijn vrouw’.
Wereldwijd is er een beweging terug naar het traditionele. In diezelfde kringen wordt de ‘tradwife’ vereerd, de traditionele echtgenote uit de jaren '50 van de vorige eeuw. Toen alles nog pais en vree was. Ultraconservatieven en anti-feministen hebben altijd bestaan. Je vindt ze nu ook in Nederland, bijvoorbeeld in de persoon van rechts-extreme opiniemaakster Eva Vlaardingerbroek. Jong, goedgebekt, populistisch, anti-feministisch, pro-Trump en pro-Poetin. Met zulke vriendinnen heb je geen vijanden nodig. Zij noemt het hedendaagse feminisme ‘een giftige cocktail van haat’. Vrouwen als zij maken (politieke) carrière met de afbraak van de progressieve beweging die er ooit voor zorgde dat zij als vrouw überhaupt carrière konden maken.
De tradwife vond haar oorsprong in de Verenigde Staten. Zij dient zich uitsluitend te bekommeren om kinderen baren en verzorgen, het huishouden doen en de pantoffels van manlief klaarzetten; evenals de warme maaltijd. En het verbijsterende is dat sommige vrouwen dit ideaal zelf lijken te ambiëren en te verheerlijken. (Voor de goede orde: ik kijk niet neer op huisvrouwen en thuisblijfmoeders.)
Ook de extreem-rechtse Oostenrijkse Vrijheidspartij (FPÖ) roept al jaren op tot terugkeer naar die goede oude tijd waarin vrouwen voor het gezin, de kinderen en de huishouding zorgen. Partij Vox in Spanje met dezelfde signatuur treedt in de voetsporen van Franco; die partij staat bijzonder vijandig tegenover vrouwenrechten en zaait haat tegen feministen. Het ideaalbeeld van de vrouw van deze partijen verschilt in niets met dat van de AfD in Duitsland. Poetin draait al jarenlang de rechten van vrouwen terug. Hij wil juist wel dat ze babies baren om Rusland weer een grootmacht te maken. En de Hongaarse Fidesz-partij van president Orbán is ronduit en openlijk anti-feministisch.
Op een recent FvD-partijcongres was de Amerikaanse Candance Owens de belangrijkste spreekster. Zij komt op voor het traditionele gezin en traditionele man-vrouwrollen. In de VS en het Verenigd Koninkrijk is zij een bekende conservatieve opiniemaakster en veelgevraagd gast in rechtse mediaprogramma’s. Van die Unie van Gelijkheid die de EU in 2025 zou moeten zijn, komt bar weinig terecht.
Het Iraakse parlement stemde in januari 2025 in met een wet die kindhuwelijken met sjiitische meisjes -de moslimmeerderheid- vanaf negen jaar mogelijk maakt. (Voor soennietische meisjes is de officiële leeftijd 15 jaar.) De stemming in het parlement vond plaats zonder dat het minimaal vereiste aantal parlementsleden aanwezig was om een wet aan te nemen. Vrouwelijke activisten en andere tegenstanders namen zich voor naar de federale rechtbank stappen om het besluit aan te vechten. Het feit dat geestelijken de overhand hebben in het bepalen van het lot van vrouwen is angstaanjagend. Kindhuwelijken waren al lang een probleem in dat land. Uit een VN-onderzoek uit 2023 bleek dat 28% van de meisjes trouwden voor hun 18de.
De 30-jarige Manahel al Otaibi zit in Saoedi-Arabië momenteel een elfjarige straf uit vanwege haar inzet voor vrouwenrechten op sociale media. Tot deze online-oproepen behoorden onder meer een einde aan het voogdijsysteem in het land en er werden video's getoond waarop ze winkelend is te zien zonder abaya. Door de Saoedische overheid werd ze veroordeeld voor “terroristische misdrijven”. De weigering van de overheid om haar verblijfplaats bekend te maken, komt neer op gedwongen verdwijning, een misdaad volgens het internationaal recht.
Even een leespauze? Maar doorgaan met lezen, hoor! Niet weggaan. Er komen nog meer wetenswaardigheden aan de orde.
Ook aan schrijvende vrouwen in de wereld werd en wordt het zwijgen opgelegd. Bange mannen aan de macht verbieden al decennialang via censuur boeken van vrouwen met onwelgevallige onderwerpen.
Het overkwam Isabel Allende ten tijde van het Pinochet-regime in Chili. Deze Peruaanse die opgroeide in Chili was een uitgesproken feministe, politiek links geörienteerd en familielid van Salvador Allende, de voormalige socialistische president van het land. Dat waren drie redenen voor de militaire dictatuur om haar te controleren. Ze werd in de gaten gehouden door de gevreesde geheime politie, werd ontslagen in alle banen. Ze bleek te staan op een zwarte lijst van het regime en kon elk moment worden opgepakt. Ze was erg ongelukkig in het Chili van toen en met haar echtgenoot maakte ze plannen om te vertrekken. Dat was moeilijk omdat ze geen geld en geen connecties hadden en nergens naartoe konden. Ze verliet Chili in 1975 en woont inmiddels al vele jaren in de Verenigde Staten.
Het overkwam de Française Simone de Beauvoir in Spanje met haar boek ‘De Tweede Sekse’. De Beauvoir uitte destijds stevige kritiek op het Franco-regime en was groot voorstander van de Republikeinse zaak. Ze schreef kritische artikelen over Franco’s nationaal-christelijke totalitarisme in het Franse tijdschrift ‘Combat’ (Strijd). Alle boeken, kranten en tijdschriften waren in die tijd voorwerp van voortdurende inspectie door de Francoïsten. Tijdens de eerste 20 jaar van Franco’s regime waren alle originelen en vertalingen die niet in overeenstemming waren met de streng katholieke waarden van zijn regime verboden; evenals boeken in Catalaans, Galicisch en Baskisch, en vertalingen in deze talen.
In haar boek pelt De Beauvoir de vele mythen over vrouwelijkheid (zachtheid, passiviteit en vooral onderdanigheid) stap voor stap af. Ze was een uitgesproken feministe. Dit werk werd door Franco mede gecensureerd omdat het Vaticaan bezwaren maakte. Pas in 1968 werd ‘De tweede sekse’ weer officieel gepubliceerd in Spanje, eerst in het Catalaans.
Het overkwam de Engelse schrijfster Radclyffe Hall in het Verenigd Koninkrijk met ‘The Well of Loneliness’ (De bron van eenzaamheid). Er was een rechter in Engeland die van mening was dat het boek niet alleen een beroep deed op mensen om de lesbische liefde te erkennen, maar ook begrip te hebben voor een persoon met die ontaarding. Deze conservatieve Brit oordeelde dat dit boek een obscene smaad was en gaf opdracht alle exemplaren ervan te vernietigen. Pas na de dood van de schrijfster (1943) werd dit bevel ongedaan gemaakt.
Het overkwam de Amerikaanse auteur Maya Angelou met ‘I Know Why the Caged Bird Sings’ (Ik weet waarom gekooide vogels zingen). Deze autobiografische roman van Angelou zou de geest van de jongere generaties corrumperen. De meeste klachten kwamen van ouders die bezwaar maakten tegen de weergave van seksueel expliciete scènes in dit boek, waaronder de aanranding en verkrachting die de auteur zelf als achtjarig meisje onderging. Dit boek werd echter ook aangevochten omdat het 'anti-blank' zou zijn en homoseksualiteit zou aanmoedigen. Dit boek moet dat lot in bepaalde delen van Amerika tot vandaag de dag ondergaan.
Het overkwam de Turkse Elif Şhafak in haar vaderland met een aantal van haar romans. Şhafak (1971) kwam meermalen onder vuur te liggen van de Turkse overheid. In 2006 werd ze voor de rechter gedaagd vanwege het beledigen van de Turkse identiteit omdat ze in ‘The Bastard of Istanbul’ verwijst naar het Armeense bloedbad tijdens en na de Eerste Wereldoorlog als genocide. Turkije noemt het eufemistisch ‘de Armeense kwestie’. (Amerika, Argentinië, Brazilië, Oostenrijk, Duitsland, Frankrijk, Griekenland, Italië, Mexico, Polen, Portugal, Zweden, Urugay, Canada, Nederland en Rusland hebben deze massamoord officieel bestempeld als genocide.)
In 2019 werd Şhafak door een officier van justitie wederom onderzocht. Dat ging om de fictieve weergave van seksueel geweld en kindermisbruik in haar romans ‘The Gaze’ (1999) en ‘Three Daughters of Eve’ (2016). Het zijn niet alleen de juridische autoriteiten die Şhafak achtervolgen. Op sociale media werd ze hard aangevallen vanwege haar roman ‘10 Minutes, 38 Seconds’ die de laatste momenten in het leven van een vermoorde sekswerker beschrijft. Ze kreeg te maken met duizenden bots en trolls. Inmiddels woont ze in zelfverkozen ballingschap in het Verenigd Koninkrijk. Van daaruit blijft ze schrijven. In haar laatste roman ‘Er stromen rivieren in de lucht’ (aanrader!) neemt ze wederom geen blad voor de mond.
Tja.
Het overkomt vele vrouwen maar we laten ons niet het zwijgen opleggen. Er zullen nog vele vrouwenmarsen moeten volgen om dat voor elkaar te krijgen. Voor nu: Happy Women’s Day!
