Dit jaar herdenken wij in Nederland de doden voor de 65ste keer. In de Volkskrant las ik dat 'de oorlog met pensioen gaat'. Maar ja, wat betekent dat? Dat men het herdenken moe is? Dodenherdenking wordt hier sinds enkele jaren in een breder kader geplaatst. Tegenwoordig herdenken wij in Nederland ook de slachtoffers van alle oorlogen die na 1945 volgden. Maar nationale dodenherdenking op 4 mei gaat wat mij betreft nog vooral om het herdenken van de de miljoenen mensen die werden vermoord, gedeporteerd en op de vlucht gedreven ten tijde van het Derde Rijk. Hitlers nationaal-socialisten hadden het vooral gemunt op joodse mensen. Zes miljoen Joden werden slachtoffer van dit wrede regime maar ook zigeuners, homoseksuelen, lichamelijk en geestelijk gehandicapten, mensen van slavische afkomst en zwarte mensen werden vervolgd en vermoord. De diepe haat van de nazi's was gericht op specifieke bevolkingsgroepen. We weten waartoe dat leidde... Op de radio hoorde ik onlangs iemand zeggen: “Neem mensen zoals ze zijn. Anderen zijn er niet.” Simpel gesteld maar o-zo lastig uitvoerbaar. Ook nu moeten we alert en waakzaam blijven.De (oog)getuigenissen in boekvorm worden elk jaar minder maar nog niet alle verhalen zijn verteld, zoals blijkt uit de nieuwe lijst van boeken over de oorlogsjaren die in de Boekenbijlage van de Volkskrant werden vermeld. Als blogger kies ik ervoor de Holocaust-vervolgden te herdenken die de kracht hadden hun persoonlijke ervaringen vast te leggen in literaire werken. Hun dagboeken, romans en beschouwingen maakten diepe indruk op mij.
- Etty Hillesum † (vermoord in concentratiekamp Auschwitz)
- Jona Oberski (overlevende van kamp Westerbork en concentratiekamp Bergen-Belsen)
- Gerhard Durlacher † (overlevende van concentratiekampen Theresiënstadt en Auschwitz)
- Jacques Presser † (onderduiker in Nederland)
- Abel Herzberg † (overlevende van concentratiekamp Bergen-Belsen)
- Loden Vogel / Sal Tas (overlevende van concentratiekamp Bergen-Belsen)
- Inge Auerbach (overlevende van concentratiekamp Theresiënstadt)
- Jorge Semprun (overlevende van concentratiekamp Buchenwald)
- Primo Levi † (overlevende van concentratiekamp Auschwitz)
- Janusz Korczak † (overlevende van het ghetto van Warschau en concentratiekamp Treblinka)
- Elie Wiesel (overlevende van concentratiekampen Auschwitz en Buchenwald)
- Saul Friedländer (onderduiker in Frankrijk)
- Tadeusz Borowski † (overlevende van concentratiekamp Auschwitz)
Ten tijde van het Derde Rijk besloot Duitser Otto Frank, vader van Anne, met zijn familie naar het 'veilige' Nederland te emigreren. Daar zaten ze tijdens de Tweede Wereldoorlog ondergedoken in een achterkamer op de Prinsengracht (nr. 263) in Amsterdam. De familie werd verraden en Anne -die nu 80 jaar zou zijn geworden- overleed waarschijnlijk aan vlektyfus en uitputting in concentratiekamp Bergen-Belsen. Zij legde haar ervaringen in het Achterhuis vast in een persoonlijk dagboek. Sinds vorige week woensdag kun je een virtuele tour maken op haar onderduikadres. Dit werd gecreëerd ter ere van het 50-jarige bestaan van het Anne Frank Huis als museum. Ook dat schept een band. Hier is de link naar die virtuele vleugel van het 'ervaringsmuseum'.
Het volgende fragment heb ik overgenomen uit het boek 'Night' van de Hongaarse Amerikaan Elie Wiesel die in 1986 voor zijn literaire werk de Nobelprijs voor de Vrede ontving.
Never shall I forget those flames which consumed my faith forever.
Never shall I forget that nocturnal silence which deprived me, for all eternity, of
the desire to live. Never shall I forget those moments which murdered my God
and my soul and turned my dreams to dust. Never shall I forget those things, even
if I am condemned to live as long as God Himself. Never.”
Opdat wij niet vergeten.
