Dame gezocht!

Schaken is heel populair op Bali. In de hoofdstad Denpasar zag ik ooit een levensgroot schaakspel in een parkje waarmee kinderen aan het spelen waren. Ze waren kleiner dan de schaakstukken. Sinds ik vrijwilliger ben in de openbare bibliotheek van Lovina (Noord-Bali), zit ik regelmatig met mijn neus bovenop het schaakspel. Ik was aangenaam verrast. Niet alleen vanwege het grote aantal Balinese jongens en een enkel meisje dat schaakt maar ook over de kwaliteit van hun spel. Ik was in de afgelopen periode vaak toeschouwer bij een spannende partij die lang duurde. Ook de chauffeur van de sjofele bemo die de dorpskinderen (twee)wekelijks uit de bergen naar en van de bieb rijdt, blijkt een schaker van formaat.

Er is een aantal schaakborden in de bibliotheek aanwezig maar ze zijn altijd in gebruik. Kleine jongetjes -ik schat ze 5 à 6 jaar- leren het in de bibliotheek van hun grote broer van 9 of 10. Soms wordt er diep nagedacht, soms is er kennelijk geen denktijd nodig. Er zijn hele kiene spelers bij. Bij de allerkleinsten constateer ik regelmatig onjuiste of ongelukkige zetten. Ik moet mij dan inhouden om aanwijzingen te geven. Het is echter veel beter dat ze het spelenderwijs van elkaar leren. Naarmate ze ouder zijn, zie ik ze minder denkfouten maken. Regelmatig moest ik gniffelen: vooral de regel 'aanraken is zetten' wordt met voeten getreden. De 'en passant'-regel blijkt sowieso niet op Bali te worden gehanteerd. Het is fijn om te constateren dat de koningin ook hier de machtigste van het spel is, al heeft de koning de naam. 'Sekak' betekent schaak dus ook op dat punt bestaat geen taalbarrière. Winnen is belangrijker dan meedoen; dat hoef ik geen Balinees toe te lichten. De verliezer krijgt van mij een bemoedigend klopje op de schouder. De volgende keer beter! Hij of zij is nooit lang sip. Hun leventje is mooi(er) in Cobabaca.

Ooit kreeg ik een uiteengevallen eerste druk van de 'Volledige handleiding voor het schaakspel' kado, geschreven door Dr Max Euwe. Daaruit leerde ik de theorie. Ik heb geen idee waar het vod is gebleven; het overleefde waarschijnlijk een van mijn vele verhuizingen niet. Als puber speelde ik schaak met mijn vader. Als jong volwassene schaakte ik met Klaas-Jan, een enigszins wereldvreemde medestudent. Hij had lang haar dat in krullen over zijn voorhoofd en ogen hing. Als hij lachtte, drukte hij zijn tong tegen de achterkant van zijn voortanden. Een mens onthoudt de gekste dingen. Opgeslagen in het Register van Zinloze Feiten. Ik herinner mij ook dat ik vaak van hem verloor maar dat mocht de pret niet drukken.

Jarenlang taalde ik niet naar het schaakspel maar sinds enige tijd denk ik er regelmatig aan de draad weer op te pakken. Daar ik volgende week jarig hoop te zijn, sprak ik onlangs in huis de volgende wens uit: “ik zou graag een schaakvriendin willen”... Ik verwachtte dat mijn liefje daarop ruimhartig zou reageren met: “maar dan werp ik mij toch op?!” Ik deed weleens een minder gemakkelijk uit te voeren wens. Doorgaans worden ze ingewilligd. Bovendien leerde zij lang geleden de regels van het schaken. Twee vliegen in een klap. Het pakte anders uit. Wat ze wèl zei, was: “dan ga ik haar toch voor jou zoeken?!” Ik weet niet of ik dit jaar blij zal zijn met mijn kado...

Ze wil echt niet schaken, begrijp ik na enig aandringen. Het ligt niet aan mij (zucht). Ze zegt daarvoor geen rust te hebben. Dat is opmerkelijk voor een persoon met kilo’s van dat spul. Ik wierp tegen dat een partijtje schaak met mij helemaal niet lang hoeft te duren (!) maar daarmee trok ik haar niet over de streep. Zij vindt het spel eenvoudigweg niet leuk genoeg. Ik respecteer dat.

Mijn eigen reisschaakspel schonk ik aan de bibliotheek. Er zijn nooit borden te veel; er kunnen daar zoveel kinderen van het spel genieten. Ik kan dus niet meer met muzelluf spelen. Ik weet dat je tegen een computer kunt schaken, dat je online tegen iemand anders kunt spelen en dat er een aantal goede schaakprogramma’s bestaat dat je kunt downloaden maar ik strijd liever op een echt bord, tegen een ademend wezen. Moet ik dan voortaan met jongetjes in de bieb gaan spelen om aan mijn trekken te komen? Ik betwijfel dat ten zeerste. Kasian me! Had ik beter toch de iPad 2 als verjaardagskado kunnen vragen...
Maar no hard feelings. Deze dame is al vele jaren de koningin van mijn hart. Schaakmat sinds de dag dat ze mij aankeek.