Laat ze maar komen!

Vandaag is het Halloween. De oorspronkelijke schrijfwijze is Hallowe'en, een samentrekking van All Hallow's Evening, de vooravond van Allerheiligen. In een aantal westerse culturen geloofden christenen dat op die avond de scheidslijn tussen de materiële en de geestenwereld het dunst, het meest transparant was.

In voorgaande jaren kregen we op deze dag een geanimeerde e-card van onze Schotse onderburen; die waren groot fan van de Britse kunstenares Jacquie Lawson. Nu we zijn verhuisd, zijn we elkaar aan het kwijtraken. Zo gaat dat en daarmee hebben we vrede. Jacquie’s heksen maken er dit jaar weer een pruttelpotje van, zag ik op de website. In Spanje wordt de avond beschreven als Noche de los Muertos, Avond van de Doden. In winkels liggen de pompoenen, kostuums, enge maskers, spinnen, vleermuizen en afgehakte ledenmaten opgestapeld maar de meeste Spanjaarden gaat het om de ‘quemada’, een alcoholische kruidendrank -afkomstig van Keltische voorouders- die wordt aangestoken voordat het wordt genuttigd. Om ongeluk en duistere krachten af te wenden. We leven in gevaarlijke tijden! Ik verwacht hier dit jaar geen kinderen aan de deur.

Volgens de eeuwenoude legende komen op deze dag de geesten van de doden van het afgelopen jaar op bezoek. Ik ben klaar voor een 100% Hollands griezelfeestje. Laat ze maar komen…

schrijfster Helga Ruebsamen (82), chefkok Joop Braakhekke (75), tekenaar Peter van Straaten (81), regisseur Egbert van Hees (70), ondernemer Hans Breukhoven (70), tv-presentatrice Letty Kosterman (81), voetballer Piet Keizer (73), tekenaar Dick Bruna (89), cabaretier Henk Elsink (81), regisseur Guus Verstraeten Jr (69), actrice Kitty Courbois (79), vakbondsman Anton Westerlaken (62), architect Piet Tauber (91), kunstschilder Herman Gordijn (85), zangeres Sandra Reemer (66), graficus Ootje Oxenaar (87), kinderboekenschrijfster Miep Diekmann (92), politicus Gerrit Braks (84), cabaretier Rients Gratama (85), presentator Hans Sleeuwenhoek (78), tv-presentator Dick Passchier (84), zwemster Hansje Bunschoten (59) en de alom betreurde burgemeester van Amsterdam Eberhard van der Laan (62).

(Deze lijst is niet volledig.)

Griezel ze!

Hoe doen potjes het?

Langzaam, héél langzaam... Vooropgesteld dat je een crock pot bent. Sinds vorige week hebben we een slow cooker in da house. Deze keer was ik het niet die de suggestie deed voor een nieuw keukenapparaat. Het was mijn liefje die onlangs in een tijdschrift een interessante vermelding zag van een keukenhulp. Het klopt wel: zij is degene van de langzaam bereide schotels als erwtensoep, boeuf bourguignon en osso bucco. Nu we een nieuwe keuken hebben met een betere oven en fornuis zou je denken dat langzaam koken een eenvoudige zaak is. Ja en nee. De nieuwe apparatuur is veel beter maar we moeten het gas regelmatig temperen of zelfs doven om ervoor te zorgen dat de gerechten niet aanbakken. Het natuurlijke gas brandt hier veel intenser. We lieten ouderwetse, gietijzeren vlamverdelers invliegen maar zelfs die bleken onvoldoende.

Zij vertelde over de slow cooker, ik ging daarna op zoek naar meer info over het ding. Mijn moeder deed in de jaren '70 van de vorige eeuw al aan langzaam koken toen zij een römertopf in huis haalde. Het was een langwerpige, aardenwerk schaal met deksel waarin ze aardappelen, groenten en vlees bereidde. Het ding was groot genoeg om er een hele kip in te bereiden. Ik herinner mij dat het puur, gezond eten was (al was het qua smaken wel een beetje saai). Onze tajine hanteert dezelfde kookwijze. In de maat die wij hebben, kun je echter niet veel ingrediënten kwijt en bovendien moet ook die pot op enig moment uit of op de vlamverdeler. We zouden langzaam kunnen koken in onze superoven maar daarvan maakte ik tot dusver geen gewoonte.

Gezien het feit dat we langzaam richting herfst glijden -de temperatuur is hier nog dagelijks ruim boven 20 graden Celsius- kan een slow cooker zijn dienst bewijzen. Ik keek op sites met product- en prijsvergelijkingen en kwam weldra tot de conclusie dat het merk ‘Crock-Pot’ goed uit alle tests kwam en veel tevreden klanten kent. Dit merk was de eerste in zijn soort, in Amerika (Chicago) uitgevonden. Ik las over belangrijke aspecten van de kookpot, zoals de energiebesparing, de gewenste inhoud in liters, het nut van een glazen deksel en meer van dergelijke tips. Vervolgens zocht ik op de Spaanse site van Amazon, waar we klant zijn, naar de pot met de beste prijs-/kwaliteit-verhouding en bestelde nog diezelfde dag een programmeerbare langzaamkookpan die de volgende dag thuis werd bezorgd.

Onze Crock-Pot bestaat uit vier losse onderdelen: de behuizing van het verwarmingselement met handgrepen, een diepe aardenwerk schaal van 4.7 liter met handgrepen, een glazen deksel en een stroomsnoer. Met deze maat maak je gerechten voor maximaal vijf personen. Op de behuizing zit een digitale display met druktoetsen waarmee temperatuur en kooktijd gemakkelijk kunnen worden ingesteld. De schaal kan in de oven en de vaatwasser.

Naast het apparaat bevatte de doos een kookboek met typisch Spaanse gerechten dat chef-kok Lorenzo Herrero voor Crock-Pot samenstelde. Deze kok werkte in het restaurant van chef Martín Berasategui en bij El Bulli. Gedurende zeven jaar had hij zijn eigen bar-restaurant in San Sebastian, sinds juni van dit jaar kookt hij in Gerald’s Bar, een etablissement dat zich eveneens in het Baskische San Sebastian bevindt. Die stad is niet alleen het culinaire centrum van Spanje maar momenteel van de hele wereld. Van het web downloadde ik aanvullend een kookboek met 222 recepten, specifiek voor ons merk en type pot.

De dag erna gingen we naar een lokale gourmetwinkel in San Pedro waar je mooi en bijzonder vlees kunt kopen. De eigenaar van Cammmpillo is van oorsprong slager. We gingen onder andere op zoek naar runderwangen; mijn liefje voorop, met roze wangen van opwinding. Enkele weken geleden ontdekten we in onze vorige woonomgeving een nieuw restaurant, genaamd ‘The Fish Bowl’ met zicht op Campoamor’s strandje La Glea en de Middellandse Zee. De Brit Peter Fisher (ik verzin het niet) is chef-eigenaar en hij kookt zeer naar onze zin, tegen redelijke prijzen. Mijn liefje at daar al driemaal achtereen zijn langzaam bereide runderwangen in rode wijnjus, op een bedje van zijdezachte aardappelpuree. Dat wilde zij graag namaken.

Het is Crocktober in Huize Barefoot! Het eerste gerecht dat we uit ons prille pottenkindje toverden, was echter geen runderwang maar langzaam gegaarde ossenstaart in wijn; een typisch Spaans recept uit het kookboek van Lorenzo, genaamd ‘rabo guisado al vino tinto’. We kochten een hele staart, in stukken gehakt en begonnen aan de bereiding. Mijn liefje braadde de ossenstaart kort aan terwijl ik twee rode uien in stukken sneed en een wortel schilde. Het vlees ging op de bodem van de pot, met daar bovenop de groenten, een laurierblaadje, een teentje knoflook, een halve liter rode wijn, een eetlepel extra virgin-olijfolie en zout en peper. Deksel erop, stekker in het stopcontact en langzaam koken maar, gedurende zes uur. Slowly, slowly.

¡Despacito! ♫Ya, me está gustando más de lo normal, todos mis sentidos van pidiendo más, esto hay que tomarlo sin ningún apuro. (Ik houd er al meer van dan normaal, al mijn zintuigen smeken om meer, we moeten dit niet overhaasten.)♫

Het eindresultaat was om te zoenen. Ik ben verliefd… op een glimmende, zwarte pot met grote oren en heel veel geduld. Ideaal! Haar alcoholwalm neem ik op de koop toe.

Apapos, peperas, papiros papuros

Er reed een splinternieuwe Mercedes onze Spaanse straat binnen. Mijn hart stond even stil toen ik Yvon, de jongste zus van Nelly, zag uitstappen. Ze gaat met de jaren meer en meer op haar oudere zus lijken! 

Nelly was mijn beste vriendin tot 2009 toen zij overleed aan de gevolgen van ongeneeslijke longkanker. Sinds begin jaren '80 waren wij onafscheidelijk. Zij en ik zijn van hetzelfde geboortejaar en we klikten. We woonden in hetzelfde studentenhuis in Delft, kookten met en voor elkaar, gingen samen naar concerten, maakten talloze ritjes in Nelly’s auto, bezochten elkaars ouderlijk huis, gingen naar school waar we haar klasje samen oppimpten (Nelly was juf). Ik was er deelgenoot van toen zij haar grote liefde Diederik ontmoette. Sweet memories. Haar moeder en mijn vader overleden in die periode; ook dat schiep een band.

Diederik zagen wij vorig jaar tweemaal: in Nederland (juni) en Spanje (september). Voor hem was het de eerste keer sinds het overlijden van zijn geliefde dat hij ons kwam bezoeken op Campoamor, waar we veel lief en leed met elkaar deelden. Op 2004 na, kwamen Nelly en Diederik elk jaar bij ons logeren; ook nadat Nelly ziek werd. Hij stelde dat bezoek aan ons uit omdat het wellicht te confronterend zou zijn. We zijn blij dat hij destijds de stoute schoenen aantrok; die drempel verdween daarmee.

Het was fijn en gezellig om Yvon, haar partner Ton en Diederik weer te begroeten. Zij zijn op vakantie en een bezoek aan ons en onze nieuwe woonomgeving mocht niet in hun reisprogramma ontbreken. Ik ben blij dat oktober zo mooi is; nu pikken zij daarvan een graantje mee en wellicht overtuigt het... Gedrieën gaan zij zich hier -maar ook elders- namelijk oriënteren en panden bezichtigen; ze hebben een gezamenlijk project. Yvon en Ton zouden het overvolle Nederland wel willen verlaten om onder de zon een nieuw bestaan op te bouwen als mede-eigenaren en beheerders van een B&B, ook Diederik heeft zin in een vakantiehuis onder de zon. We zijn benieuwd hoe hun avontuur verloopt.

Ook vriend Frans was die avond van de partij. Mijn liefje en ik houden al jarenlang de traditie van de ‘bonte avond’ in ere. Aan de vooravond van iemands terugkeer naar het Vaderland, wordt er voor de vertrekkende vriend(en) gekookt. Het feit dat zijn avond samenviel met het bezoek van Yvon, Ton en Diederik veranderde niets aan die traditie. Frans is een graag geziene gast en absoluut niet eenkennig dus we durfden wel te mengen. Wat ik tijdig aan hem -carnivoor- meldde, was dat ik die avond vegetarisch zou koken. Yvon en Ton eten diervriendelijk.

We begonnen aan de buitenbar. Op die plek vangen we de laatste stralen van de ondergaande zon. In onze vorige woning waren we rond deze tijd al lang binnen; het terras lag dan volledig in de schaduw. Nu serveerden we een glaasje cava aan eigen bierton. We toasten op Nelly en op de vriendschap. Het voorgerecht nuttigden we binnen, in de Oranjerie, waar ik de eettafel uitschoof om zes eters te accommoderen. Deze gang bestond uit tapas: zelfgemaakte hummus (inclusief eigen tahini) en tapenade van geroosterde amandelen met knoflook, tomatenpesto, sherry-tomaten en rode peper, artisjokkenharten en kapperappels uit het vuistje, spinazietortilla en tomatensalsa met aïoli.

Mijn liefje vertelde trots dat ze op Spaanse les zit waarop Diederik zijn onovertroffen imitatie van Oenos Apapos van de Spaans sprekende José ten gehore gaf. Herinner je je die hilarische Spaanse les van Theo en Thea (VPRO Kreatief met Kurk 1993-'94, met Arjan Ederveen en Tosca Niterink)? Het YouTube-filmpje is speciaal voor vriend Roland (partner van Frans) die net zo enthousiast en goed Spaans oefent als mijn eigen partner. “Unas apapos, unas peperas y unas pagueras papirus papuras”… onvergetelijke tv!

Mijn liefje haalde een herinnering op die mijn persoon als lijdend voorwerp had. In 1994 gingen Nelly, Diederik en wij samen op vakantie naar Noord-Spanje. In een klein dorp aan de Costa Brava huurden we twee huizen van een vriendin die als jong meisje met een Spanjaard trouwde (ze scheidden inmiddels). Het grote huis had een ruime eetkeuken en dakterras met zicht op de Pyreneeën en het belendende poppenhuis bood onderdak aan mijn liefje en mij. Gut, wat waren we nog piepkuikens op die foto. Toen dronken we al rosé.

Die vakantie namen we surfplank en opblaaskano mee. De meeste tijd brachten we door aan het strand of spelend in het water. De rode hoofden en lijven zijn het bewijs.  Op een van die middagen was ik met Diederik aan het frolliken in zee toen hij mij op een grote schelp wees. Altijd was ik in de weer met het rapen van (dode) schelpen; ook die vakantie. Tot dusver vond ik daar nonnetjes, tere platschelpen, hartschelpen, tafelmesheften, zaagjes, mosselen, tepel- en sleutelgathorens en venusschelpen. Ik keek en geloofde mijn ogen niet. Huh?! Een meloenslak in Spaanse wateren?! Hoe komt die in hemelsnaam hier?! Deze slakkensoort komt weliswaar in het ondiepe voor maar dan wel in tropische wateren, vooral aan de west- en oostkust van het Caribisch gebied. Ik was over the moon, ongekend verguld. Ik kon mijn ogen die dag niet van het gave exemplaar houden. Zalig zijn de eenvoudigen van geest.

Een dag later biechtten ze op dat ik in de maling was genomen. Door drie reisgenoten, voorheen mijn beste vrienden. Mijn liefje en Nelly bedachten het snode plan. Zij kochten de schelp de dag ervoor in een lokale souvenirwinkel. Diederik stak de schelp -onder druk van de dames- in zijn zwembroek om op de bodem te leggen. Ze voelden zich alle drie schuldig toen ze zagen hoe blij ik met mijn vondst was. Van je vrienden moet je het hebben. Ik heb daarna een paar uur niet tegen hen gesproken. We constateerden deze avond dat de meloenslak niet langer deel uitmaakt van mijn schelpencollectie. Het verhaal overleefde alle verhuizingen wel. Overigens vind ik hier nog maar sporadisch schelpen aan het strand. De strandjutter in mij moet alleen al daarom steeds verder van huis.

Als hoofdgerecht maakte ik twee groentetaarten. Een van bladerdeeg met drie soorten tomaat en blauwe kaas, de andere van korstdeeg met bimi, groene asperges en een papje van geklopte eieren, kookroom en geitenkaas. Eenvoudig, voedzaam en smakelijk. Geroosterde pijnboompitten en uitgebakken spekjes stonden op tafel voor de liefhebber. Net als een salade met kumato-tomaten, een aparte groente uit Murcia. De tomatentaart was aan de natte kant maar Frans slobberde de laatste punt met smaak naar binnen. Van je vrienden moet je het hebben, inderdaad. Een Power Pin zal ik er niet mee winnen (Masterchef Australia!) maar er werd gesmuld.

Het was een uiterst gemoedelijke avond. Er is weinig mooier dan samenzijn met goede vrienden. Ons huis leent zich uitstekend voor dit soort vermaak. ¡Alegria!

Tienpont grutten

Gisteren waren we aanwezig bij de start van de Volvo Ocean Race 2017-2018. ‘We’ waren dit jaar mijn liefje, verwoed zeiler en vriend Frans en mijn persoontje. Wij haalden Frans bij zijn casa in Cabo Roig op en op ons gemak reden we naar Alicante. Het was de vierde opeenvolgende keer dat deze stad de startplaats is van la Vuelta al Mundo a Vela, de prestigieuze en indrukwekkende zeilrace om de wereld. Zeven identieke boten leggen in acht maanden 83.000 kilometers af, over alle wereldzeeën en oceanen van Moedertje Aarde. Voor mijn liefje en mij was het de derde keer dat we bij de start aanwezig waren.

De ondergrondse parkeerplaats langs de binnenhaven van Alicante waar we normaliter staan, was al vroeg vol. In een Spaanse krant stond dat het evenement weleens 100.000 bezoekers zou kunnen trekken dus we hielden er rekening mee. Het alternatief was snel gevonden al lag die op iets meer afstand van de Village. We sloten aan bij de lange rij wachtenden voor de -gratis- entree. Bij de ingang werd iedereen door security-medewerkers gescand dus dat duurde even. Lange Frans hield ons op de hoogte van de vorderingen (en gaf af en toe een duwtje aan een potentiële voordringer).

Voor de aanlegplaats van de zeilboten die aan deze jaargang deelnemen, stond het al rijendik met toeschouwers. Dat kwam met name omdat de vorige koning van Spanje dit jaar de start zou begeleiden. De vorige keer stonden wij er met onze neus bovenop en zagen een priester alle boten en manschappen zegenen en een behouden vaart wensen. Nu was het de beurt aan Don Juan Carlos maar dichtbij komen was niet mogelijk door een woeste zee van rood (kleur van MAPFRE). Dat er ook in Spanje veel aandacht is voor deze zeilrace, bewezen de zes bladzijden in de weekendkrant. 

Simeon Tienpont in de rode cirkel

Aan de jaargang 2017-2018 doen twee schepen van Nederlandse origine mee: team Brunel en team AkzoNobel. Dat laatste team kreeg te maken met nogal wat ophef aan de vooravond van de start van de race. Skipper Simeon Tienpont (35) werd door de sponsor uit zijn functie gezet vanwege contractbreuk. Het verhaal gaat dat hij teveel sponsorgeld zou hebben uitgegeven. Tienpont recruteerde alle bemanningsleden dus zijn ontslag sloeg ook bij de crew in als een bom. We zullen de echte reden van het gedoe hoogstwaarschijnlijk nooit weten. 

Wat we wel weten, is dat diezelfde Tienpont afgelopen weekend een arbritagezaak tegen de sponsor aanspande en won. Zaterdagavond vloog hij terug naar Alicante en stapte vol vertrouwen weer aan boord van het schip. Iene miene mutte… tienpont is de baas. Wederom. Als reactie hierop, stapten drie ervaren mannen van boord. Ook hun redenen zullen een goed bewaard geheim blijven. Van Sun Hung Kai Scallywag leende team AkzoNobel het Portugese bemanningslid António Fontes voor het eerste traject naar Lissabon. De afstand is circa 1.500 nautische mijlen, het zal de boten ongeveer een week duren om aan te komen. Dit is een van de grootste verschillen met de vorige race. Toen voer men rechtstreeks van Alicante naar Kaapstad.  

Helaas doet aan deze jaargang geen vrouwenboot mee, zoals de vorige keer. Wat ik van deze jaargang wel interessant vind, is dat er een tamelijk jong team onder het motto Turn The Tide On Plastic meedoet. Met deze boot vraagt men aandacht voor de campagne ‘Clean Seas’ van de Verenigde Naties. Ik hoef je niet te vertellen dat onze oceanen ernstig te lijden hebben vanwege plasticsoep. Ik wens het team veel succes toe; aandacht voor hun boodschap is verzekerd. De Britse ervaren zeilster Dee Caffari staat aan het roer. 

Voorafgaand aan de start van de race vond in Alicante een conferentie plaats over het voortbestaan van bedreigde zeeën en oceanen. Daaraan namen politici, wetenschappers, zakenmensen en sportlui uit de hele wereld deel. Spanje trad bij die gelegenheid toe tot de 32 andere landen die dit programma reeds actief ondersteunen. Raquel Orts Nebot, algemene directeur van Spanje’s organisatie voor de Sostenibilidad de la Costa y el Mar onderschreef het belang van dit initiatief.

Er is een handjevol Nederlanders aan boord van vijf schepen. De ervaren Carolijn Brouwer (44) is deze keer lid van het Dongfeng Raceteam; dit is haar derde Volvo Ocean Race. De Groningse Olympische medaillewinnares Annemieke Bes (39) vaart mee op Sun Hung Kai; het is haar eerste keer. Bouwe Bekking (54) staat wederom aan het roer van team Brunel. Hij is erop gebrand deze race -zijn achtste- te winnen! Voor mij zijn het nu al stuk voor stuk helden, voordat ze 1 nautische mijl hebben gezeild. Ga er maar aan staan: acht maanden slapen in een hangmat, eten uit een zakje, soms wekenlang geen douche, met velen letterlijk leven op de vierkante centimeter... Met recht Life at the Extreme. 

Voor de start kwamen de Aguilas nog even een vliegend saluut geven. En na de start kwam een groot personenvliegtuig laag over de binnen- en buitenhaven van Alicante. Mijn liefje vond het eng zoals het gevaarte op ons af vloog… Wij vermoeden dat het Don Juan Carlos was die de schepen en hun bemanning op eigen wijze een behouden vaart toewenste. (Alleen iemand van het koninklijk huis krijgt eventueel toestemming voor zoiets, aldus Royalty Watcher Frans.) Voordat wij thuis waren, waren de boten Mar Menor al ruim gepasseerd. De noord-noordoosten wind gaf hen vleugels. 

MAPFRE ging op dat moment aan kop, team Brunel lag op de laatste plaats, nadat de bemanning problemen had met het uitrollen van het grootzeil. Inmiddels ligt team Brunel op de derde plaats en is team AkzoNobel tweede. Ik volg de race weer op de voet, met behulp van de officiële VOR-app op de iPad. We overwegen serieus om volgend jaar juni/juli bij de finish in Scheveningen aanwezig te zijn. Wordt zeker vervolgd!

Spaans voor gevangenen

Sinds deze maand volgt mijn liefje Spaanse les, op een instituut voor volwassenenonderwijs in het centrum van de stad. Eenmaal per week gaat zij vroeg de deur uit, met een gevulde boekentas. Op die ochtend drink ik koffie met muzelluf. Haar juf heet Pilar, haar klas heeft ongeveer 20 leerlingen; ze komen uit alle windrichtingen: Frankrijk, China, Rusland, Oekraïne, Engeland, Zweden, Marokko en Nederland. De meeste van hen zijn permanente residenten in Spanje die Spaans als tweede taal willen leren. Een van haar twee Marokkaanse medeleerlingen is een jongeman die een breed scala aan lessen volgt, ook schrijven en rekenen. Sommige van de buitenlandse leerlingen zitten daar als echtpaar, de gemiddelde leeftijd is, naar verluidt, 60+. Volgens mijn liefje zijn de vrouwen slimmer dan de mannen. Pilar spreekt uitsluitend Spaans, het Spaans van de gemiddelde leerling van Nivel Cero sputtert.

Mijn liefje zit in die klas omdat ze haar Spaanse spreekvaardigheid wil verbeteren. Nu we in een overwegend Spaanse woonwijk wonen, komt de motivatie om die taal te leren en serieus te oefenen van diep van binnen. Fouten maken is niet erg, daarvan leer je juist. Uit een diepe lade haalde ik een boek voor thematische woordenschat (intertaaL, 2006), de juf verzocht alle leerlingen om een bepaald theorie- en oefenboek aan te schaffen (‘Nuevo Sueña – Español Lengua Extranjera’) en ze oefent met Duolingo, een taalapp op de iPad. Vriend Roland, die zelf aan zijn Spaanse taalbeheersing werkt, suggereerde het. Ik kende het programma, twee jaar geleden downloadde ik het voor muzelluf; op enig moment stopte ik ermee. Het is een gebruikersvriendelijke app die het doel op prettige wijze helpt bereiken.

Op de koelkastdeur zit elke week een lijstje met nieuwe woorden. Nieuw vocabulaire kun je maar op één manier tot je nemen: door rijtjes uit het hoofd te leren, vaak zonder context. Het leren van een tweede taal op hogere leeftijd is geen sinecure. Niks gaat nog op de automatische piloot. Hoe ouder je bent, hoe kleiner de kans dat je een taal nog zo goed zult leren als iemand die het op jongere leeftijd deed. De lesmethode die mijn liefje nu volgt, is vooral gebaseerd op luisteren en spreken. Haar doel is immers praktisch van aard: kunnen communiceren met de Spaanse buren. Het is dan belangrijker om woorden snel te herkennen en daarop te reageren dan grammaticaal perfect Spaans te spreken.

Voor dat doel suggereerde ik ezelsbruggen; voor mij -taalmens- zijn die goud waard. Zo had ze bijvoorbeeld moeite het werkwoord zwemmen (nadar) te onthouden dus ik stelde voor dat ze die sport associeert met tennisster Nadal zodat het in hetzelfde geheugenlade wordt opgeslagen. Voor haar zijn ezelsbruggen echter net zo lastig als de rijtjes zelf. Ze zegt dat ze haar hersenen soms voelt kraken. Ongevraagd advies is uit den boze, advies dat wordt gevraagd wordt altijd met plezier verstrekt – vooropgesteld dat ik het antwoord weet. Dit mes snijdt aan twee kanten. Juf Pilar gebruikt ook beeldend materiaal als kapstok, bijvoorbeeld om haar leerlingen werkwoordvervoegingen te laten leren. Préterito, subjuntivo, futuro en impérativo kunnen haar voorlopig gestolen worden. Een boomstam met takken (stam plus uitgang) lijkt mij een prima aanpak.

Illustratie: Pixabay

Een nieuwe taal leren is vooral een kwestie van herhalen en dat is wat ze nu op menig moment van de dag doet. De grammatica van mijn liefje’s moerstaal speelt haar soms parten maar oefenen baart kunst. En ze doet het heel goed, zeker voor iemand die Nederlandse woorden af en toe vreselijk kan verhaspelen. (Een lichte vorm van dyslexie kan haar worden toegeschreven.) 

Elke dag maakt ze huiswerk en wordt er serieus geoefend. We hebben tegenwoordig dan ook vaker visite op het terras. Zij zit daar dan in haar eentje en zegt de Spaanse man en vrouw na die in Duolingo zinnen uitspreken. Als haar oefeningen correct zijn verlopen, klinkt trompelgeschal. Inmiddels ben ik eraan gewend, gelukkig is onze buurvrouw Barbara doof. Op dit moment is mijn liefje volgens de taalapp 21% vloeiend in het Spaans. Zelf spreekt ze inmiddels van “een doorbraak”. Zij is het die nu het restaurant reserveert, zij legt de weg uit aan voorbijgangers. Kortom: ze praat Spaans, in hele zinnen. Joehoe! Ik sluit niet uit dat ze halverwege het schooljaar overstapt naar Nivel 1.

De leergang die juf Pilar hanteert, bestaat tevens uit CDs. Mijn liefje nam een disk mee in de auto, om te oefenen. Toen we deze week boodschappen samen gingen doen, zette zij oefenles 1 op. Niemand is te oud om te leren dus als chauffeur deed ik lekker mee. Totdat ik een man op de oversteekplaats bijna te laat opmerkte. Ik stopte nèt op tijd, de disk vloog bijna uit het apparaat. Zul je zien: bouw je aan een serieus bestaan in het nieuwe Vaderland, rijd je een lokalo morsdood tijdens taalles. Oeffff… Oefenen doen we dus voortaan uitsluitend thuis en in het klaslokaal.

Ode aan boeken

Illustratie: Holly Wales

In de afgelopen dagen was ik druk in de weer met Calibre en mijn digitale boeken. Met dit bibliotheekprogramma van Kovid Goyal kun je van alles; een van de belangrijkste functies is dat je een boek van het ene formaat naar het andere kunt converteren. (Mijn voorkeur gaat uit naar epub.) 
Waar ik het ook voor gebruik is e-books voorzien van metadata zoals: ISBN, labels, samenvatting, reeksen en uitgever. Tevens kun je boekomslagen wisselen; het programma zoekt in Google Books, Amazon en Open Library naar fraaie kaften. 

Het is een rotklus maar ik vind dat het moet gebeuren...

Gisteravond werd in Londen de Man Booker Prize 2017 voor Engelstalige fictie uitgereikt. De shortlist bestond uit zes werken: ‘4 3 2 1’ van de Brit Paul Auster, ‘History of Wolves’ van de Amerikaanse Emily Fridlund, ‘Exit West’ van de Britse Pakistaan Mohsin Hamid, ‘Elmet’ van de Britse Fiona Mozley, ‘Lincoln in the Bardo’ van de Amerikaan George Saunders en ‘Autumn’ van de Britse Ali Smith. Een veelzijdig gezelschap bestaande uit debutanten en oudgedienden. Van de shortlist van dit jaar las ik zelf alleen de twee laatstgenoemde boeken. Als literatuurwetenschapper probeer ik bij te blijven maar dat valt niet mee.

De dag ervoor gaf de Nielsen BookScan aan dat het boek van Smith tot dan toe de commerciële winnaar van de zes auteurs was. Zij verkocht bijna 50.000 boeken. Auster stond op 15.000 boeken, Saunders, Mozley en Hamid op 10.000. Debutant Fridlund stond onderaan met 3.410 verkochte boeken. De Man Booker-prijs is echter geen publieksprijs; de jury bestaat uitsluitend uit vakgenoten. Het wedkantoor Ladbrokes gaf Saunders de meeste kans om te winnen. In de afgelopen vijf jaar zaten ze slechts eenmaal goed met hun voorspelling, aldus de Guardian.

Welnu, dit jaar viel deze grote eer en een geldbedrag van £50,000 te beurt aan de Amerikaan George Saunders. Het is een van de boeken die ik in aanloop naar de prijsuitreiking las. Het verhaal speelt zich af in één nacht, op de  begraafplaats waar Willie Lincoln ligt, de derde zoon van president Abraham Lincoln die als jochie overleed. Saunders mailde tijdens het moeizame schrijfproces aan een bevriende auteur dat dit boek zijn beste kon zijn of het einde van zijn carrière kon betekenen. Diens antwoord was destijds: “het kan allebei tegelijk zijn”. Zo zie je maar. 

De eerste keer dat de Booker-prijs -nog onder een andere naam- werd uitgereikt was in 1969 aan de Brit P.H. Newby. De Australiër Peter Carey en de Zuid-Afrikaan J.M. Coetzee wonnen de prijs tweemaal; beide heren schrijven nog steeds. De Engelse Hilary Mantel is de enige vrouw die de prijs tweemaal won (voor twee romans uit dezelfde trilogie Thomas Cromwell). Gelukkig is ook zij lang niet uitgeschreven.

Het dunste winnende boek ooit was van de Engelse Penelope Fitzgerald in 1979 met 132 bladzijden. Het dikste boek was van prijswinnares Eleanor Catton in 2013 (832 bladzijden); deze 28-jarige Canadese was bovendien de jongste winnares ooit. De Indiase Anita Desai stond ooit met een boek op de shortlist maar won niet, haar dochter Kiran wel in 2006. De Brit Kingsley Amis won de prijs in 1986, zijn zoon Martin werd tweemaal genomineerd maar won tot dusver niet. De Britse uitgever Jonathan Cape gaf de meeste winnende titels uit: 7.

Tot nu toe wonnen 32 mannen en 16 vrouwen deze prijs, de meeste van hen werden in het Verenigd Koninkrijk geboren. (De winnaar van 2002, Yann Martel met ‘The Story of Pi’, werd echter geboren in Spanje.) Tien van hen waren zwart, Aziatisch of van een andere etnische minderheid. 2013 was het eerste jaar waarin het aantal genomineerde vrouwen groter was dan het aantal mannen. De beginletter van de achternamen van Man Booker-prijswinnaars komt vaker uit de eerste helft van het alfabet dan uit de laatste. Drie keer kwam het woord ‘Road’ voor in een winnende titel, tweemaal de woorden ‘Sea’ en ‘History’. Aldus Barefoot’s Grote Boek van Zinloze Feiten.

Een circa 50-jarige witte, mannelijke auteur uit het Verenigd Koninkrijk, wiens achternaam begint met A t/m M en een boektitel als ‘The Road Across the Sea: A History’ met een mannelijk hoofdpersonage zou dus hoge ogen moeten gooien als winnaar van de Man Booker Prize 2018! Ik ben benieuwd wat Ladbrokes volgend jaar over een dergelijk gokje zegt…

De eerste Indonesische Man Booker Prize-winnaar komt er misschien wel aan... Onlangs kregen we de mededeling uit Bali dat kleine Damai tot super reader werd uitgeroepen in zijn klas. Sinds hij leerling is op de grote school, is hij één brok enthousiasme. Het kereltje is, wat wij in onderwijskringen een ‘intrinsiek gemotiveerde leerling’ noemen. De wens om te leren komt bij hem van binnenuit, bij hem zijn geen externe factoren nodig om hem zijn best te laten doen of huiswerk te doen maken. Moeder Elsa appt regelmatig teksten en foto’s van de verrichtingen aan ons door. Ook Yuda kreeg onlangs twee oorkondes van school: hij werd geprezen om zijn Engelse schrijfvaardigheid en zijn Balinese kalligrafie. Zelfs zijn ouders beheersen het lastige Balinese schrift, naar verluidt, niet zo goed als hun oudste zoon. Mijn liefje en ik zijn verguld met (de prestaties van) de beide mannetjes.

In het recente boek van Hillary Rodham Clinton las ik dat echtgenoot Bill een beoordelingssysteem hanteert voor boeken die hij leest. Dat was voor mijzelf aanleiding ook zoiets in te voeren. Bill heeft een stelsel van drie sterren, ik koos voor vier categorieën. Zo veel zielen, zo veel systemen. Ik las laatst een systeem met dagen van de week, waarbij maandag matig was en zondag zuper; leuk bedacht maar ik vind het teveel. Het bedenken van een eigen waarderingssysteem is niet moeilijk, als je criteria maar helder zijn. Dit maakte ik ervan:

0 = boek dat ik om uiteeenlopende redenen niet uitlas, zonde van mijn tijd

1 = oké boek maar niets bijzonders

2 = goed geschreven boek, met boeiend thema; blij dat ik het las

3 = ‘quake book’, werk dat je wereld of je gedachten op zijn kop zet; zeer aanbevelenswaardig

Vervolgens ging ik door mijn bieblijst en waardeerde alle gelezen boeken volgens het nieuwe systeem. Ik was dermate lekker bezig dat ik bij sommige titels ook aantekende dat het werk een prijs won, in een bepaald jaar. Er zijn duizenden literaire prijzen in de wereld. Een van de meest prestigieuze, literaire prijzen is de Nobelprijs voor de Literatuur maar die krijgt iemand voor een heel oeuvre of voor het complete gedachtegoed. (Dat geldt tevens voor de Nederlandse P.C. Hooft-prijs.) De Nobelprijs voor Literatuur ging dit jaar naar de Japanner Kazuo Ishiguro; in 1989 won hij de Man Booker Prize. Voor mijn eigen boekenlijst beperkte ik mij tot de Man Booker en Pulitzer Prize voor Literatuur; ik heb nu eenmaal een voorkeur voor Engelstalige literatuur.

De bibliothecaresse in mij roerde zich (inclusief leesbril)!  Eenmaal in de flow, legde ik tevens de Top100 van Engelstalige bestsellers aller tijden vast, volgens de eerder genoemde Nielsen Bookscan. De Da Vinci Code van Dan Brown staat op plek 1, gevolgd door drie Harry Potter-boeken. Op die lijst zijn het de boeken van Brown en Rowling, E.L. James, Stephenie Meyer en Stieg Larsson die de eerste 18 plaatsen bezetten. ‘Origin’, de laatste van Brown, wordt geheid weer een bestseller.

Bill Clinton en bestseller-auteur James Patterson schrijven momenteel samen aan een spannende thriller die in 2018 zal uitkomen, getiteld ‘The President is Missing’. De recentste roman van veelschrijver Patterson, getiteld ‘The Store’, las ik uit maar vond ik persoonlijk niet goed geschreven en niet boeiend (waardering 1).

De laatste loodjes van mijn rotklus wegen het zwaarst. Poehhhh. Hoog tijd om weer te lezen! Dit is overigens mijn 97e blog. De jaren 2012 en 2014 sloot ik met dat aantal blogs af. 2017 is een productief jaar. Dat komt vast door mijn fijne werkkamer die noeste arbeid stimuleert. Misschien zit er toch nog eens een boek in..?!

Chaos

Afgelopen donderdag hadden we hier een nationale feestdag, genaamd Día de la Hispanidad (ofwel Columbusdag). Er wordt herdacht dat ontdekkingsreiziger Columbus, die de wijde wereld in trok, op 12 oktober 1492 voet aan wal zette op een oud  continent dat hij als eerste Europeaan zag en dat Amerika zou gaan heten. Vrijdag was een brugdag dus voor menig Spanjaard werd dit een lang weekend. Wij merkten het ook in onze wijk. De Spaanse vlaggen wapperden fier.

De Catalaanse regering durfde het deze week niet aan om eenzijdig de onafhankelijkheid voor hun autonome regio uit te roepen. Ze voorzagen niet dat er vanuit de eigen bevolking en het bedrijfsleven zoveel tegengas zou komen na de uitslag van het referendum en de daarop volgende verklaringen. Een minderheid van de bevolking sprak zich vóór afscheiding uit tijdens de stembusgang, die omstreden was. Een aantal grote bedrijven en banken in Barcelona kondigde kort na de Sí aan uit Catalonië te zullen vertrekken. Tegenstemmers en zwijgers gingen in de dagen na het referendum en masse de straat op. In de afgelopen weken lieten cruiseschepen Barcelona links liggen, het aantal toeristenboekingen voor volgend jaar liep drastisch terug. De separatisten moeten hiervan zijn geschrokken...

De Europese Unie zal Catalonië als nieuwe land niet in de armen sluiten onder druk van Spanje. Het nieuwe land zal na afscheiding een nieuwe munteenheid moeten kiezen, er zullen nieuwe handelsverdragen moeten worden gesloten en nog veel meer. Geen prettige vooruitzichten.

Ik moest regelmatig denken aan drie Catalaanse dames die mijn liefje, Bernadette en ik ontmoetten op Togian, een afgelegen eiland van Sulawesi (Indonesische provincie) waar we in 2014 rondreisden. Het waren goed opgeleide, leuke vrouwen; twee van hen hadden internationale carrières. Het bleef destijds bij één gesprek: mijn liefje en ik vertelden bij die gelegenheid dat wij met plezier in Spanje woonden en van de cultuur en het ontspannen leven genoten. Zij wisten niet hoe sterk ze hun afkeer van Spanje moesten uitdrukken. Het was Catalonië voor en na. Er ontstond geen klik tussen ons, al hadden we veel gemeen. Jammer maar zo gaat dat soms. Die Catalaanse dames zullen ongetwijfeld Sí hebben gestemd bij het referendum en zullen zich nu verbijten. De Catalaanse leiding zoekt de dialoog met Spanje, minister-president Rajoy antwoordde dat hij openstaat voor een gesprek… maar niet over afscheiding. Tja. We gaan zien hoe het Catalunya vergaat.

Angst voor afscheiding noemen we tegenwoordig een Brexitje. Ook in het Verenigd Koninkrijk onderschatte menig voorstemmer de gevolgen van het bindende referendum over het verlaten van de Europese Unie. En zie wat nu de gevolgen zijn. Er wordt nauwelijks progressie gemaakt in de onderhandelingen, ze zitten muurvast. De toon van de Engelse kranten in Spanje is echter optimistischer dan die van de Nederlandse kranten in het eigen vaderland. Premier May’s positie wordt met de dag onzekerder. Naar verluidt smeekte de Britse delegatie afgelopen week zelfs om concessies van EU-zijde teneinde haar positie te handhaven. Als er niets verandert, wordt de deadline volgend jaar niet gehaald met chaos tot gevolg.

Ik verwacht dat het laatste boek van Dan Brown, getiteld ‘Origin’, een nieuwe boost aan Catalonië en Spanje zal gegeven. Het verhaal speelt zich geheel af tegen de achtergronden van Bilbao, Madrid en Barcelona. Vooral de architectuur van Antonio Gaudí staat in de schijnwerpers. Voor mij was dat reden de Spaanse gids ‘Gaudí. Una introducción a su arquitectura’ (Juan-Eduardo Cirlot) weer eens uit de kast te halen. Ik kocht het in 2001 tijdens ons laatste bezoek aan de stad. (Daarna reden we er nog wel met de caravan doorheen maar we stopten destijds niet.) Casa Batlló, La Pedrera, Sagrada Família… ik werd van mijn sokken geblazen door de organische vormen, de materialen en de kleuren. In 2026 moet het machtigste bouwwerk af zijn, 100 jaar na de dood van diens ontwerper. Dan Brown steekt zijn bewondering voor architect Gaudí niet onder stoelen of banken. Ik begrijp alleen niet waaraan het Spaanse koningshuis zoveel aandacht te danken heeft.

Origin is een typisch Brown-boek in de traditie van de Da Vinci Code. Religie en wetenschap zijn als vanouds de belangrijkste smaakmakers, deze keer aangevuld met moderne kunst, supercomputers en kunstmatige intelligentie. (Plus homoseksualiteit!) Er is nu minder geweld dan in voorgaande romans dus dat is te prijzen. Ik kon mijzelf niet aan de indruk onttrekken dat er regelmatig werd verwezen naar -zelfs gewaarschuwd voor- president Trump…

Voor de liefhebber: Dan Brown spreekt op 22 oktober in het Amsterdamse Paradiso over zijn werk.

Ook deze roman is een heuse page turner. Om uiteenlopende redenen ging ik recent mijn dagelijkse wijninname verminderen waardoor mijn slaapgedrag thans abominabel is. Dat kwam nu goed uit: door de nachtelijke leespartijen vorderde ik nóg sneller in het boek dan ik normaliter zou doen. Ik ga niets verklappen maar ik kan wel zeggen dat Harvard-professor Robert Langdon en zijn metgezel Ambra Vidal -directrice van het Guggenheim Museum in Bilbao en verloofde van de kroonprins- weer goed bezig zijn. Hun zoektocht vloeit voort uit een project van Edmond Kirsch, miljardair en briljant futuroloog (die vroeg in het boek overlijdt). Deze wetenschapper zocht naar antwoorden op de twee grote levensvragen: “waar komen we vandaan?” en vooral “waar gaan we naar toe?”

Het zal geen lezer verbazen dat Langdon de antwoorden vindt. Overleeft homo sapiens het? Overleeft God de wetenschap? Wie dat wil weten, moet dit boek zelf lezen. Ik vind het een aanrader, niet alleen voor Spanje-lovers. Zelf deed ik veel nieuwe leesideeën op.

Yotam & the Mighty Eggplant

Op mijn dagelijkse wandeling terug van zee, kom ik langs een parkje aan het einde van onze straat waar twee granaatappelbomen staan. Eigenlijk moet ik zeggen: stonden. De volgende keer dat ik een granaatappel van een van de bomen wilde plukte, stuitte ik op een barre boomstronk. Ik begrijp niet waarom je een mooie, bloeiende boom moet kappen.

De eerste granaatappel ‘uit eigen tuin’ liet ik nog even verder rijpen op de fruitschaal. Het schoonmaken van de appel is een arbeidsintensief werkje. De pitten zitten in een soort kapsel en komen niet gemakkelijk los. De eerste keer dat ik het fruit schilde voor in een fruitsalade, had ik urenlang gele handen. Handschoenen bij de groenten- en fruitsectie van de dichtstbijzijnde supermarkt losten dat probleem op. De tweede granaatappelboom was op enig moment van alle vruchten ontdaan tot op traphoogte. Kennelijk had een buur, of de plaatselijke tuinman, alle appels geplukt. Er is geen man overboord, je kunt ze hier momenteel ook in de supermarkt kopen. Granaatappels zijn niet alleen lekker, ze zijn ook heel gezond. Het zijn ware anti-oxidantbommen en bovendien goed voor hart, bloedvaten en gewrichten.

Vriendin Bernadette appte onlangs over Midden-Oosten-gerechten die ze kocht bij een nieuwe winkel aan de Fred (Frederik Hendriklaan), het culinaire centrum van Den Haag. Ze stuurde een foto mee van allerlei bakjes met de mededeling dat het allemaal heerlijk was maar dat “de frisse granaatappelsalade op was”. Daarop stuurde ik mijn eigen granaatappelverhaal terug. Van het een kwam het ander. Ze stuurde vervolgens een link door naar een recept van geroosterde aubergines met granaatappel. Van Yotam Ottolenghi. Heel gemakkelijk en lekker, zelfs zij kon het gerecht maken.

Ottolenghi is geen vreemde voor mij. In 2010 bracht hij het kookboek Plenty uit, in 2013 legde ik mijn hand op een exemplaar. Boordevol spectaculaire groenteschotels uit zijn geboortegebied (Israël en omstreken). Daarna verdween het boek uit het zicht. Ik pakte het er onlangs weer bij en zag dat de omslag zelfs die aubergines afbeeldt. Tja. Helemaal vergeten… Toeval bestaat!

In de daaropvolgende week probeerde ik het recept uit op mijn liefje. Je moet de ongeschilde, ingekerfde en met olie bestreken helften van de aubergine in circa 40 minuten roosteren in de oven. Ondertussen maak je een papje van Griekse yoghurt, gewelde saffraan, een teentje knoflook, olijfolie, een snufje zout en vers citroensap dat je in de koelkast zet. De aubergines smeer je met dat papje in, met daar bovenop geroosterde pijnboompitten, granaatappelpitten en verse blaadjes basilicum. Zelf voegde ik schijfjes van zoete aardappel toe (eveneens uit de oven). Een kind kon inderdaad de was doen.

Dat resultaat viel in dusdanig goede aarde dat ik het onlangs als voorgerecht maakte op de bonte avond van vriend Roland; hij keerde de volgende naar Nederland terug en dan is het traditie bij mijn liefje en mij om voor hem (en Frans) te koken. Ook zij zijn van mening dat we dit gerecht op de huiskamerkaart moeten houden. Roland vertelde dat hij geen groot fan is van deze groente maar dat deze bereidingswijze hem beviel. Je moet inderdaad veel toevoegen om de lastige en vaak smakeloze  aubergine tot de prins van een gerecht te maken. Het werd een reuzegezellige avond; zoals altijd met de boys. Op de bijgevoegde foto is een deel van ons met het hoofdgerecht te zien: de vermaarde steak tartaar -met frietjes- van mijn liefje. De gezonde granaatappel hadden we inmiddels binnen…

In Masterchef Australia 2017 op de Nederlandse televisie is het nu Yotam Ottolenghi-week. (Toeval bestaat werkelijk.) De kandidaten konden hun lol niet op en ik evenmin. Wat een leuke, aimabele en inspirerende man! Door hem zit ik weer aan de buis gekluisterd. Deze week illustreert alles dat ik in een vorige blog als positieve punten over dit kookprogramma beweerde: vriendelijk, creatief, inventief en van hoog niveau. Ottolenghi zelf was zeer onder de indruk van het kookniveau van de kandidaten en van hun gerechten. Hij houdt niet per se van programma’s met een kookcompetitie maar Masterchef Australia is voor hem de uitzondering op de regel. Juist vanwege dat positieve aspect en de nadruk op ontdekking en persoonlijke ontwikkeling die kandidaten doormaken. 

In september jongstleden bracht de in Engeland gevestigde chef (met echtgenoot Karl en hun twee zonen) zijn tweede kookboek ‘Sweet’ out. Boordevol toetjes. Ik houd het voorlopig bij Plenty, het herontdekte kookboek.

A woman is like a tea bag

In de recente autobiografie van Hillary Clinton trof ik een mooi citaat aan van een van haar favoriete Amerikaanse vrouwen in de politiek: Eleanor Roosevelt. Deze First Lady en feministe avant-la-lettre zei ooit “a woman is like a tea bag: you never know how strong she is until she gets in hot water.” Ik las het en was meteen van mening dat ik deze uitspraak in een blog moest gebruiken.

Oktober is borstkankermaand en daar sta ik als blogger jaarlijks bij stil. Ik denk dat dit het eerste jaar is sinds lange tijd waarin geen vrouw die ik persoonlijk ken, lijdt aan borstkanker. Dat noem ik progressie. De regelmatige lezer weet dat mijn liefje in 2009 (op 57-jarige leeftijd) de diagnose borstkanker kreeg. Ze werd in een Spaans ziekenhuis geopereerd, onderging een vooruitstrevende vorm van radiotherapie tijdens de operatie, gevolgd door enkele maanden chemotherapie. Kortom: she got in hot water.

Het was tijdens dit proces dat ik ontdekte hoe sterk zij is. Dat ze karakter en persoonlijkheid had, wist ik al lang maar in die maanden zag ik haar kracht van heel dichtbij. Zoals ze haar ziekte als een project benaderde, nooit klaagde, vaak het zonnetje was op de afdeling Oncología en focuste op beter worden. Ze was veerkrachtig en goed in staat de ziekte een plek te geven. Als zuster Clivia steunde ik haar zo veel mogelijk. Daarna pakten we de draad van ‘vida normal’ weer met plezier op. Alleen om momenten zoals deze hebben we het over de ziekte.

In een recente OPZIJ las ik een interview met twee hoogleraren van het Radboudumc over hun thema Women’s Cancer. Artsen van dit universitair medisch centrum hoorden vaak van patiënten die werden behandeld voor borst- en eierstokkanker dat ze na het behandeltraject vastliepen. Ze vielen in een zwart gat van stress, angst, depressie en vermoeidheid. De artsen introduceerden een zogenaamde lastmeter, een korte vragenlijst waarop een patiënt kan aangeven hoe het met haar gaat en welke problemen zij mogelijk ervaart op lichamelijk, emotioneel, sociaal, praktisch en spiritueel vlak. Daarmee kunnen ze zien of een patiënt een verhoogd risico loopt en welke psycho-sociale zorg zij nodig heeft. Een goede zaak voor wie het nodig heeft. Mijn liefje was meer uitgesproken: “elk aanbod creëert een behoefte. Zo wordt de zorg in Nederland almaar duurder…”.

Op dit moment leven er in Nederland meer dan 150.000 mensen die borstkanker hadden of hebben. Elk jaar komen daar ruim 17.000 nieuwe patiënten bij (waaronder honderden mannen). Hun overlevingskansen verbeterden in de afgelopen jaren met één procent per jaar. Circa 80% van hen is na vijf jaar nog in leven, na tien jaar ligt dat percentage op 77%. Jaarlijks overlijden 3.000 vrouwen aan de gevolgen van borstkanker. In 20% van die gevallen gaat het om vrouwen jonger dan 50 jaar, in ruim 25% betreft het vrouwen ouder dan 70 jaar. Ruim de helft van de sterfgevallen heeft betrekking op vrouwen tussen 50-70 jaar. Afgelopen zaterdag werd in Nederland (na een symposium) een website voor mannen met borstkanker gelanceerd. Uit onderzoek van het Amsterdamse Antoni van Leeuwenhoek en het Utrechtse UMC bleek dat circa 40% van de mannen met borstkanker niet wist dat zij die ziekte ook konden krijgen. Mannen die deze diagnose krijgen, zijn gemiddeld 68 jaar; bij vrouwen is dat 61 jaar.

Onlangs las ik dat Olivia Newton John wederom borstkanker kreeg, nu uitgezaaid. De 69-jarige Grease-actrice kreeg de diagnose borstkanker voor het eerst gesteld in 1992 (op 44-jarige leeftijd). De borst met de tumor werd destijds geheel verwijderd, waarna chemotherapie en borstreconstructie volgden. Eerder dit jaar kreeg ze last van lage rugpijn. In eerste instantie dacht ze aan een hernia maar het bleek om iets heel anders te gaan. De tumor zaaide uit naar haar heiligbeen (sacrum), het grootste bot onderin de wervelkolom. Oei-oei-oei… botkanker; dat klinkt helemaal niet goed! Aan deze vorm van kanker verloor ik mijn zus Angela en mijn alleraardigste schoonbroer Aad; beiden gingen door een vreselijk ziekteproces.

In 2015 overleden wereldwijd 8.8 miljoen burgers aan verschillende vormen van kanker. Recentere gegevens zijn nog niet beschikbaar. De verwachting is dat dit aantal in de komende 20 jaar met 70% zal stijgen. Roken is veroorzaker nummer 1: in 22% van de gevallen rookt de kankerpatiënt. 40% van de Amerikanen krijgt bij leven te horen dat hij of zij kanker heeft, in Afrika is het een grotere killer dan malaria. Het percentage zwarte Amerikaanse mannen dat aan kanker overlijdt, is 24% hoger dan van Amerikaanse witte mannen. Het aantal doden door borstkanker ligt voor de zwarte Amerikaanse bevolking 42% hoger dan voor witte mensen. Tja.

Na invoering van Obamacare ging het aantal personen bij wie kanker vroegtijdig werd ontdekt, flink omhoog. Ik hoef je niet te uit te leggen dat je dan meer kans op genezing hebt. De Republikeinse senator John McCain stemde tot nu toe als een van de weinige Republikeinen tegen iedere poging om Obamacare af te schaffen of te vervangen door Trumpcare. (Hij luistert tenminste naar zijn achterban in Arizona, in plaats van partijpolitieke spelletjes te spelen.) Het is wellicht een van zijn laatste, belangrijkste daden van verzet. McCain lijdt aan een zeer kwaadaardige hersentumor; zijn prognose is allerbelabberdst, liet hij vorige week weten.

Ondanks alle afschrikwekkende cijfers is er ook progressie te melden in de behandeling van kanker. In delen van Centraal- en Zuid-Amerika steeg het overlevingspercentage van borst- en prostaatkanker in tien jaar tijd met één vijfde. Drie van de vier patiënten in het Verenigd Koninkrijk die in de jaren '70 van de vorige eeuw de diagnose prostaatkanker kregen, leefden niet meer na tien jaar. Tegenwoordig doen vier van de vijf mannen dat wel. Het is een redelijke verwachting dat de meeste kankersoorten binnen afzienbare tijd chronische ziekten worden of geneesbaar zijn.

De grootste opwinding bestaat nu voor immunotherapie, dé nieuwe toepassing van de afgelopen jaren. Het menselijke immuunsysteem is uitgerust met zogenaamde remmers die door kankercellen in gang kunnen worden gezet. De eerste vorm van immunotherapie schakelt die remmers uit waardoor witte bloedlichamen de tumoren te lijf gaan. Het is nog vroeg dag maar bij een kleine groep patiënten leidde die aanpak tot langdurige remissie. Momenteel worden circa 1.000 klinische tests gedaan op verschillende kankersoorten. Het is tevens mogelijk om immuuncellen te herprogrammeren zodat ze beter tegen tumoren kunnen vechten. Die experimentele gentherapie werd vorige maand voor het eerst goedgekeurd in de Verenigde Staten.

Voor burgemeester Eberhard van der Laan kwam dat alles te laat. Hij overleed op 5 oktober jongstleden op 62-jarige leeftijd aan ongeneeslijke longkanker. Triest. Niet alleen Amsterdam huilt, El Mojón is ook verdrietig. 

With love & hope

Zwarte schorten

Vandaag is het Noodles Day in de Verenigde Staten. Met bami maak je Aziatisch comforteten dat bovendien razendsnel klaar is. Meteen moest ik denken aan Igor, het bamimonster. Het is een ontwerp van de Javaanse kunstenaar Alam Taslim die vorig jaar met zijn smakelijke model naar Bali verhuisde. Ik zocht destijds naar de winkel waar Igor- t-shirts zouden worden verkocht maar daar bleek niets van zijn hand te hangen. Dit jaar ga ik een nieuwe poging doen.

Een van mijn favoriete eethuisjes in het zuiden van Bali is genaamd Fat Chow, gevestigd aan Poppies Lane 2. Aan het pand en het eenvoudige interieur zie je niet af dat je er top te kunnen eten. Er staat daar onder andere een heerlijke Chow Mein op de kaart, noodles galore. Van de bijna 2.800 Engelstalige Tripadvisor-reviews die het restaurant tot nu toe kreeg, vond de helft van de bezoekers het eten er excellent dus wij zijn niet de enige enthousiastelingen. Ik kan ook uitkijken naar de bamisoep en de bami goreng met überverse zeevruchten van Ayu, de restauranthouder op loopafstand van het resort in Noord-Bali waar we in december weer gaan logeren. Met een klein vrouwenteam kookt ze eenvoudige maar smakelijke gerechten in haar grote, open warung. Als ik aan die gerechten denk, loopt het water mij in de mond.

Masterchef Australia 2017 grijpt mij nog niet bij de lurven. De belangrijkste reden  waarom ik dol ben op het programma is dat het uiterst vriendelijke reality tv is. Daarvan kunnen we wel een flinke dosis gebruiken, naast alle pulp en ellende in de wereld. Juryleden Preston, Mehigan en Calombaris zijn eerder mentoren voor de kandidaten dan chefs die blaffen en bestraffen (zoals vaak in Nederlandse kookcompetities). Er is kritiek maar die is doorgaans opbouwend van aard. Ook de gastchefs vervullen meestal een mentorrol.

Daarbij komt dat de omgang tussen kandidaten is gebaseerd op wederzijds respect. Ze moedigen elkaar aan waar nodig en er is ogenschijnlijk geen sprake van onderlinge concurrentie en gekissebis. Iets dat in het eveneens Australische kookprogramma My Kitchen Rules aan de orde van de dag is. Dat is de reden waarom ik niet meer naar dat programma kijk. Bij Masterchef zie je meer verbinding dan animositeit en die verbindende factor, hun gedeelde passie voor koken, maakt het een prettig programma om naar te kijken.

Het niveau van de uitdagingen en de kandidaten ligt dit jaar weer hoger dan vorig jaar. Het programma kent dit seizoen veel nieuwe concepten, zoals kookduels om een immuniteitspeld te winnen (amateurs tegen professionals) die tegelijkertijd plaatsvinden of het maken van een eetbare kunstinstallatie als teamopdracht. Verrassend.

Er zijn ook nieuwe gezichten, zoals die van dessert queen Christy Tania die kandidaten liet experimenteren met hydrocolloïde, xanthaangom en methylcellulose. Je leest het goed. Die ingrediënten waren onderdeel van een zwevend ijsje aan een eetbare ballon. Dat dessert -van 39 ingrediënten en 51 bereidingsstappen- zou niet hebben misstaan in de finale van Masterchef 2017. Het was tijdens deze opdracht dat ik Matt Preston hoorde zeggen ‘stressed is desserts achterstevoren gespeld.’ Dat vond ik een juweel van een uitspraak. Smullen!

Ook Josue Lopez was voor mij een nieuwe ster aan het firmament. Drie kandidaten namen in zwarte schorten deel aan de afvalrace; zijn ingewikkelde snelkooktest duurde drie uur. Het gerecht heet ‘Na de Eucalyptusbrand’ met 38 bereidingsstappen en 61 ingrediënten. Emoevlees en rode bieten waren de hoofdingrediënten. Kandidaat Jess, een van mijn favorieten, ging met de hakken over de sloot.

Ik heb nog steeds geen absolute favoriet(en). Wellicht draagt dat bij aan het feit dat ik niet elke avond op het puntje van mijn stoel zit. Kandidaten Arum, Jess en Sarah zijn nog steeds in de race, net als Ben met zijn Hollandse roots. Tamara en Eloïse (die een immuniteitsspeld veroverde door een professionele kok te verslaan) stomen op. Leuke, sterke vrouwen. Er wordt heel goed gekookt maar ik mis iets in deze jaargang van het programma waardoor ik nog niet aan de buis ben gekluisterd. In vorige jaren was ik teleurgesteld als ik een episode moest overslaan, nu heb ik dat niet.

Een ander aspect dat zeker meespeelt, is dat er op vrijdagavond geen uitzending is in het Nederlandse tv-schema. Dat betekent dat we het als kijker drie avonden achtereen moet stellen zonder ons favoriete kookprogramma. Geen idee wie dat besloot en waarom maar het pakt in mijn geval niet goed uit. Alsof ik er daardoor niet helemaal in kom… ik heb hoop dat het alsnog goed komt.

Vanavond ga ik mijn eigen variant van de Panda Express Chow Mein maken, met gedroogde baminestjes en kip. Ingrediënten: kool, selderij, champignons, ui en knoflook. Eerst alles dun snijden en daarna kort wokken. Ik maak het gerecht af met soja- en oestersaus en veel verse koriander. Ik zal er geen kookwedstrijd mee winnen maar evenmin een zwart schort.

Twee hogesnelheidstreinen op elkaar

Foto: Emilio Morenatti (AP)

Spanje, mijn tweede Vaderland, is vandaag kleiner dan gisteren... Is het dan wellicht niet letterlijk zo, figuurlijk is het dat wel degelijk. 
De Catalanen gingen gisteren naar de stembus om zich uit te spreken over onafhankelijkheid van Spanje. Vanaf 9 uur 's ochtends, bij de opening van de stemlokalen, volgden mijn liefje en ik het Spaanse nieuws op de voet. Op tv en internet.

Catalonië heeft 7.5 miljoen inwoners en is goed voor bijna 20% van Spanje’s bruto nationaal product (circa €224 miljoen in 2016); meer dan de economie van Portugal. Hoofdstad Barcelona is het epicentrum van de Spaanse toeristenindustrie. In 2016 ontving de stad 8 miljoen toeristen. Catalonië heeft een aanzienlijke mate van politieke autonomie maar voor de huidige bestuurders gaat die niet ver genoeg.

De hoofdstad van de regio werd in september 1714 bezet door de troepen van Felipe V, de eerste Bourbon-koning van Spanje. Die bezetting ging gepaard met verlies van autonomie. De Catalaanse zucht naar politieke autonomie -los van Madrid- leidde in de jaren '30 van de vorige eeuw tot de Spaanse burgeroorlog en tot het aan de macht komen van generaal Franco. Hij verbood de Catalaanse taal en onderdrukte menig burgerrecht. Na de dood van Franco (1975) keerde de democratie terug, werd een nieuwe grondwet geschreven die een verdere decentralisatie maar geen formele federatie tot gevolg had.

In september 2015 wonnen separatistische partijen Junts pel Sí (Samen voor Ja) en CUP een meerderheid aan zetels in het Catalaanse parlement; ze kregen circa 48% van de stemmen, geen meerderheid. Met dit referendum loste de coalitie van deze partijen die Catalonië sindsdien bestuurt, hun verkiezingsbelofte in.

De centrale regering in Madrid was vierkant tegen een referendum over Catalaanse onafhankelijkheid, net als alle Spaanse rechtbanken die zich in de afgelopen jaren over de kwestie bogen. Volgens hen stond de eenheid van het land op het spel, net als de politieke loopbaan van minister-president Mariano Rajoy. Voor de goede orde: zijn partij -Partido Popular- werd door aanhangers van Franco opgericht; dat zette permanent kwaad bloed bij Catalanen en dat begrijp ik.

De leider van Catalonië, Carles Puigdemont, beloofde dat deze verkiezing net zo zou verlopen als alle voorgaande verkiezingen. In de voorafgaande weken vonden echter arrestaties van lokale bestuurders plaats, werden stembiljetten en ander verkiezingsmateriaal in beslag genomen en stemlokalen gesloten. Niets was normaal. Veel bestuurders aan Catalaanse zijde waren van mening dat dictatoriale tijden herleefden. Sommigen aan Spaanse tijden vonden de maatregelen niet ver genoeg gaan; zij waren voorstander van een compleet administratief beslag op Catalonië. In de afgelopen dagen verschenen cruiseschepen voor de kust met duizenden nationale politie- en Guardia Civil-agenten aan boord. Zij moesten Catalanen ervan weerhouden hun stem uit te brengen.

Ik was verbijsterd toen ik dagelijks het nieuws las. Waarom bemiddelde de jonge Spaanse koning niet in dit conflict? Waarom deed Rajoy geen handreiking? Waarom kon de Spaanse regering niet over de eigen schaduw heen springen om de situatie te de-escaleren? NOS-verslaggever Rop Zoutberg vergeleek de aanloop naar dit referendum met “een enkel spoor waarop twee hogesnelheidstreinen op elkaar afstormen”. Daar was geen woord Spaans aan.

In de aanloop naar dit referendum was onduidelijk hoeveel Catalanen zouden gaan stemmen. In een survey van juni 2012 gaf 51% van de ondervraagden aan onafhankelijk van Spanje te willen zijn. In november 2014 hield men er een niet-bindend referendum over onafhankelijkheid. 2.2 miljoen van de 5.4 gerechtigde Catalaanse stemmers ging toen naar de stembus; 80% van die stemmers was voor. Rajoy verwierp destijds de uitslag vanwege het onwettige karakter en omdat er geen meerderheid kwam opdagen.

Arturo Mas, destijds leider van Catalonië, werd in maart 2017 veroordeeld voor zijn rol in dat referendum. Hij mag twee jaar geen politiek bedrijven. Een recente poll gaf aan dat een meerderheid van Catalanen eenvoudigweg het democratische recht wil hebben om te stemmen maar dat men zich niet per se wil afscheiden van Spanje.

Ik verwachtte een dag vol chaos en dat werd het ook, zeker in Barcelona waar de Spaanse politie zelfs met rubberkogels op Catalanen schoot. Honderden mensen raakten gewond, er vielen gelukkig geen doden. De uitslag: 90% stemde voor onafhankelijkheid al ging een Catalaanse minderheid naar de stembus (2.2 miljoen). Het regionale parlement verklaarde ruim vóór het referendum dat de uitslag binnen 48 uur bindend zou worden verklaard, ongeacht de uitkomst. In geval van een Sí zou dat neerkomen op een eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring. Dat is dan ook wat weldra wordt verwacht. Na zo’n gang van zaken zijn er geen winnaars, wat mij betreft.