De octupus en de haai

Afgelopen week zag ons stukje Middellandse Zee er apart uit: er was veel deining door lange golven die niet recht maar schuin op de kustlijn afstevenden en omsloegen. Normaliter ruist de branding en is er nauwelijks omslag maar in de afgelopen dagen hoorde je de zee luid en duidelijk. Dat was wellicht een restje van de stormen die zich voordeden in het noorden en op de Balearen.

Ik had er lol in om te zwemmen en liet mij gewillig op de golven en stroming meevoeren. Dat ging af en toe verbazingwekkend snel! Ik dreef van warme naar minder warme plekken in zee. Het water is hier momenteel 22.5 graden Celsius. Het zicht onderwater was op ontstuimige dagen niet ver vanwege opstuivend zand maar boven water zag het er des te mooier uit. Op een ochtend vloog een bontgekleurde ijsvogel op een meter afstand laag over de golven. Een prachtig gezicht.

Mijn liefje haalde 1 oktober als zwemmer maar stopte inmiddels met de dagelijkse zwempartij. Haar gewrichten begonnen dermate luid te protesteren dat ze wel moet luisteren. Zelf zwem ik nog even door. Ik bestelde onlangs een zwempak met lange mouwen van neopreen dat mijn bovenlichaam warmer houdt. Zo kan ik langer doorzwemmen. Vorig jaar stopte ik op 1 november, dit jaar hoop ik enkele maanden langer door te gaan.

In sportzaak Decathlon stelde men een nieuw systeem in. Wellicht om enige tegenkracht te bieden aan het, in Spanje, suksesvolle Amazon? Vanwege het grote assortiment hebben winkels niet alle beschikbare sportartikelen uitgestald. Nu kan een klant een artikel ter plekke of vanuit huis online bestellen dat dan in het filiaal naar keuze wordt afgegeven. Via mail word je op de hoogte gehouden van de bestelling. Als het product is gearriveerd, word je verzocht het op te halen. In mijn geval is passen belangrijk. Als het zwempak past, gaat het direct mee naar huis, indien niet kan het ter plekke worden teruggegeven en wordt het geld gerestitueerd. Dat alles werd ons uitgelegd door een zeer klantvriendelijke Isa. Zo’n neopreen wetsuit moet precies goed zitten (niet te strak om te bewegen, strak genoeg om water tussen pak en huid snel op lichaamstemperatuur te brengen) om zijn functie van niet afkoelen, te vervullen.

Vorige week spoelde een drie meter lange, 270 kilo zware, zeldzame blauwe haai (Prionace glauca) aan op een strand van buurgemeente Guardamar. Het is een soort uit de familie van de requiemhaaien maar deze staat op de IUCN-lijst van bedreigde diersoorten (status ‘Near Treathened’). Deze haaiensoort leeft doorgaans in diepe wateren van (sub)tropische oceanen. De Guardia Civil en de Policia Local waren snel ter plaatse. Het dier leefde nog toen het in de branding aanspoelde maar overleed spoedig daarna. Ik moest aan de grote vis denken toen ik in mijn bijna-eentje in zee dobberde…

Afgelopen weekend keek ik naar een prachtige nieuwe documentaire op Netflix, getiteld ‘My Octopus Teacher’. Die werd vervaardigd door duiker en onderwaterfilmer Craig Foster. Deze Zuid-Afrikaan kwam in een midlife crisis terecht en zocht rust en nieuwe inspiratie. Daarvoor stapt hij dagelijks zonder neopreenpak, bij water van 6 à 7 graden Celsius, de oceaan in om in zijn eentje door het kelpwoud te zwemmen. In die tijd ontdekt hij een octopus in een grot. Hij raakt verslaafd aan contact met haar (pas laat in de film blijkt ze vrouwelijk) en volgt haar meer dan een jaar lang elke dag. Door dat contact komt zijn inspiratie en werklust terug.  

De man en zijn ongewervelde achtarmige vriendin beleven samen bloedstollende avonturen. De kijker ziet momenten van grote schoonheid, soms beladen met emotie. Overigens een leuke kerel, die Craig. Ik zal verklappen dat hun relatie mooi en de beelden prachtig zijn maar (spoiler alert): ze trouwen niet, het loopt niet goed met haar af! De documentaire is genomineerd voor een Emmy Award en ik acht de kans groot dat die prijs wordt binnengehengeld. Toen ik de volgende ochtend aan mijn liefje het verhaal van Craig en Octopussy vertelde, kreeg ik weer een brok in mijn keel.

Zelf wist ik voor deze film al dat octopussen intelligente dieren zijn. Er zijn wetenschappers die hun intelligentie vergelijken met die van een golden retriever. Maar wat zich in deze Netflix-documentaire afspeelt tussen mens en dier is niet eenvoudig in woorden te vatten. Nou ja, “magisch” zou kunnen... Je blijft kijken en je verwonderen!

We hebben waarschijnlijk allemaal wel eens een experiment gezien waar een octopus een fles met schroefdop opent, zowel van buitenaf als van binnenin. En wie kent de Nieuw-Zeelandse Inky niet? Deze pijlstaartinktvis was het zo zat alsmaar te worden aangestaard in een grote vistank dat het dier eruit ontsnapte! Eén van de vele bijzondere opnames in de documentaire is dat Craig’s octopus op enig moment uit het water springt en zich op de rotsen in veiligheid brengt tijdens de aanval van een agressieve pyjamahaai. Hij filmde het! Wat ook in de film zit, is dat het dier zich verstopt onder een berg stenen en schelpen om onzichtbaar te zijn voor een vijand.

Vorig jaar zag ik al snorkelend een octopus tussen de rotsen op de bodem van een baai op Cabo de Palos. Het groenblauwe dier met acht armen was in gevecht met twee vissen die het regelmatig belaagden. De octopus verschoot voortdurend van kleur. Het zijn de chromatoforen (pigmenthoudende cellen) in hun lichaam die die fysiologische kleurverandering bewerkstelligen. Het kromde zich om een rots om zo ongrijpbaar te worden. Ik keek mijn ogen uit. Ook de onderwaterwereld is prachtig! 

Vanaf morgen is op Netflix de nieuwe documentaire van de 94-jarige Brit Sir David Attenborough te zien ‘A Life On Our Planet’. Ik ga met veel plezier kijken. Attenborough deed deze week namens meer dan 130 natuurorganisaties wereldwijd een oproep om jaarlijks ruim 500 miljard dollar aan subsidie voor onder meer de olie- en gasindustrie te verleggen naar bescherming van de natuur. Zijn oproep kwam in voorbereiding op de aanstaande VN-top over biodiversiteit. “We kunnen een rampzalig verlies aan biodiversiteit nog keren maar de tijd raakt op...” Aldus Attenborough.

Overigens las ik gisteren in De Volkskrant dat Nederland in Brussel geldt als een van de grootste tegenstanders van voorstellen om de biodiversiteit te waarborgen. 44 wetenschappers luidden de noodklok. Nederland heeft historisch atlijd een grote rol gespeeld bij internationale natuurbescherming. Zo was het onder andere geestelijk vader van het Europese natuurnetwerk Natura 2000. Die tijd is niet meer… Nederland neemt al jarenlang een blokkerende houding aan. Binnenkort zal in de Europese Unie een nieuwe Biodiversiteitsstrategie worden aangenomen en de wetenschappers roepen de politiek dringend op deze voorstellen actief te steunen. Als Nederlanders willen dat de Amazone beter wordt beschermd, vergt dat bereidheid zelf ook maatregelen te nemen!

Dit soort evenementen staat nooit volledig op zichzelf. Het is morgen namelijk Werelddierendag. Sindsdien mijn vriendschappelijke ontmoeting met een octopus (vorig jaar) at ik geen inktvis meer en dat blijft voorlopig zo.