Altijd de pineut

Onlangs zag ik een interview met de Oekraïense Karina die met twee jonge kinderen en haar moeder de oorlog in haar vaderland ontvluchtte en terechtkwam in Nederland. Zij vertelde over een pubermeisje dat ze op haar vlucht ontmoette. Zij was 14 jaar en zwanger. Bezwangerd door Russische soldaten. Ze bleek een week lang door meerdere mannen te zijn verkracht. Er komen steeds meer verhalen naar buiten over verkrachtingen door soldaten van het Russische leger. Op tv hoorde ik moeders en grootmoeders vertellen hoe ze hun dochters en kleinkinderen verstopten om verkrachting door de agressor(s) te voorkomen. Ik zag het met natte ogen aan. Daarna kwam de woede. Mijn bloed kookte ervan!

Oekraïense meisjes en vrouwen die het overkwam en die naar Polen vluchtten, hebben er een probleem bij. In dat land is abortus illegaal; in hun eigen vaderland overigens niet. 

Verkrachting van meisjes en vrouwen vindt helaas in elke oorlog plaats. Deskundigen menen dat deze misdaad vaak niet gebeurt uit lust of behoefte aan seks (al komt ook dat veelvuldig voor). Nee, veelal zit er een heel specifiek idee achter deze oorlogsmisdaad. Als iemand wordt gedood, rouwen nabestaanden om die persoon en daarin komt een gemeenschap samen. Verkrachting gaat gepaard met stigma en schaamte (het kind van de vijand dragen) en dat drijft juist een wig in een leefgemeenschap. Zelfs verhalen over verkrachtingen zijn al effectief. Die kunnen zorgen voor ontvolking van een gebied; vrouwen en hun kinderen vlucht namelijk voor de dreiging die ervan uitgaat. Tijdens oorlogen wordt verkrachting ingezet als vorm van genocide met als doel de vernietiging van een hele gemeenschap. We kennen verkrachting ook als vorm van etnische zuivering (denk aan Rwanda). Hoe sterk we als vrouwen ook zijn, op dit punt zijn we zeer kwetsbaar.

Christina Lamb, de ervaren Britse buitenlandcorrespondente van The Sunday Times, schreef er een boek over. Verkrachting noemt zij “de meest verwaarloosde oorlogsmisdaad van de Conventie van Genève van 1949”. Deze misdaad wordt zelden vervolgd, er wordt zelden over geschreven. Haar boek ‘Our Bodies, Their Battlefields’ (2020) was een van de eerste, uitgebreide onderzoeken naar seksueel geweld als opzettelijk (oorlogs)wapen, gebruikt om terreur en vernedering te veroorzaken. De verhalen zijn gruwelijk maar ze moeten worden verteld. 

Het is niet voor het eerst dat Russische soldaten zich schuldig maakten aan verkrachting in oorlogstijd. Een van de donkerste periodes uit de militaire geschiedenis van het land is de massaverkrachting van Duitse vrouwen door mannen van het Rode Leger, aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Het overkwam baby´s, meisjes, moeders, grootmoeders, zwangere vrouwen en nonnen. Dit drama staat bekend als het Metgethen-bloedbad van 1945. Maar het zijn niet alleen Russische militairen die het deden en doen. 

Ik moest denken aan het gezang van Amerikaanse mariniers in Vietnam: “this is my rifle, this is my gun, this one is for fighting, the other is for fun”. Hun hand ging dan van hun wapen naar hun kruis. Regisseur Stanley Kubrick gebruikte het in zijn film ‘Full Metal Jacket’. Japanse soldaten verkrachtten vrouwen tijdens het bloedbad van Nanking (China, 1937-1938), mannen van de Duitse Wehrmacht deden het aan het Oostfront, Nederlandse militairen deden het tijdens de ‘politionele acties’ in Nederlands-Indië, Afrikaanse soldaten deden het tijdens de burgeroorlogen in Congo, ISIS-militanten deden het met Yazidi-vrouwen, en ga zo maar door. 

Lichtere kost maar evengoed hot topics van dit moment zijn abortus, menstruatieverlof en maandverbandarmoede. Stuk voor stuk kwesties die in de eerste plaats vrouwen aangaan maar vaak door mannenstemmen worden gedomineerd.  

In de Verenigde Staten dreigt momenteel de landelijke afschaffing van het recht op abortus. Een concept-besluit dat door leden van het Amerikaanse Hooggerechtshof werd opgesteld, lekte uit. Daardoor weten we dat het conservatieve deel van dit gremium van rechters overweegt om het federale recht van vrouwen op abortus af te schaffen. (Het gaat om het alombekende Roe v. Wade dat al 50 jaar bestaat.) De vermaledijde president Trump stelde tijdens zijn regeerperiode drie oerconservatieve rechters aan -twee mannen en een vrouw- en dat lijkt zich te gaan wreken tijdens Bidens regeerperiode.

Sindsdien gaan Amerikaanse vrouwen de straat op en dat is zeer terecht. De bekende feministische Canadese schrijfster Margaret Atwood dacht dat ze met haar dystopische boek ‘The Handmaid’s Tale’ (1985) fictie schreef. (Het vervolg op dit boek ‘The Testament’ verscheen in 2019.) Niets is minder waar. Reproductieve rechten van vrouwen staan centraal in de recente ophef in de VS maar slechts één kant van de medaille wordt belicht: het recht om af te zien van het baren van een kind. Maar het gaat veel verder, volgens Atwood. In Amerika bestaat nog steeds een diepgewortelde traditie dat de voortplantingsorganen van de vrouw niet van haar zijn maar van de staat. Maar geen andere persoon dan de vrouw in kwestie beslist over het begin van leven of het einde van een zwangerschap. Het is haar lichaam, zij heeft het laatste woord.

Voor de goede orde: pas begin van dit jaar werden ook in Nederland de verplichte vijf dagen bedenktijd voorafgaand aan een abortus geschrapt. Alsof een zwangere vrouw lichtzinnig tot abortus zou overgaan?! Zo´n patriarchale voorwaarde had al lang uit de Abortuswet moeten verdwijnen. Tweederde van het parlement ging met dit wetsvoorstel akkoord, nu moet de Eerste Kamer er nog over beslissen. Tja.   

Spanje wordt waarschijnlijk het eerste Europese land dat menstruatieverlof gaan instellen. Vrouwen met zware menstruatiepijn krijgen hier recht op verlof. Dat klinkt goed maar er zijn nog wel wat beren op de weg voordat het een feit is. De Ministerraad in Madrid zette afgelopen week het licht op groen voor dit type verlof maar dat moet nog door het Spaanse parlement worden goedgekeurd. Als dat gebeurt, krijgen vrouwen het recht om thuis te blijven op alle dagen waarop zij door menstruatie niet in staat zijn om te werken. (Een arts zal dat wel moeten bepalen.) Het verlof zal volledig worden betaald door de staat. 

Voor het einde van dit jaar wilde de Spaanse Minister voor Gelijkheid (Irene Montero) ook nog de BTW verlagen op alle producten voor persoonlijke hygiëne maar dat lijkt niet te gaan lukken. Het Ministerie van Financiën had bezwaren. Nu wordt daarop nog 10% belasting geheven en dat zou dan worden teruggebracht naar 4%. Het plan komt bij het opstellen van de volgende begroting weer op de agenda. In Spanje kan 22% van de vrouwen deze producten maandelijks niet betalen. In Nederland heeft 1 op 10 meisjes geen geld voor tampons en maandverband. Menstruatieproducten moeten voor iedere vrouw die het nodig heeft, beschikbaar zijn. In Nederland stelt het Armoedefonds daarom gratis producten beschikbaar via lokale hulporganisaties en andere laagdrempelige instellingen. 

Mijn liefje en ik vroegen ons als puber af waarom wij dit maandelijkse gedoe moesten ondergaan. We wisten beiden al vroeg dat we ons niet wilden vermenigvuldigen en nooit zouden bevallen. Ons levensgeluk zou ook niet afhangen van een man. Bovendien waren (zijn) er al zoveel kinderen op de wereld. Waarvoor hadden wij die voortplantingsorganen dan nodig? Konden we niet worden vrijgesteld van die maandelijkse cyclus en de pijn? Vaak lag ik kromgetrokken als een garnaal op de bank of in een warm bad, happend naar adem. Het leek of er messen in mijn onderbuik werden gestoken. Mijn liefje onderging iets dergelijks. Een medische ingreep wilden we niet. Een vroegere vriendin, arts Angela, huldigde het standpunt dat je niet moet snijden in gezond vlees. Dat waren we roerend met haar eens. Nog steeds. 

Dat we beiden veel klachten ervoeren en dat die maandelijks maximaal aanhielden -doorgaans een volle week- is geen toeval. Veel meisjes en vrouwen hebben last van menstruatieklachten. Een vrouw menstrueert gemiddeld 2.700 dagen van haar leven. Laat dat even op je inwerken... Ze-ven-en-twin-tig-hon-derd-da-gen lang! Dat komt neer op bijna 7.5 jaar bloeden in een vrouwenleven. Wetenschappelijk onderzoek hiernaar is schaars en de bevindingen lopen nogal uiteen maar wel is bekend dat ruim de helft van de vrouwen maandelijkse pijn ervaart tijdens de menstruatie. Volgens het Amerikaanse College voor Verloskundigen en Gynaecologen zijn de krampen voor 5-20% van de vrouwen zo heftig dat die het dagelijkse leven verstoren.

En dan het ongemak. De momenten waarop we op het werk of een feestje, in de auto, trein of het vliegtuig werden overvallen door het bloeden en opgelaten de ‘schade’ probeerden te beperken (trui om onderkleding, plastic zak op stoel en  andere improvisaties), zijn op de vingers van vele handen te tellen. Ik herinner mij ook tassen vol menstruatieproducten die meegingen op reis; of het nu voor plezier of zakelijk was. Om over de kosten van al die producten maar te zwijgen. We menstrueren gemiddeld 40 jaar lang dus reken maar uit. Van die duizenden euros kun je veel leuke(re) dingen doen! Oud worden is evenmin gemakkelijk en zelfs de overgang gaat bij vrouwen gepaard met kwalen maar toen de menstruatie stopte, voelde dat voor mij als een zegening.