Born to be a Wanderer

Laatst ging ik naar het postkantoor voor een envelop naar Nederland en om postzegels van mijn favoriete Spaanse auteur te kopen. De filateliepoot van Tante Pos' bracht hier een zegel van Almudena Grandes uit, de in november vorig jaar overleden schrijfster van wereldwijde bestsellers. Ik zei tegen de jonge vrouw achter de balie dat ik een groot fan van haar was. Nou, zij ook! Ze vertelde ongevraagd dat ‘Episoden uit het leven van Lulu’, Grandes' eerste succesvolle roman -met een fikse dosis erotiek- haar favoriete boek was dus ik kon niet achterblijven. 

Ik las alle romans van haar epos ‘Episoden van een oneindige oorlog’ met veel aandacht en plezier en daarin was ik niet de enige. Meer dan 1 miljoen lezers deden dat tot nu toe ook. Mijn favoriet was ‘El corazón helado’ (Het ijzig hart, 2007) omdat dat het eerste boek was dat ik van haar in handen kreeg. Dit boek werd in hetzelfde jaar gepubliceerd waarin Spanje de Wet op de Historische Herinnering ratificeerde. Grandes schreef over repressie en ballingschap in haar geboorteland tijdens de Spaanse Burgeroorlog en het regime van Franco en dat was zelfs in haar tijd -decennia later- nog een hele krachttoer! Daarna ben ik nooit meer gestopt met lezen van haar boeken. Totdat haar te vroege dood daar een streep doorheen haalde. Eerder deze week ontving Grandes postuum de medaille van Favoriete Dochter van de stad Madrid. Haar weduwenaar nam, in aanwezigheid van hun kinderen, de prijs in ontvangst. 

Naast deze en eerdere aan vrouwen opgedragen zegels, zijn de andere vrouwen aan wie Correos een postzegel uit de #8MTodoElAño-collectie zal opdragen: Dolors Aleu (Catalaanse arts), Concepcion Arenal (Galicische denker en schrijfster), Elidà Amigó (historica uit Andorra), María Blanchard (schilderes) en Luisa Roldan aka La Roldana (beeldhouwster). Deze serie zag het licht op 8 maart 2021 ter ere van de jaarlijkse Internationale Vrouwendag. De eerste zegel werd opgedragen aan Clara Campoamor, een van de eerste telegrafisten van de posterijen en een groot voorvechtster van vrouwenrechten in Spanje. 

Alle postzegels uit deze collectie werden ontworpen door de Baskische millenial Isa Muguruza (1994), een bekende Spaanse illustrator die werd opgeleid tot grafisch ontwerper. Ze werkt voor internationale tijdschriften als Vogue, Glamour, Tiger en voor Netflix. Haar eerste kinder-/jeugdboek illustreerde ze in 2020. Haar zegels doen nogal zoet aan vanwege de gebruikte kleuren (roze, lichtgroen, lichtgeel, lila) maar die, in combinatie met de psychedelica (glitters, hemellichamen) en erotiek zijn tekenend voor haar werk. Ze zegt zelf dat ze hiermee een ode brengt aan de vrouwelijke energie. 

Vandaag wordt in het Verenigd Koninkrijk de Women's Prize for Fiction 2022 uitgereikt. Deze jaarlijkse boekenprijs viert de 25ste editie en dat is memorabel. Ik las laatst in Nederlandse en Engelstalige media dat boekenprijzen ertoe doen. Ze helpen de literatuur vooruit. Na zo'n prijsuitreiking wordt het werk van de winnaar of winnares door meer mensen gelezen en dat is een goede zaak. 

Er staan nog zes boeken op de shortlist waaruit er eentje zal worden verkozen. De prijs wordt uitgereikt aan een niet-Britse schrijfster die het beste Engelstalige boek van het jaar schreef, volgens de juryleden. Zij zijn schrijvers, journalisten, boekeditors, columnisten en tv- en radioprogrammamakers. Het gaat om de boeken van de Amerikaanse Maggie Shipstead (1983), de Turks-Britse Elif Shafak (1971), de Nieuw-Zeelandse Meg Mason (1978, nu woonachtig in Australië), de in Trinidad geboren Lisa Allen-Agostini (1960), de Amerikaanse Louise Erdrich (1954, de oudste en bekendste schrijfster van dit gezelschap) en de Amerikaans-Canadese Ruth Ozeki (1956). Zij is niet alleen auteur maar tevens boeddhistische priesteres.

Twee boeken van deze shortlist heb ik uit. De openingszin van Maggie Shipsteads ‘Great Circle’ mag er zijn. Dit is een boek van ruim 600 pagina´s waarmee de auteur een volle eeuw en de hele planeet bestrijkt. Zo begon het. 

“I was born to be a wanderer. I was shaped to the earth like a seabird to a wave. Some birds fly until they die. I have made a promise to myself: my last descent won´t be the tumbling helpless kind but a sharp gannet plunge – a dive with intent, aimed at something deep in the sea.” Vogels, reizen, avonturen, stoere vrouwen, golven, zee... Dit was echt iets voor mij! (Dat bleek ook zo te zijn.)

Shipstead zelf is een ervaren wereldreiziger en journaliste die voor diverse glossy reisbladen werkt(e). De auteur raakte geïntrigeerd door vrouwen in de luchtvaart: Amelia Earheart, Jean Batten, Amy Johnson. Haar broer is piloot; hij zorgde voor de nodige technische details van het vliegen en van vliegtuigen. Zo kwam deze lijvige roman tot stand. Zelf zegt de auteur daarover in een interview “The book was driving my travel, and the travel was driving the book.” 

Daarin volgen we het leven van Marian Graves, een fictieve pilote die in 1950 van de aardbol verdwijnt met haar vliegtuig tijdens een nooit eerder uitgevoerde vlucht van de Noord- naar de Zuidpool. Ze moet nog maar één traject afleggen, van Nieuw-Zeeland naar Antarctica, als het noodlot toeslaat en ze met vliegtuig en al in de oceaan plonst. 

Marians jonge ouders komen om in een vliegtuigcrash en zij en haar broer Jamie komen als baby bij hun oom Wallace terecht. Een man die eigenlijk ongeschikt is om kinderen op te voeden (vanwege drank- en gokverslaving) al hoewel hij zijn best doet. Het gevolg is een tamelijk onorthodoxe opvoeding. Er zit een tweede verhaallijn in dit boek. De andere personage is Hadley Baxter, een aan lager wal geraakt Hollywoodster die probeert haar reputatie te redden door een film over Marian te maken. Hadley is ook wees, ook haar ouders komen om bij een vliegtuigcrash. Zij wordt opgevoed door haar oom Mitch, die net als Wallace  slachtoffer is van een verslaving. Marians obsessie met vliegen tilt je als lezer de lucht in en maakt dat je haar vrijheid meevoelt. Deze roman verbreedt je horizon. Aanrader! 

Boek nummer 2 dat ik las van de shortlist -heel anders dan de roman van Shipstead- is getiteld ‘Sorrow and Bliss’ van Meg Mason. Het is haar debuutroman en dat maakt de uitverkiezing voor deze illustere prijs des te opmerkelijk. De hoofdpersoon heet Martha. Op haar 40ste trouwt zich met Patrick die als sinds kindertijd verliefd op haar is. De kern van deze roman is de ziekte die Martha sinds haar kindertijd heeft: een regelmatig terugkerende, ernstige depressie. Daardoor is ze soms niet in staat meer te doen dan in een donkere kamer te liggen, weken en soms zelfs maanden lang. (Haar ziekte wordt in het boek nergens benoemd.) De doorgaans geduldige, liefdevolle Patrick houdt het niet meer uit en gaat er vandoor. Het paar gaat scheiden en Martha keert terug naar het ouderlijk huis; ook voor zelfonderzoek. Dit is niet de gemakkelijkst leesbare roman van de stapel maar het is geen somber boek. Het is een roman die je tegelijkertijd tot tranen èn een lachbui roert en dat vind ik knap.  

Onlangs begon ik aan roman nummer 3, van Elif Shafak, getiteld ‘Het eiland van de verdwenen bomen’. Zo begon het. “Lang geleden lag er helemaal aan het uiterste puntje van de Middellandse Zee een eiland zo mooi en blauw dat de vele reizigers, pelgrims, kruisvaarders en handelaren die er verliefd op werden er ofwel nooit meer weg wilden, of probeerden het met henneptouwen helemaal mee terug te slepen naar hun eigen land. [..] Het is vele jaren geleden dat ik dat oord ontvluchtte aan boord van een vliegtuig, in een koffer van soepel zwart leer, om nooit meer terug te keren.” 

Zo'n prikkelende openings-passage smaakte naar meer. Shafak beschrijft het eiland Cyprus en de ingewikkelde geschiedenis van het land. 

De 16-jarige Ada Kazantzakis, haar vader Kosta (Grieks-Cyprioot) en haar moeder Defne (Turks- Cypriotische moslima) zijn de hoofdpersonen van het verhaal. Met een vijgenboom die treurt en een vijg die alwetende verteller is. Deze vijg, de vrucht van de verleiding, de passie en het verlangen (niet de appel!) -waarvoor Adam en Eva bezweken- kwam als stekje in een koffer mee uit Nicosia naar het Verenigd Koninkrijk toen de twee geliefden uit Cyprus vluchtten. Ook wanderers... Beide families waren tegen hun verbintenis. (Moeder pleegt later zelfmoord.) 

Toen ik als consultant in Engeland woonde en werkte net na de eeuwovergang, werd er een managmentcursus georganiseerd in Cyprus. Ik verheugde mij erop want ik wilde het land graag bezoeken, maar die werd afgelast door onregelmatigheden.

Dit boek gaat over mensen die hun moederland verlaten, over heimwee, familiegeheimen, politieke strubbelingen, liefde en de natuur. Het heeft het mooiste taalgebruik van de drie gelezen boeken, wat mij betreft. Vooral als ze de natuur beschrijft. Ik ben benieuwd of een van hen zal winnen.  

De hoofdprijs in Nederland gaat vandaag zonder twijfel naar de nieuwe haring. Dat is een ander soort wereldreiziger. De Hollandse Nieuwe zou dit jaar nog vetter en romiger zijn dan in voorgaande jaren. Wow! Voor zo'n veelgeprezen vis-uit-het-vuistje ruilt deze Wanderer graag haar boekenstapel!

Nagekomen bericht: de Amerikaans-Canadese schrijfster Ruth Ozeki wint dit jaar de prijs. Door de jury werd zij geroemd als een originele en kundige verhalenverelster. In haar toespraak bedankte de winnares de vrouwen en vrouweninstellingen die haar gedurende haar hele carrière steunden. ‘The Book of Form and Emptiness’ gaat over de 14-jarige Benny Oh, die na de dood van zijn vader stemmen begint te horen die horen bij de spullen in zijn huis. Dit boek zal binnenkort wel met stip binnenkomen in de Boeken Top10 van NRC en de Volkskrant.