Het komt allemaal door Francia

Foto: Santiago Mesa (voor El País)

De regelmatige lezer weet dat mijn liefje en ik nieuwsjunkies zijn; we lezen dagelijks Nederlandse, Spaanse en internationale kranten (online). De wereld is onze oester. Dat is zeker het geval als er een overwinteringsreis in de maak is. Wij zijn van plan aan het einde van dit jaar te gaan rondreizen in Colombia. Dat doen we niet voor twee of drie weken maar voor twee of drie maanden, om de winter in Spanje te overbruggen. (Niet dat die zo slecht is...) Ik lees mij altijd goed in, in de aanloop naar zo'n reis. Voorpret is dubbele pret. 

Colombia is een land met zeer diverse natuur en veel cultuur. 12% van het land is uitgeroepen tot nationaal park, er is jungle, woestijn, watervallen, sneeuwbedekte Andespieken, azuurblauwe baaien, koraal, walvissen, een verrassende culinaire traditie, UNESCO-werelderfgoed, carnaval, dans, koffieplantages, street art, pre-Colombiaanse rotsschilderingen en heel veel meer. 

Door die focus ontdekten we tevens dat er een enerverende presidentsverkiezing op het spel stond. Wat bijna niemand voor mogelijk hield, gebeurde daar afgelopen zondag. Colombia verkoos in de tweede ronde van de presidentiële verkiezingen voor het eerst in zijn geschiedenis een linkse kandidaat tot president. Mij verbaasde die statistiek. Sinds de onafhankelijkheid twee eeuwen geleden, is dit land nooit door links geregeerd; in tegenstelling tot de overgrote meerderheid van landen in die regio. Het had nooit een eigen versie van de Mexicaanse of Cubaanse revolutie. Wel wist ik dat het land een historisch conservatieve samenleving heeft waar een alliantie van traditionele partijen, de kerk en landeigenaren al jarenlang de dienst uitmaakt en de ongelijkheid tussen bevolkingsgroepen in stand houdt. 

Dit was Gustavo Petro´s derde keer dat hij als kandidaat meedeed aan de presidentiële verkiezingen (daarvoor in 2010 en 2018). Hij wilde nog één poging wagen en sloot een verbond met Francia Márquez; dat legde hem geen windeieren. Driemaal is scheepsrecht! Samen kregen ze een recordaantal van elf miljoen stemmen waarmee ze bijna 51% van de stemmers achter zich kregen.

Márquez (40), advocate, alleenstaande moeder, feministe en milieuactiviste is afkomstig uit het arme dorpje Yolombó (provincie Cauca), diep in de tropische bergen in het westen van Colombia. In 2018 ontving zij de Goldman Environmental Prize voor haar strijd tegen illegale gouddelving in haar gemeenschap. In dat jaar organiseerde zij een mars van vrouwen naar de hoofdstad. Daar bezetten ze het stadhuis en eisten gerechtigheid. In 2019 stond zij op de BBC-lijst van de 100 Vrouwen van het Jaar. Zij wordt nu de eerste zwarte vice-president van Colombia. Joehoe!

Door haar gingen zwarte vrouwen en jongeren massaal naar de stembus. Meer dan de linkse politicus Petro, vertegenwoordigt zij het gekleurde, achtergestelde, door geweld geteisterde platteland van Colombia. Zij bewijst negen miljoen Afro-Colombianen dat het kan: een zwarte vrouw in het landsbestuur. De geschiedenis van de Afro-Colombianen heeft zijn wortels in koloniale tijden. Tot slaaf gemaakte Afrikanen werden naar het land verscheept om er goud te delven. Mensen die zich vrijvochten of vrijkochten, zetten het kleinschalige traditionele goudzoeken voort. Het wordt tot op de dag van vandaag gedaan in rivierbeddingen en op berghellingen. De nazaten van de eerste Afrikaanse Colombianen staan ook hedentendage nog onderaan de sociale ladder. Ze wonen voornamelijk in het westen van het land, in de tropische plattelandsprovincies langs de Pacifische en Caribische kust. 

Beide kandidaten kregen doodsbedreigingen vanwege hun engagement. In Colombia werd in de afgelopen jaren een recordaantal milieuactivisten gedood. De 62-jarige Petro is econoom qua opleiding en voormalig guerrillero van de groep M-19. Die streed voor meer democratie in het land. Hij meldde zich bij die revolutionaire groep aan op zijn 17de. In 1990 ondertekenden zij een vredesverdrag met de toenmalige regering. M-19 werd daarna een politieke partij, aanvankelijk onder de naam Democratische Alliantie. Petro ging daarna de politiek in, als lid van de oppositie. Hij werd voor het eerst gekozen in het Congres in 1991, maar na het beëindigen van zijn ambtstermijn zocht hij asiel in België. (Voormalige guerrillastrijders die in Colombia de politiek in gingen, werden vermoord.) In Europa werd hij milieuactivist. In die tijd studeerde hij eerst aan de universiteit van Leuven en daarna aan die van Salamanca, Spanje. Toen hij in 1998 terugkeerde naar Colombia, werd hij opnieuw gekozen als senator en werd hij een van de meest gewaardeerde wetgevers van de oppositiepartij. In 2012 werd hij burgemeester van Bogota (tot 2015). 

Colombia was in de afgelopen 60 jaar het bloedige decor van een burgeroorlog tussen radicaal-linkse guerrillagroepen (Farc en ELN), het leger, extreem-rechtse paramilitairen, criminele bendes (onder andere Clan del Golfo) en drugshandelaren. Ook buitenlandse partijen mengden zich in de strijd. Dat veroorzaakte honderddduizenden slachtoffers en miljoenen ontheemden. Tot de Russische invasie van Oekraïne in februari van dit jaar was Colombia het land met de meeste binnenlandse onheemden ter wereld, tenminste 8.5 miljoen mensen. De macht en welvaart concentreren zich in de streken van het koelere en welvarender Andesgebergte, met name in de steden Bogotá, Medellín en Bucaramanga. 

De toenmalige centrum-rechtse regering tekende in 2016 vrede met de Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia, de Farc. (De Nederlandse Tanja Nijmeijer, alias Alexandra Nariño, was voormalig lid van deze guerrillagroep.) Op papier kwam met dit akkoord een einde aan decennia van gewapende conflicten. Nadat Colombia’s grootste guerrillabeweging ontwapende, vulden andere gewapende groepen de ruimtes in die de Farc achterliet. In de bergen zijn overigens nog steeds Farc-dissidenten aanwezig die dat vredesverdrag verwerpen. Zij zijn een van gewapende groepen die nog steeds strijden om het beheer van land en de cocaproductie. 

Onlangs werd de 27-jarige Gelderse Manon doodgeschoten, in het zuiden van Colombia. Met haar Nederlandse vriend zat ze aan een tafeltje in een restaurant, toevallig naast een beruchte Braziliaanse drugshandelaar. Een verdwaalde kogel maakte een einde aan haar leven. Ze was op het verkeerde moment op een goede plek: de stad Leticia staat als bestemming op alle rondreizen door het land. Ik bagatelliseer dit ongelukkige voorval niet maar zoiets kan ook in drugsstad Amsterdam gebeuren. Het kan ons daar ook overkomen... 

Op 7 augustus worden Petro en Márquez ingezworen. De top3 van hun doelen is: vrede overal (stoppen met alle gewapende conflicten), sociale rechtvaardigheid voor iedereen en strijden tegen klimaatverandering. Ze willen stoppen met het winnen van olie en dat hun land zich gaat richten op hernieuwbare energie. Daarmee sluit Colombia zich aan bij een soort roze (geen knalrode) stroming die al enige tijd gaande is in Zuid-Amerika; in Mexico, Chili, Argentinië, Bolivia en Peru. Nu maar hopen dat er door deze radicale wisseling van de wacht geen geweld of ander gedoe uitbreekt in het land. Ik zou de muurschildering in Cauca graag met eigen ogen gaan zien.