Een hittepluim

Je zou niet zeggen dat we op de blauwe planeet wonen. De wereldbol slaat momenteel rood uit. Branden verwoesten al tienduizenden hectaren in Spanje en minstens zoveel in andere zuid-Europese landen. Een aantal daarvan krijgt de lokale brandweer maar niet onder controle. Afgelopen week was het al zinderend warm in Spanje en deze week wordt het nóg heter. Bij het opstaan ligt de temperatuur hier al ver  boven 20 graden Celsius. Een aantal van onze Spaanse buren zit tot ver na middernacht op straat, met stoeltjes en tafeltjes, te praten. Mijn liefje en ik vragen ons af waar dit heen moet met deze zomer... Wij kunnen  tegen hitte maar die begon wel erg vroeg dit seizoen. In Spanje overleden sinds 10 juli 360 personen aan de gevolgen van deze tweede hittegolf. In juni stierf een recordaantal van 830 personen aan dezelfde gevolgen. 

15 juli jongstleden was de piekdag, met 123 doden op één dag. In een Madrileense wijk stortte een gemeentelijke schoonmaker op straat in terwijl hij aan het werk was. Het was 17.30 uur en de thermometer schommelde rond de 40 graden. Bij aankomst van de hulpdiensten was de lichaamstemperatuur van de 60-jarige man opgelopen tot 41.6 graden Celsius. Niet veel later overleed hij aan een hitteberoerte.

Voor onze provincie, Alicante, berekende de Spaanse weerdienst AEMET dat er in deze maand juli tot nu toe sprake is van een gemiddelde temperatuur van 35.3 graden Celsius. Dat is vijf graden hoger dan het gemiddelde van deze zomermaand, gemeten in de jaren sinds 1950. Het aparte is wel dat het in Ceuta, een van de twee overzeese Spaanse gebieden in Marokko, momenteel juist 2.2 graden Celsius koeler is dan gemiddeld (26.5 graden). De verwachting is dat er de komende dagen weer hitterecords worden gebroken. Ook in het noordwesten van Europa. 

Momenteel is sprake van een Spaanse pluim van hitte die richting noordwest-Europa beweegt. Het is niet voor het eerst dat zo’n ‘penacho ibérico’ optreedt. Warme lucht van hier vormt een soort warmtedeken over koelere luchtlagen noordwaarts waardoor zeer broeierig weer ontstaat. Wij zouden over twee weken op vakantie gaan in eigen land, richting het noorden. Onze vakantiebestemming zou in de provincie Aragon liggen waar momenteel exceptionele temperaturen van 40-plus heersen; en die blijven stijgen. In Teruel, Lérida en Huesca, drie van de  bestemminingen, is het deze maand gemiddeld 5.3%, 4% en 4.2% graden heter dan normaal. Dat klinkt wellicht weinig maar dat is het bepaald niet. En er woeden nu bosbranden in Aragon. We namen daarom de beslissing, met pijn in ons reizigershart, de aanstaande trip te annuleren. 

Hier aan de kust smelten we nu af en toe al in ons relatief koele huis, laat staan dat we gaan rondreizen in het binnenland van deze provincie. Dan wil je dingen zien en doen buitenshuis. We moeten ons buigen naar de omstandigheden en die zijn niet gunstig voor zo’n actieve vakantie (al hadden alle hotels zwembaden). Aragon is een boeiende Spaanse provincie met overweldigende natuur, historische plekken, verlaten dorpen, een interessante geschiedenis ten tijde van de Spaanse Burgeroorlog, heel veel dinosaurus- en fossielvindplaatsen (de beste plek in het land!), vindplaats van diverse soorten gieren, bergkammen waar je “U” tegen zegt (ze worden de ‘Chinese muur van Europa’ genoemd), culinaire hotspots, treinreizen op hoogte en middeleeuwse cultuur. We houden het tegoed. De reistassen gaan terug naar de berging. 

De Algemene Directie Civiele Bescherming en Noodsituaties van het Spaanse Ministerie van Binnenlandse Zaken raadt eenieder tijdens deze hittegolf aan langdurige lichamelijke inspanning midden op de dag te vermijden en buitenshuis vooral lichtgekleurde kleding te dragen. Nou, vertel dat maar aan de Directie van de Tour de France! 

De renners hebben ook veel last van deze hittepluim. Ze rijden dagelijks honderden kilometers over bergen en door dalen bij 35 en soms 40 graden Celsius. Asfalt kan 60 graden Celsius worden en moet door de brandweer worden afgekoeld om plakkende fietsbanden te voorkomen. Sporters dragen koelvesten voor en na de race, en panty’s met ijsblokjes tijdens de etappe. Gekkenwerk! Een deskundige tv-commentator vertelde dat hij nog nooit, zelfs niet in Colombia, deze verschroeiende hitte tijdens een wielerevenement meemaakte. Ik hoorde ook dat een gemiddelde fietser onder deze omstandigheden de inhoud van 100 bidons water per dag wegwerkt; grotendeels als drank maar ook als opfrissing van hoofd en ledematen. Het is de kunst om goed te drinken, niet teveel maar zeker niet te weinig; en niet alleen water. Een lastige balans. 

De meerderheid van die bidons wordt aan de kant van de weg geslingerd, heel soms zie je renners hun lege bidon bij een teamleider in een meerijdende wagen inleveren. Als je je dan realiseert dat er 176 renners drie weken lang meedoen aan deze Ronde dan kun je je de berg plastic afval voorstellen. Tja. 24 juli aanstaande begint de ‘Tour des Femmes’, de Ronde van Frankrijk voor vrouwen. Die wedstrijd keert na 33 jaar terug op het mondiale sporttoneel. Die ronde is 1.000km lang en speelt zich voornamelijk in het noorden af. De vrouwen hebben een eigen bidonontwerp. De Nederlandse Marianne Vos en Annemiek van Vleuten zijn favoriet voor de titel. 

Terwijl we ontspannen op de bank tv zaten te kijken, merkte mijn liefje op, met uitgestrekte graanvelden zover het oog reikte, dat Frankrijk wel heel veel graan verbouwt. Inderdaad, het is de grootste producent van Europa. De lokale productie per persoon (812kg) ligt zelfs hoger dan die van de Russische Federatie, nummer 4 producent ter wereld (801kg). (Duitsland produceert ook flink.) Dat de prijs van dit product zo sterk steeg na de uitbraak van de oorlog in Oekraïne, lijkt ons dan ook onterecht. We missen sommige producten in de supermarkt. 

Ook Engeland en Nederland krijgen deze dagen meer hitte dan gewoonlijk te verduren, ook voor die landen is een hittegolf voorspeld. Ten noorden van Londen zal het meer dan 40 graden Celsius worden. Dat is slecht nieuws voor de voetballende vrouwen op het EK. 

In Nederland wordt vandaag de eerste dag van de Vierdaagse van Nijmegen geschrapt vanwege de hitte; een historisch besluit. Dit wereldberoemde wandelevenement lag twee jaar stil vanwege de coronapandemie. Wandelaars stonden te popelen om weer met elkaar op pad te gaan. Maar wandelen mag dit jaar pas vanaf morgen. Het wordt dus de Driedaagse van Nijmegen. Gisteren trad het Nationaal Hitteplan in Nederland in werking en er gelden smogwaarschuwingen. 

Ik ben blij dat mijn oude moeder deze extreme omstandigheden niet meer hoeft mee te maken. Zij kon zó slecht tegen warmte, ze zat al te puffen bij een simpele graad verhoging. Ons lichaam is inmiddels het een en ander gewend na jaren in tropische en subtropische landen te hebben geleefd. Dat is hitteadaptatie op zijn best. Bewoners uit koude(re) regionen moeten zich veel meer in acht nemen. Ik las in een Nederlandse krant dat opblaasbare zwembaden en andere tijdelijke badconstructies als warme broodjes over de toonbank gaan. En dan te bedenken dat het kraanwater op korte termijn weleens op rantsoen zou kunnen gaan. Nederland stevent af of een tekort aan drinkwater doordat er in de zomermaanden te weinig water door de rivier de Maas stroomt. Dit soort kwesties voelt wel apocalyptisch aan, moet ik bekennen... 

De Nederlandse hoogleraar Waterbeheer Piet Verdonschot (UvA) pleit voor ingrijpende maatregelen. “Als we niets doen, krijgen we een ramp.” Een van de ideeën is een Nationale Gieter op de Veluwe. Een deel van het rivierwater (van IJssel en Rijn) wordt in overvloedige tijden opgepompt en opgeslagen in de ondergrond van dit natuurpark. Met 0,5% van de rivierafvoer kan men zo 300 miljard liter per jaar in dat gebied opslaan. Dat komt neer op ongeveer eenderde van wat men in Nederland onttrekt aan het grondwater voor drinkwatergebruik. Als strategische watervoorraad voor perioden van droogte. Ik zou er niet te lang mee wachten.