Made in Holland

Er is één bestuurder die al jarenlang mijn respect en achting verdient. De persoon in kwestie is intelligent, integer en bescheiden. Maar als hij zijn mond opendoet, luistert een groot deel van Nederland; dat wil zeggen: van het sociaal betrokken deel van het land. Het is een hij,  van generatie X (geboren in de jaren '70 van de vorige eeuw), kind van binnenschippers. Zelf studeerde hij Bestuurskunde in Rotterdam. Hij is lid van een politieke partij ter linkerzijde van het politieke spectrum. Klinkt dat verdacht? Dan doe ik er nog een schepje bovenop. Zijn voornaam klinkt als een meisjesnaam, zijn achternaam als een zwerm kleurrijke vogels. Hij is homoseksueel en zijn wieg stond in het zwaar gereformeerde Hardinxveld-Giessendam. Ra-ra. 

Van dit soort personen zijn er veel te weinig, wat mij betreft. Het gaat om Kim Putters (1973), voormalig directeur van het Sociaal-Cultureel Planbureau (SCP). Sinds september 2022 is hij voorzitter van de SER, de Sociaal-Economische Raad. Dat is een gremium van ondernemers, werknemers en onafhankelijke deskundigen dat de regering en het parlement adviseert over sociaal-economische onderwerpen. Putters is een man met visie en een missie, iemand die het verschil kan maken. Zeker in zijn nieuwe functie! Onlangs werd hij geïnterviewd door twee journalisten van de Volkskrant. Putters was op dat moment namelijk 100 dagen in functie en dat vond deze krant een uitgesproken gelegenheid voor een gesprek over de staat van Nederland en de ideeën over zijn baan. 

Putters is van mening dat alles anders moet; dat wil zeggen: duurzamer en gelijker. Van de onderwerpen die de SER behandelt tot de mensen die erover mogen meepraten. “Het maatschappelijke model dat zich richt op materiële groei loopt op zijn einde.” 

Als er vroeger iets in Nederland moest worden geregeld, gingen alle betrokkenen (boeren, bestuurders, ondernemers en andere belanghebbenden) vergaderen totdat ze een ons wogen. Net zo lang totdat ze een akkoord bereikten. Zoeken naar consensus vanuit verschillende belangen is wezenlijk voor de Nederlandse democratie. Dat gebeurt tegenwoordig niet of nauwelijks meer. Nu stapt men boos op de trekker om een weg te blokkeren of richt men een eigen verbond op in Den Haag. Als de politiek-bestuurlijke bovenlaag weigert aan te geven waar de samenleving heen gaat, stappen burgers naar de rechter om een richting af te dwingen. 

Als directeur van het SCP was zijn missie om problemen in de maatschappij te signaleren, de vinger op de zere plek te leggen en de uitkomsten van de eigen onderzoeken voor het voetlicht te brengen. Als voorzitter van de SER doet hij iets dergelijks maar in een ander verband en met meer impact. Putters praatte in zijn eerste 100 dagen met ministers, maatschappelijke organisaties en andere belanghebbenden. Na die gespreksrondes kwam hij tot de conclusie dat iedereen erkent dat het huidige model dat is gericht op economische groei en gevestigde belangen, de problemen in het land niet gaat oplossen. En als de politiek geen visie voor het land ontwikkelt, dan moet ‘de polder’ dat maar doen. Er werden zeker ideeën ontwikkeld in de afgelopen tien, vijftien jaar maar telkens liepen die vast in de uitvoering. 

Putters is tevens van mening dat de representativiteit moet worden vergroot. Er moeten meer bevolkingsgroepen worden betrokken bij het bepalen van de koers voor het land. Zzp'ers krijgen binnenkort al een formele plek in de Raad, maar ook vrijwilligers, ouderen, jongeren en mensen uit de wereld van kunst & cultuur zouden daarin moeten worden vertegenwoordigd. Er moeten ook verschillende vormen van betrokkenheid worden gedefinieerd: van interviews en consultaties tot een burgerraad met een sturende rol ten aanzien van SER en politiek. De raad moet sowieso alleen voorstellen doen die grondig zijn geanalyseerd op uitvoerbaarheid. De regering kan die dan integraal overnemen en de politiek kan er vervolgens mee aan de slag.

Het gaat om grote vragen waarop gezamenlijk antwoorden moeten worden geformuleerd. Hoe moet een belastingstelsel eruitzien dat groen is èn ongelijkheid bestrijdt? Hoe willen wij dat de economie zich ontwikkelt? Hoe zorgen we dat iedereen meekomt? Welke soorten arbeid en werknemers zijn nodig? Hoe ziet het verdienmodel van Nederland eruit over 20 jaar? Welke ruimtelijke keuzen maken we? Etc. 

De politiek raakte in de afgelopen jaren gefragmenteerd, de maatschappij sterk gepolariseerd. Dat brengt het land niet verder. Er moet weer een bundeling van krachten ontstaan. Putters denkt dat aan de politieke versplintering een einde gaat komen. Daarvan is het orakel van Huize Barefoot -de vrouw die je beter kent als mijn liefje- niet overtuigt. Zij vreest dat BoerBurgerBeweging van Caroline van der Plas (1967) bij de aanstaande verkiezingen een grote overwinning gaat behalen. Van Der Plas is vastbesloten een grote rol te gaan spelen in het landsbestuur. Het oplossen van de vele problemen in het land zal dan worden geboycot door boze boeren en buitenlui. Op veel trekkers in Nederland zal de rem mogelijk nog strakker worden aangetrokken, gaan de klompen nóg dieper in de klei. Daar hebben we er nou juist teveel van! Het land komt dan stil te liggen.

We zullen op 15 maart zien of ze gelijk krijgt. Op die dag vinden de verkiezingen voor de Provinciale Staten plaats. Dan worden burgers gekozen voor het provinciale bestuur in elk van de twaalf provincies. Die gekozen leden kiezen uiteindelijk de leden van de Eerste Kamer. Het is dus belangrijk deel te nemen. Hier liggen de oranje enveloppen al klaar. Het wachten is op het stembiljet. 

Deze week voerde ik een experiment uit. Aanvankelijk was dit een longread die maar bleef groeien. Als je praat over een sociaal-economische thema en je laat de officieuze baas van Nederland aan het woord, dan kun je niet om een andere ontwikkeling heen: die van de toenemende ongelijkheid in het land. Uit piëteit voor de lezer die van korte blogs houdt, knipte ik de tekst in tweeën. Deel 2 verschijnt morgen.