Het hoekje om

Ken je het verhaal van de zeilboot die onlangs in aanvaring kwam met een grote walvis? Nou, de vier opvarenden dobberden 15 minuten later rond op de Stille Ocean, op een opblaasbaar reddingsvlot. De Amerikaanse schipper Rick Rodriguez werkte tien jaar aan zijn zeilboot om die gereed te maken voor de reis van zijn dromen: van de Galapagos-eilanden naar Las Marquesas in Frans-Polynesië. De eilandengroep die het vertrekpunt was, is beroemd om de prachtige natuur; dat weet ik uit eigen ervaring. De bestemming is een eilandengroep midden in de Stille Oceaan en geldt als een van de meest afgelegen gebieden ter wereld. Rodriguez en vrienden begonnen aan een tocht van ruim 3.000 nautische mijlen. Die afstand kun je in een week of drie afleggen. Alles rustig aan, ontspannen.   

Zijn zeilschip genaamd ‘Raindancer’ (44 voet, uit 1976) verging in minder dan een kwartier tijd na de aanvaring met -hoogstwaarschijnlijk- een Bryde-vinvis. Die kunnen wel twaalf meter lang worden -langer dan het zeiljacht- en wegen dan een ton of 20. (Deze walvissoort is niet bedreigd.) De schipper leek in een flits te hebben gezien dat het dier daarna bloedde op de rug voordat het onder water verdween. Het was een dier van tenminste acht of negen meter lengte met een grote rugvin. Vijf seconden na de botsing ging er een alarm af in de kajuit die betekende dat er water binnenstroomde. De schipper stuurde direct een noodsein uit dat werd opgepikt door de kustwacht van Peru. Die gaf het bericht vervolgens door aan de Amerikaanse kustwacht. Die nam verdere actie. De bemanning lanceerde het opblaasbare reddingsvlot en de bijboot. Ze verzamelden de veiligheidsuitrusting, de nooduitrusting en een noodrantsoen terwijl Rodriguez met een snorkel overboord sprong om te zien of hij de gaten kon dichten. Het had geen zin. Het gedeelte rond de schroefas was onherstelbaar beschadigd. Rodriguez moest naar het reddingsvlot zwemmen, zozeer stond zijn zeilboot al onder water. De droom van Rodriguez kwam maar deels uit: hij had nog 1.000 zeemijlen te gaan. 

Dit was als het verhaal van Moby Dick. De walvisvaarder ‘­­­Essex’ verliet in 1820 de wateren van de Galapagos-eilanden toen het schip werd geramd door een grote potvis. Dat voorval werd de basis voor de wereldberoemde roman ‘Moby Dick’ van Herman Melville uit 1851. Wie kent het verhaal van kapitein Ahab, de witte potvis en matroos Ismaël (de enige overlevende) niet? 

Toevallig voer de Raindancer dezelfde route als een aantal zeilboten dat momenteel deelneemt aan de rond-de-wereld-rally ­­­genaamd ‘World ARC’. Dit is een tamelijk ontspannen zeilavontuur van 15 maanden dat 25.000 nautische mijlen beslaat. Jachten die daaraan deelnemen, zeilen uitsluitend in het zuidelijke halfrond rond de wereld. Zij volgen de passaatwinden. Zij gingen van start in januari van dit jaar, net als The Ocean Race. Zij vanuit Panama, wij vanuit Alicante. 

De dichtstbijzijnde boot die de opvarenden van Raindance te hulp kwam, was echter een catamaran van 45 voet die niet aan de rally deelnam maar daar lekker aan het zeilen was. Dat schip, ‘The Rolling Stones’ was ongeveer 35 mijl verwijderd van het dobberende reddingsvlot en de bijboot. De redders hadden desalniettemin negen uren nodig om de opvarenden te spotten en ze daarna veilig aan boord te hijsen. 

De zeilboten die meedoen aan deze Ocean Race passeerden onlangs Point Nemo, het punt op de kaart dat het verst is verwijderd van de bewoonde wereld. De zeilers waren op dat moment dichter bij de bemannig van het ISS-ruimtestation dan enige persoon op aarde. Sommige zeilers gaf dat een unheimisch gevoel, naar verluidt. Als je daar gewond raakt of als de boot ernstig beschadigt, is hulp bijna onmogelijk. Het aparte was echter dat alle boten dicht bij elkaar zeilden. Dat was in de weken daaraan voorafgaand wel anders! Op enig moment lag de koploper 500 nautische mijlen voor op de rest. Na 6.000 zeemijlen varen scheidden alleen wat golven de nummers 1, 2 en 3. Alsof de race net was begonnen. Men hield elkaars koers en de bootconfiguratie (zeilen) goed in de gaten. Alle schepen voeren met gereefde zeilen om de controle over de boot te behouden en de bemanning veilig te stellen. Er waren alleen albatrossen.

De stormachtige wind en hoge golven (tot 8 meter) zijn berucht in dit deel van de oceaan. De boten bereikten recordsnelheden: meer dan 70km/uur. Sam Davies van Team Biotherm, een van de meest ervaren deelneemsters aan deze race met 25 jaar zeezeilen onder de pet, hoopte de god van zeeën en oceanen (Poseidon) gunstig te stemmen door een stukje chocolade te offeren. (Niet de hele reep, dat vond ze een te groot offer!) De Nederlandse Rosalin Kuiper aan boord van Team Malizia meldde dat ze een tikje nerveus werd van de naderende storm. Ik merkte bij muzelluf ook dat de spanning toenam. 

Vijf jaar geleden sloeg de Brit John Fisher (1970, bijnaam ‘­­­The Fish’) daar namelijk overboord tijdens de vorige editie, toen nog de Volvo Ocean Race. Ondanks uren zoeken, vond men hem niet meer. Er werd tijdens deze race stilgestaan bij zijn overlijden. Dat gebeurde onder de hashtag ForeverFish. Tja. (Het is wel beter dan #ForeverVisvoer...) 

Dat had ik zondag nog niet getypt of het bericht kwam binnen dat Rosalin gewond raakte. Ze lag te slapen in haar bunk toen de boot plotseling een scherpe bocht maakte. Ze werd uit bed gekatapulteerd en verwondde daarbij haar voorhoofd. Haar collega's konden haar aanvankelijk niet vinden. Ze lag in een onverwachte hoek van de kajuit. Het bloedde erg en ze liep een hersenschudding op. Met het  medisch handboek in de hand, lapten ze haar op. Op de vraag waar ze was, antwoordde ze Kaapstad. De volgende vraag had ze goed. Ze maakt het naar omstandigheden redelijk. De boot schudt als een hondsdolle en dat voelt ze in haar hoofd mar ze houdt zich kranig en probeert te rusten, zo goed en zo kwaad als dat gaat. Niet in haar bed maar op zeilen die als zitzak dienen. Het leven aan boord van een IMOCA is afzien... De collega´s houden haar scherp in de gaten, ze mag het bewustzijn niet verliezen. Dat zou nóg slechter nieuws zijn, gezien hun locatie. Het gaat inmiddels beter met Rosie. 

Bij alle zeilboten rondden Kaap Hoorn ondertussen, misschien wel de grootste mijlpaal van de derde etappe. Daarmee sloten ze de wilde rit over de Zuidelijke Oceaan, langs de ijsgrens, af. De hoek omgaan bij de kaap zal voor menigeen een pak van het hart zijn geweest. Het ergste was voorbij. 

Mijn liefje en ik rondden Kaap Hoorn in 2018 op een cruiseschip en dat verliep onder veel vriendelijker omstandigheden. Bovendien kwamen wij van de andere kant (ha-ha, geen woordgrap). Wij voeren van de Falklands naar de zuidpunt van Argentinië; dat heet Vuurland, Tierra del Fuego. Daarna gingen we de hoek om richting Chili. De boten van de Ocean Race zeilen na de het ronden van de kaap richting de Falklands. 

De kapitein van de Holland Amerika Lijn (HAL) die bij ons aan het roer stond, de Brit Christopher Norman, vertelde tijdens een vragenuurtje dat hij het gebied in de 33 jaar van zijn carrière op zee nog nooit zo rustig zag. De oceaan was daar als een spiegel, we konden tot dicht bij de punt van de kaap varen. Destijds was daar dus totaal geen sprake van ‘furious fifties’ op de 50^ste breedtegraad. Gelukkig maar want ik word al zeeziek als ik naar de beelden van de zeilende IMOCA’s kijk. De dag erna ontvingen wij een officieel certificaat, op geschept papier met een gouden rand, op naam en ondertekend door de kapitein. De tekst op deze  proclamatie luidt als volgt: 

“Aan allen die hetzelfde pad hebben bereisd, ontdekt door de twee zonen van de dappere Nederlandse verkenner Isaac LaMaire en de gebroeders Schouten. Dit stoutmoedige kwartet organiseerde een expeditie die uit twee schepen bestond,  naar een vaarroute naar de Stille Zuidzee, ten zuiden van de straat van Magellan. In de avond van 29 januari 1616 zag de groep land ‘in de vorm van een hurkende leeuw’ dat unaniem als Kaap Hoorn werd omgedoopt.” 

Team Malizia zeilt een boot met het perfecte bootontwerp voor deze woeste wateren. Daar werd vaak over gesproken in de afgelopen dagen; niet alleen door schipper Boris Hermann. Hun zeilboot is ontworpen door het Franse scheepvaartingenieurscollectief VPLP in Vannes. Dat blijken zieners te zijn. Hun idee was niet om de snelste romp te hebben maar om vooral te werken aan de gemiddelde snelheid van de boot. Op deze manier is er, om de doorgang van de boot door zee te vergemakkelijken en schokken te voorkomen, heel veel denkwerk gestoken in het ontwerp van de romp en met name in een vrij hoge boeg. 

Het goede is dat dit boegontwerp nauwelijks tot geen neusduiken (nose dives) veroorzaakt. Als de boeg van een gemiddelde IMOCA door een hoge golf onder water duikt (wat veelvuldig gebeurt), komt de boot abrupt tot stilstand; met alle gevolgen vandien. Dat brengt schade toe aan bemanning en materiaal. Toen dat Team Biotherm afgelopen week overkwam, scheurde het grootzeil in een fractie van een seconde volledig af. De omstandigheden waren te slecht voor een reparatie. Daarna kwamen ze op hun zuidelijker koers in zulk zwaar weer terecht dat ze tweemaal een klapgijp kregen waardoor er bovendeks veel kapot ging. Ook het Amerikaanse team leed aanzienlijke schade.

Team Malizia maakte in de afgelopen week optimaal gebruik van het ontwerp van hun boot. Hoe het ongeval met Rosalin kon gebeuren, zal de gemoederen nog wel even bezighouden. Het team passeerde als eerste de Kaap en gaat ruim aan kop. Daarmee won het de prestigieuze Roaring Forties-trofee. Na 29 dagen op zee was er weer land in zicht. Ik werd tijdens deze etappe een overtuigd Maliziaan. De verwachting is dat zij, die zich voortaan ‘legends of the South’ mogen noemen, tussen 1 en 4 april de finishlijn in Itajaí (Brazilië) passeren. De grote vraag is nu wel of Rosalin in de race blijft. 

Te koop: babyschoentjes. Nooit gedragen

Nu mijn geopereerde oog elke dag vooruit gaat -al zit de grijze vlek nog steeds middenin mijn beeld- pakte ik de draad van boeken lezen weer op. Dat is mijn grootste liefhebberij. Een dag niet gelezen, is een dag niet geleefd. Sindsdien las ik de volgende boeken. ‘Strikt’ van Minke Douwesz, ‘Aimée & Jaguar’ van Erica Fischer en momenteel zit ik in de laatste sectie van ‘Een land van echo’ s’ van Mark H. Stokmans, een gruwelijk goede roman over Spanje (ondertitel ‘Drie oorlogen, twee liefdes, een strijd’). Dit boek ontving als debuurtroman de Boekhandelprijs 2023. Vroeger was ik stikjaloers op auteurs van al die ronkende debuutromans, nu voel ik uitsluitend respect en blijdschap. Het zijn drie aanraders! 

De debuutroman van Douwesz gaat over de lesbische psychiater Idske Wolters die met haar poezen in een dijkhuis aan de rivier woont, haar drukke werk doet en zelf in leeranalyse is. Ze onderhoudt haar vriend(inn)enkring goed, is toegewijd aan haar patiënten, steekt veel tijd en energie in haar eigen psychoanalyse. Ze wordt verliefd op de grootstedelijke celliste Judith Verster die tot dan toe alleen relaties had met mannen en een grote kinderwens heeft. Hun relatie kent pieken en dalen. In deze roman trof ik een verwijzing aan naar het boek over Aimée & Jaguar. (Idske leent dat boek uit aan Judith.) 

Het boek van Fischer las ik in een ver verleden. Ik wist nog wel waarover het ging en herinnerde mij de grote lijnen van het verhaal maar besloot het opnieuw te lezen. Deze roman verhaalt de liefdegeschiedenis tussen twee totaal verschillende vrouwen in Berlijn ten tijde van de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust. De Aimée van de titel is de koosnaam die de 21-jarige joodse Felice Schragenheim aan haar 29-jarige beminde Lilly Wust geeft. Zelf noemt ze zich in de loop van de relatie Jaguar. 

Wust is getrouwd met een nazi die als bankbeambte elders werkt, is moeder van vier kinderen en pro-Hitler. (Voor haar bewezen diensten als vrchtbare moeder in het Derde Rijk ontving ze een medaille.) De joodse Schragenheim -die onder de naam Felice Schröder leeft- weigert onder te duiken en de jodenster te dragen. Ze probeert meermalen uit Duitsland weg te komen maar die pogingen mislukken. De vrouwen ontmoeten elkaar in 1942, vallen als een blok voor elkaar en gaan een jaar later samenleven. Schröder vertelt haar voordien dat ze joodse is en onthult haar ware naam. Dat samenwonen is geen sinecure want ze worden omgeven door nazi-aanhangers en verraders. 

Schröder/Schragenheim is journaliste en lid van het Duitse verzet tegen de nazi’s; dat feit houdt ze verborgen voor haar partner. Ze is niet alleen een slimme spionne, ze is ook een begenadigd dichteres. De gedichten die zij opdraagt aan Aimée nemen een belangrijke plaats in het boek in. De relatie is passievol, er wordt vurig bemind. De kinderen zijn dol op de inwonende tante Felice. Zij wordt in augustus 1944 echter door de Gestapo opgepakt en naar transitkamp Gross-Rosen overgebracht. In september wordt ze naar Theresiënstadt gedeporteerd. In oktober van dat jaar zou ze zijn gedeporteerd naar concentratiekamp Auschwitz-Birkenau. Ze schrijven elkaar tot haar gevangenschap in Theresiënstadt. Daar tracht Wust haar geliefde op te zoeken. Ze wordt door een verbijsterde kampcommandant de laan uitgestuurd. In december 1944, als de geallieerden oprukken, zou Schragenheim zijn gedwongen deel te nemen aan een of meer dodenmarsen. Felicitas Rachel Schragenheim overleeft de vele ontberingen niet, de precieze plaats en datum van haar overlijden zijn onbekend.   

Elisabeth Wust vertelde op 80-jarige leeftijd het waargebeurde verhaal van haar liefde voor Felice/Jaguar aan de Oostenrijkse journaliste en vrouwenrechtenactiviste Erica Fischer. Die deed op dat moment onderzoek naar de poëzie van Schragenheim. Na verder onderzoek besloot ze een boek over deze bijzondere liefdesgeschiedenis te schrijven; dat verscheen in 1994. Daarvoor ontving Fischer in dat jaar de Lambda Literary Award, een prijs die wordt uitgereikt aan een literair werk dat de LGBTIQ-familie een warm hart toedraagt. In de editie van het boek die ik afgelopen week las, vind je commentaar op bepaalde passages door destijds direct betrokkenen die de oorlog overleefden. In 1999 werd een film uitgebracht over het liefdesverhaal van Aimée en Jaguar.

Herlezing van dit boek was minstens zo ontroerend als de eerste lezing. De beide vrouwen kwamen voor mij weer echt tot leven. Met elke pagina deed het meer pijn om met Aimée tot de conclusie te komen dat haar geliefde, dappere Jaguar nooit zou terugkeren. Er biggelde zelfs een traan uit het geopereerde oog. (Nu eens niet van de oogdruppels...) 

Dat herinnerde mij aan een interview met de Amerikaanse taalwetenschapper Maryanne Wolf (1946). Als jongeling werd Wolf gegrepen door het werk van de Zwitserse schrijver Hermann Hesse. Vooral zijn boek dat in 1943 verscheen, getiteld ‘Het kralenspel’, zette haar aan tot diep lezen en zelfs een talenstudie. Voor dat boek (‘Das Glasperlenspiel’) ontving Hesse de Nobelprijs voor de Literatuur in 1946. 

Dat mensen überhaupt kunnen lezen, vindt Wolf een wonder. In tegenstelling tot zien of spreken, is lezen een onnatuurlijke activiteit. Het is een cognitieve functie die we als mens pas 6.000 jaar geleden verkregen. Onze hersenen bleken in staat om tussen hersengebieden voor visie en taal nieuwe verbindingen aan te leggen. Hoe geconcentreerder je leest, hoe geavanceerder die verbindingen worden. 

Omdat ze zich als schrijver regelmatig beklaagt over mensen die nooit meer de tijd nemen om een goed (in haar woorden ‘fatsoenlijk’) boek te lezen, besloot ze enkele jaren geleden zichzelf te testen en haar favoriete roman opnieuw te lezen. Ze kwam er niet doorheen. Toen realiseerde ze zich dat het niet Hesse was die was veranderd maar zijzelf. Ze was gaan lezen zoals ze dat dagelijks voor haar werk doet: snel en oppervlakkig. Maar zo kun je werk van een literaire schrijver als Hesse niet lezen. Dan mis je alle verwijzingen en diepere lagen.

Kritisch en analytisch lezen zijn twee eigenschappen van diep lezen. Empathie en evocatief vermogen (personen en dingen voor je geestesoog doen verschijnen) zijn andere kwaliteiten die je erbij nodig hebt. 

In dat ene zinnetje dat ik hier als blogtitel gebruik -toegeschreven aan de Amerikaanse auteur Ernest Hemingway- komt dat allemaal samen. Dankzij ons analytische vermogen snappen we wat hier is gebeurd ook al staat dat er niet letterlijk verwoord. Dankzij ons evocatieve vermogen zien we babyschoentjes voor ons. En daarna worden we overspoeld door empathie. 

Het ultieme doel van diep lezen is volgens Wolf dat we de wijsheid van de auteur ontstijgen en die van onszelf ontdekken. (Vrij naar de Franse schrijver Marcel Proust.) Vooral van papier lezen is cruciaal om de hersenverbindingen die bij diep lezen worden gebruikt, te kunnen ontwikkelen. Diep lezen is niet alleen essentieel voor een individu, het is ook van wezenlijk belang voor een samenleving. “Wie niet meer kritisch kan lezen, is vatbaarder voor propaganda en complotten. Dat kan tot grote problemen in een democratie leiden.” Cruijff zou hier hebben gezegd dat je het pas ziet als je het doorhebt. En zo is het! 

Een roman kun je beter lezen op een e-reader dan op een smartphone omdat die minder afleiding biedt. “Maar dat maakt het nog niet zo goed als papier.” Aldus Wolf. Wie veel van schermen leest, loopt het risico ook papieren boeken te gaan scannen tijdens lezing. (Het is echter geen strijd tussen digitaal en papier, wat haar betreft.) 

Ook Nederland heeft een leesprobleem. Tussen 2003 en 2018 zakte het land van plek 8 naar de 26ste plaats op de leesvaardigheidsranglijst van Pisa, een organisatie die internationaal vergelijkend onderzoek doet in 80 landen. We kunnen ons niet meer concentreren en we worden constant afgeleid. Er is zoveel info die we tot ons moeten nemen, dat we zijn genoodzaakt om te gaan scannen. Ervaren lezers die tegenwoordig ‘even’ lezen op smartphone of tablet krijgen steeds meer moeite met diep lezen. Gelukkig ben ik het nog zelf niet verleerd.

Over wolken

De tweede controle bij de chirurg-oogarts begon vorige week met goed nieuws: het maculagat in mijn geopereerde oog sloot zich reeds. Joehoe! Al het voorover hangen was niet voor niets. Dat ging sneller dan gedacht. Op papier staan er weken of zelfs maanden voor, in mijn geval was het na ruim een week een feit. De gasbel in mijn oog verdween gisteren en ook dat is goed nieuws. Ook de dagelijkse vermoeidheid nam af. Wel zit er nu een grijze wolk middenin mijn beeld die scherp kijken met het vernieuwde oog nogal verstoort. De derde en voorlopig laatste controle is over twee weken. Dan is die wolk hopelijk ook verdwenen. Een beetje wolkenstaarder doet het met zijn tweeën! Gisteren las ik een interessant artikel over het broeikaseffect van narcosegas. Zelf ontving ik een roesje (met lokale verdoving) tijdens de oogoperatie en dat blijkt behoorlijk duurzamer te zijn dan de consequenties van een kapje over je neus. Het zwaarste narcosemiddel -desfluraan- is als broeikasgas 6.810 keer sterker dan CO2 en daarmee het meest vervuilend van alle middelen. Nederlandse operatiekamers hebben hedentendage een aandeel van 7% in de CO2-uitstoot; dat zal voor Spanje vergelijkbaar zijn. 

Vandaag vinden in Nederland de Provinciale Statenverkiezingen plaats. Slechts 37.000 Nederlanders in het buitenland gaan stemmen maar wij zijn er twee van. Dat is slechts een fractie van het aantal medelanders in het buitenland. Ik vind dat je dit democratische recht niet aan je neus voorbij moet laten gaan. Kiezen, ook vanuit het buitenland, is een belangrijke manier om als betrokken burger je mening te geven over het huidige beleid in het Vaderland. Wel vroeg ik mij af wat en wie ik dan moest kiezen. Zoveel weet ik niet meer van provinciale kwesties die spelen en van de waterschappen. Daarover hoefde ik niet lang na te denken, dat werd voor mij bepaald. Wij ontvingen namelijk een stemlijst met uitsluitend Nederlanders die -net als wij- in het buitenland wonen. Het gaat om 129 kandidaten uit 27 landen waaruit vandaag de leden van het Kiescollege Niet-ingezetenen worden gekozen.  

De nieuwe wet en dit nieuwe college kwamen tot stand naar aanleiding van de wens om Nederlanders in het buitenland ook een stem te geven, weliswaar indirect -‘getrapt’-, bij de samenstelling van de Eerste Kamer. (Voor de Tweede Kamer mogen we al rechtstreeks kiezen.) Het idee ontstond in 2016 bij een aantal betrokken Nederlanders in het buitenland. Het voorstel tot herziening van de grondwet werd in september 2022 eerst aan het parlement voorgelegd. SP, PVV, SGP, Lid Omtzigt, BIJ1, JA21, Forum voor Democratie en Groep Van Haga stemden tegen, de andere partijen voor. De Eerste Kamer stemde er vervolgens ook over,  met 53 stemmen voor en 20 tegen (SP, Fractie Nanninga, PVV, SGP, Fractie Frentrop en FvD). Opvallend veel partijen op de rechterflank waren tegen. 

Uit interesse las ik de kamerverslagen van de stemming terug. Dat leverde interessante inkijkjes op. Oneigenlijk gebruik, onevenwichtige stemwaarden, niet-Nederlanders (buitenlandse kiezers) die zo eveneens invloed zouden krijgen, angst voor mensen met dubbele nationaliteit, onterecht honoreren van Nederlanders die vluchtten voor het politieke klimaat, nieuwe complexiteit vanwege een nieuw kiescollege, en meer van dit soort ongefundeerde bezwaren. Tja. Je bent Nederlander of je bent het niet! Dat paspoort staat ergens voor. 

Personen die zich wilden kandideren voor dit kiescollege moeten Nederlander zijn, 18 jaar of ouder, geen ingezetene van Nederland zijn en niet zijn uitgesloten van het kiesrecht. De personen op de kieslijsten waaruit kan worden gekozen en die worden verkozen, stemmen samen met de leden van de Provinciale Staten en de bestaande kiescolleges van Caribisch Nederland, op 30 mei 2023 voor de samenstelling van de Eerste Kamer. Het is voor het eerst in de parlementaire geschiedenis van Nederland dat het zo gebeurt en dat wij, inwoners van de 14^de provincie van het Koninkrijk der Nederlanden, vandaag geschiedenis schrijven met elkaar. 

Wij krijgen weliswaar niet aan den lijve te maken met de gevolgen van provinciale beleidskeuzen maar ik ben blij met deze gang van zaken. Mijn liefje en ik stemmen bij elke verkiezing, in Nederland en Spanje, principieel op een vrouw. We gingen ieder voor zich op zoek naar de meest aansprekende op de kieslijst van de favoriete partij. Onze politieke voorkeuren liggen ter linkerzijde van het midden maar het gaat al lang niet meer alleen om links en rechts. Het gaat om progressief versus conservatief. We kozen ieder ‘onze’ vrouw, wel van een andere partij. Die van haar is woonachtig in Zuid-Afrika waar ze arts is en werkt in achterstandsbuurten, mijn favoriet is jong, woont in Brussel en is daar werkzaam in een startup voor burgerparticipatie. 

Iedereen die meent dat je stem uitbrengen er niet toe doet, vooral niet voor provinciale verkiezingen, heeft het mis. Het gaat wel degelijk ergens over, zeker deze keer. Het oplossen van het stikstofprobleem staat torenhoog op de politieke agenda. Doen alsof we op dat punt geen probleem hebben, is de boel belazeren. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden, mevrouw Van der Plas. Met simpele antwoorden op ingewikkelde vragen kom je er niet. Ik las een toepasselijke leus op de Loesje-site: struisvogelpolitiek = je kop in de mest steken. 

Alle politieke partijen in Nederland, niet alleen BoerBurgerBeweging (BBB), vinden een florerende landbouwsector belangrijk. Maar over hoe je daartoe komt, verschillen de meningen hemelsbreed. De Nederlandse regering bepaalt het natuur- en landbouwbeleid voor het land maar de Provinciale Staten gaan over het beleid ter plaatse. Ze krijgen daarin veel vrijheid dus elke stem over de manier waarop ze dat doen, is bepalend voor die provincie. CDA en VVD stellen geen grenzen aan de hoeveelheid vee. D66 en partijen op links doen dat wel. Zij streven vooral een vorm van landbouw na die de bodem gezond houdt/maakt en de biodiversiteit stimuleert. Daarmee wordt het land weerbaarder tegen droogte, is minder kunstmest nodig, wordt de uitstoot van broeikasgassen tegengegaan en wordt meer CO2 door de bodem opgenomen. 

Partijleider Rutte riep aan de start van zijn verkiezingscampagne op om een linkse wolk tegen te houden. Winst voor de combinatie GroenLinks-PvdA zou slecht nieuws zijn voor hardwerkende Nederlanders. Deze twee partijen willen voor het eerst in hun bestaans- geschiedenis een gezamenlijk blok vormen in de Senaatfractie (Eerste Kamer). “Wij moeten in Nederland niet terug naar de dagen van Joop den Uyl.” Dat zei Rutte ook nog. Ik vond dat zó ongepast! 

Hier sprak de man die in de afgelopen twaalf jaar het land bestuurde, wiens beleid aan de basis staat van een aantal crises waaronder het land nu gebukt gaat. Hier sprak de man die meermalen loog tegen het Parlement (een politieke doodzonde) en ermee wegkwam. De man die geen ‘actieve herinnering’ had aan eerdere uitspraken en documenten, die achteraf en altijd veel te laat zijn excuses aanbood. De politicus die een taboe legde op het hebben van een langetermijnvisie voor het land, de persoon door wiens gebrek aan principes groot menselijk onrecht ontstond (toeslagenaffaire bij de Belastingdienst, gaswinning boven burgerwelzijn stellen in Groningen). De regeringsleider onder wie het land krakend en vooral morrend tot stilstand kwam. 

Dat Rutte met verkiezingsmaatje Edith Schippers (als voormalig politica en bedrijfsleider evenmin onbesproken) een schrikbeeld opriep van vijftig jaar geleden vind ik niet alleen stuitend maar ook ironisch. In de afgelopen jaren werden belastingen voor bedrijven en burgers verhoogd en werden er sloten geldsteun verstrekt aan wie de vinger opstak. Dus hoezo zijn dit linkse hobby's?! De partijleiders van GroenLinks en de PvdA vonden de felle uithaal van Rutte & Co vermakelijk. Ze waren ermee in hun nopjes zijn mikpunt te zijn. “De paniek van de premier is terecht”, zei een van hen. Om dat zelfvertrouwen moest ik gniffelen. We gaan zien of dat terecht is. 

Je kunt veel zeggen over Joop den Uyl (1919-1987) maar niet dat hij geen visie had voor het land. Daarin betoonde hij zich juist de anti-Rutte! Hij was de premier die Nederland in de jaren zeventig van de vorige eeuw confronteerde met feiten over klimaatverandering, de groeiende loonkloof, dreigende polarisatie en een energiecrisis die aanstaande was. Niet omdat dat verhaal populair was bij burgers maar omdat het moest worden verteld. Den Uyl ageerde tegen politici die het neoliberalisme promootten, al benoemden we dat toen nog niet zo. Het was de tijd waarin politici van de oppositie er heilig van waren overtuigd dat de markt alle problemen zou oplossen. Ook de kloof tussen rijk en arm zou vanzelf kleiner worden. (N.B. Het was minister Schippers die jaren later de marktwerking in de Nederlandse gezondheidszorg introduceerde.)

Den Uyl geloofde daar niets van. Hij was van mening dat alleen een fundamentele verandering van het kapitalistisch stelsel, een radicale breuk met het winststreven als leidend motief voor ondernemen en produceren, de weg kon vrijmaken naar een betere toekomst voor iedereen. Dat formuleerde hij zo naar aanleiding van het lezen van een document van de Club van Rome. Daarvan vinden tegenwoordig velen dat die groep het eveneens bij het rechte einde had. Het toentertijd geschetste probleem noemen we nu de klimaatcrisis. 

Den Uyl was niet perfect maar hij durfde fouten te erkennen en zijn partijpolitiek opzij te zetten voor het Algemeen Belang. Hij stelde inhoud te allen tijde voorop, durfde verantwoordelijkheid te nemen en luisterde naar jongeren. Hij beoordeelde het heden door na het verleden te kijken en daaruit lessen te trekken. Daana richtte hij de blik goed geïnformeerd en geïnspireerd op de toekomst. Spreekwoordelijk moeten we dus wèl terug naar Den Uyl! Vandaag stemmen wij vanuit hier vol goede moed voor verandering daar. 

Alle illustraties in deze blog zijn van de hand van Volkskrant-cartoonist Bas van der Schot.

Een vrouw en een kip zijn de pest op een schip

Het is weer hoog tijd voor een blog over de razend-spannende Ocean Race. (De titel van deze blog verwijst naar een oud zeemansgezegde, met de nadruk op oude zeemannen...) De teams vertrokken uit Kaapstad en zeilen nu over de Zuidelijke Oceaan richting Brazilië. Dit is het langste traject van deze race om de wereld: 12.750 zeemijlen. Ze zullen er ruim een maand overdoen. Ik vond een aardige illustratie in een Nederlandse krant over de bevoorrading van Team Malizia voor dit monstertraject in de race. Voor een crew van vijf personen neemt men op dit traject onder andere 120 repen chocolade, zeven blokken Parmezaanse kaas, 50 appels, 600 theezakjes en 35 rollen toiletpapier mee aan boord.

De zeilboten zetten op 26 februari koers naar de Roaring Fourties en de Furious Fifties, de veelbesproken breedtegraden (40º en 50º ZB) die berucht zijn om hun stormachtige westenwinden en voortdurend hoge golven. Ze waren nog niet uit het zicht van de haven of de passage ging al snel -wederom- gepaard met schade aan drie van de vijf deelnemende boten. 

Voor Guyot Environment - Team Europa was de averij dermate ernstig dat ze naar Kaapstad moesten terugkeren. Het was aan de oplettende Britse Annie Lush (1980) te danken dat het probleem vroegtijdig werd ontdekt. (Lush deed aan een eerdere jaargang mee aan boord van Team Brunel.) Ze ging doodmoe naar bed toen ze dacht dat ze een vastgesjorde krat op de bodem van de boot zag bewegen. Even dacht ze te hallucineren maar ze nam het zekere voor het onzekere en deelde haar bevindingen met het team. 

Vanwege de constante klappen op het water raakte een deel van de romp van de kajuit ernstig beschadigd. Een bodemplaat van koolstofvezel (carbon fibre) van hun IMOCA 60 kwam los. In het Engels spreekt men dan over ‘delamination’, het scheuren van een of meer lagen carbon fibre door een breuk in het opvulmateriaal; een zogenaamd rompsandwich-probleem. Verder zeilen was volledig onverantwoord. Men lapte de schade zo goed mogelijk op om langzaam (minder dan 10 knopen), met een kleiner zeiloppervlakte en met motorondersteuning terug te varen. 

De boot is nu op het droge in Kaapstad voor een grondige reparatie. De bodem wordt deels losgesneden, de beschadigde koolstofvezelplaten vervangen, een deel van de tussenlaag vernieuwd en de lagen daarna weer aan elkaar gezet. Die reparatie zou aanvankelijk een dag of vijf à zeven in beslag nemen. Eerst liep men vertraging op door een voorbijtrekkende storm, daarna besloot men alle tijd te nemen. Het team gaf hun deelname aan dit traject. Vanaf Brazilië (Itajai) gaan ze weer volop meedoen; dan heeft men nog 60% van de race voor de boeg. 

Ook Team Malizia, waaraan de Nederlandse Rosalin Kuiper deelneemt, kreeg te maken met een fikse tegenslag. Er ontstond een scheur in de mast. Eerst schoot het grootzeil los en landde deels overboord. Vanwege het gewicht van duizenden liters zeewater dat vervolgens in de bolling van het zeil terechtkwam en het afbreken van een blok waarlangs het grootzeil wordt gehesen, sleet de grootzeilval door de mast als een mes door de boter. Kuiper, de lichtste van de crew en aan boord verantwoordelijk voor alle techniek, werd naar de top van de mast gehesen om de schade op te nemen en te fotograferen. Die mast is 28 meter lang. Ik voelde mijn eierstokken rammelen toen ik haar op een filmpje heen en weer zag bungelen aan een veiligheidslijn. Dat is geen klusje voor de faint hearted! Het bleek te gaan om een scheur van ruim 30cm. (Ze kwam bont en blauw uit de mast.) 

Het zeilteam had overleg met het technische team aan de wal over een oplossing. Men heeft een beperkte reparatiekit aan boord dus er moet verstandig met de beschikbare materialen worden omgegaan. Er zijn nog vele mijlen te gaan. Het plan ontstond om lappen koolstof over het gat in de mast te lamineren. Er moest echter ook een goed moment worden gekozen voor reparatie op volle zee, bij golven van tenminste drie meter hoog. Kuiper bereidde 18 koolstofvezellagen in de kajuit voor; dat was een tijdsgebonden, heel precieze klus. De reparatie ging uren duren en omvatte het schuren van de plek, het voorbereiden van het lamineren en het lamineren zelf. Britse collega Will Harris bracht die pleisters op de wonde aan de mast aan, bij een deinende zee. Men communiceerde met elkaar via Bluetooth headsets. Hij bungelde in het donker met een lampje op zijn helm, soms heftig heen en weer zwiepend.De mast moet na deze reparatie weer op volle sterkte zijn. En ja, er kan weer met grootzeil worden gevaren! 

Het Amerikaanse 11th Hour Racing Team heeft het eerste snelheidsrecord van deze editie op zak. Ze legden in 24 uur tijd ruim 544 nautische mijlen (ruim 1.007km) af, gemiddeld bijna 42km per uur. In de afgelopen week kregen ook zij met pech te maken. Twee van hun kleinere zeilen raakten beschadigd waardoor ze niet optimaal konden varen. Het weer was te slecht voor onmiddelijke reparatie dus men liep meer achterstand op. Inmiddels zijn de beide zeilen gerepareerd maar nu lijkt er ook iets met het roer aan stuur- en bakboord niet in orde te zijn; er zitten scheurtjes in. Ze hebben slechts één reserveroer dus een beschadigde is vervangen. Dit traject wordt niet voor niets de ‘Demolition Derby’ genoemd! 

Het Zwitserse team Holcim PRB gaat al dagenlang ruim aan kop en lijkt dat zonder schade te doen. Ze liggen nog maar 130 zeemijlen voor op de rest. Een aantal dagen geleden was dat nog bijna 500 nautische mijlen. In de zuidelijke oceaan kan je positie snel veranderen Je hoeft maar in een windstille zone terecht te komen of schade op te lopen en de voorsprong verdampt. 

In de week van wereldwijde Women´s Marches èn van Internationale Vrouwendag kan er niet genoeg worden gezegd en geschreven over de rol van vrouwen in deze tak van sport. Aan jaargang 2014-15 van de -toenmalige- Volvo Ocean Race deed voor het eerst een volledig vrouwelijke bemanning mee, genaamd Team SCA. Ik was fan en volgde hun verrichtingen op de voet. Ze zeilden op een knalroze boot met de Engelse Samantha Davies (1974) aan het roer. Enkele jaren daarvoor nam Davies al meermalen deel aan de Vendéé Globe solorace om de wereld. Ze finishte als derde. De zeer ervaren Davies zeilt nu mee aan boord van Team Biotherm, als bemanninglid met skipper Paul Meilhat. 

Papierkunst van de Oekraïnse 
Asya Kozina

Het meedoen van een compleet vrouwenteam aan deze roemruchte zeilrace leidde sindsdien tot een kleine revolutie: een grotere vertegenwoordiging van vrouwen in de Ocean Race. Dit is de eerste jaargang waarin elk deelnemend team tenminste één vrouw in de bemanning moest hebben. Bovendien ontstond uit Team SCA een nieuwe organisatie, genaamd ‘The Magenta Project’. Dat non-profit collectief streeft naar een grotere betrokkenheid van vrouwen in de top van de zeilsport. Zo bestaat er bijvoorbeeld een Mentoring Programma dat is bedoeld om vrouwelijke aspirant-zeilers van over de hele wereld in contact te brengen met ervaren en soms illustere mentoren uit de zeilwereld.

Gendergelijkheid staat hoog op het programma; het gaat om gelijkheid in kansen  en salaris. Dat dit broodnodig is, blijkt uit het verhaal van IMOCA-zeilster Clarissa Crémer. Haar sponsor voor de Vendée Globe Race 2024, Banque Populaire, liet haar “aan de kade achter”. Ze werd aan de kant geschoven als toekomstig schipper van het team. Deze beslissing werd genomen toen Crémer op het punt stond weer aan het werk te gaan na haar zwangerschapsverlof. Ze miste de vroege kwalificatie-evenementen vanwege de geboorte van haar eerste kind. Dat werd haar onterecht zwaar aangerekend. 

Onder andere Sam Davies zet zich in voor meer gerechtigheid voor zeilvrouwen die tevens moeder zijn. Als je gaat deelnemen aan een zeilrace rond de wereld, zet je je moederschap tijdelijk aan de kant. “Als je offshore stapt, moet je vergeten dat je moeder bent. Je mag je niet schuldig voelen, je moet 100% energie steken in de bemanning, de boot en de race. Dat kan alleen als je weet dat er goed voor je kind wordt gezorgd en daar komt veel bij kijken.” Naarmate meer sponsors op zoek gaan naar meer diverse zeilers en hun persoonlijke verhalen, is het van cruciaal belang dat ook goed moederschapsbeleid onderdeel wordt van de bedrijfs- en sponsoraanpak.

Een van de redenen -misschien wel de belangrijkste- waarom vrouwen moeite hebben om voet aan de grond te krijgen in dit soort professionele offshore-races, is vanwege fysieke verschillen. Er is een wijdverbreide perceptie dat vrouwen er niet sterk genoeg voor zijn. Davies, Lush en Kuiper bewijzen het tegendeel.

Niet die van Slochteren

Waarom niet een ingegroeide teennagel? Of een ontstoken whatschamacallit? Of liever nog: helemaal geen klachten? Nee hoor, ik niet. Eerst was er een heupoperatie waarna ik wekenlang op mijn rug moest slapen (wat ik niet kan), nu was het een oogoperatie waarna ik drie nachten op mijn buik moest liggen en de hele dag mijn hoofd naar beneden moest houden. Op mijn buik slapen lukte het nachtje in het ziekenhuis alleen met een knock-out slaappil die men mij niet mee naar huis gaf. Ik vermoed dat het medisch personeel te bang is om iemand verslaafd te maken aan dat spul. Die houding met het hoofd constant naar beneden was overdag ook een hele opgave. Na drie slapeloze nachten was ik niet de leukste versie van muzelluf maar aan alles komt een einde. Inmiddels liggen er al twee heerlijke nachten achter mij, op de favoriete zij. 

Over de operatie valt veel te zeggen en schrijven maar ik houd hier de ingekorte versie aan. Dokter Manuel groette mij vriendelijk toen ik de operatiekamer binnenkwam. Ik droeg een soort diadeem met stalen schijven om mijn hoofd. Die magneten zorgden er hoogstwaarschijnlijk voor dat mijn hoofd niet kon bewegen op de operatietafel. Het is microchirurgie die met behulp van een microscoop wordt uitgevoerd dus bewegen mag niet. De anesthesist had mij daaraan voorafgaand in mijn oog geprikt voor de lokale verdoving en de anesthesisch verpleegkundige gaf mij een kalmeringsmiddel via het infuuskraantje. Die combinatie moest mij pijnloos door de operatie loodsen. Er kwam een soort koker op mijn oog (waarin de onderkant van de microscoop paste), er werd een kleedje over mijn gezicht uitgerold dat werd glasgestreken en daarna werd daarin een venster gemaakt. De eerste handeling in mijn oog meende ik nog te voelen dus op advies van de chirurg kwam er nog een shotje verdoving bij.

Niet lang daarna hoorde ik hem luid en duidelijk tegen zijn assistente zeggen “Vamos” en wist ik dat hij op mij af kwam. Een gekke gewaarwording: bij bewustzijn zijn terwijl er in je oog chirurgisch wordt ingegrepen (vitrectomie). Alle tangetjes, slangetjes, zuigers en schrapers zag ik voorbijkomen maar ik voelde niets. Ik keek met belangstelling naar hun optreden, alsof ik naar een toneelstuk keek van onder de planken. Ook lette ik op mijn hartslag die in eenzelfde ritme klopte. De rust zelve. 

Er werd vocht uit mijn oogbol verwijderd, daarna werd die holte (die zorgt voor de bolling van het oog) gevuld met een speciaal gas. Vervolgens werd mijn natuurlijke lens vervangen door een kunstlens. Zo'n implantaat wordt geadviseerd omdat er vaak staar optreedt in het geopereerde oog in de maanden erna. Weer een stapje in de richting van een bionische vrouw. Tja. Wat ik nog steeds op mijn netvlies heb, is de relatief grote naald met dubbel hechtdraad die voorbij kwamen om de sclera (het oogwit) dicht te naaien. Ook een gekke gewaarwording. Die hechtingen in een ooghoek irriteren nu het meest maar ze lossen vanzelf op. De gaatjes in mijn oog vanwege de victrectomie zijn minuscuul dus die sluiten vanzelf. 

Ik denk dat de gehele operatie, inclusief voorbereidingen, ongeveer anderhalf uur duurde. Daarna vroeg ik de chirurg in mijn beste Spaans of de ingreep was geslaagd en zonder complicatie was verlopen. ¡Si! Met een beetje hulp van de anesthesist en met een ooglapje voor, stapte ik van de operatietafel. De man van het patiëntentransport bracht mij terug naar de kamer waar ik door verplegend personeel subiet op de buik werd gedirigeerd. 

De chirurg deed zijn ronde en vertelde dat ik beter een nacht kon blijven. Hij wilde mij sowieso de volgende ochtend zien om het eigen werk te controleren. Daarop hadden we niet gerekend (geen overnachtingsspullen) maar we zijn niet zo gauw uit het veld te slaan. Terwijl ik in operatiekleding in bed lag, ging mijn liefje naar warenhuis El Corte Ingles om een comfortabele pyjama te kopen. Ze kwam met een fraai flanellen bloemetjespak terug. De uren erna bracht ik afwisseld liggend op mijn buik en zittend, met gebogen hoofd, in een ruime stoel door. Alleen met een paardenmiddel kon ik een aantal uren achtereen slapend op mijn buik doorbrengen. Het ziekenhuisbed was goed maar bij lange na niet zo comfortabel als mijn eigen bed met memory foam-topper...Wat had ik na één nachtje buitenshuis alweer zin om naar huis te gaan!

Mijn liefje -mevroi Nachtegaal- stond de volgende morgen alweer vroeg naast mijn bed, de lieverd. Ik schoot uit mijn nieuwe pyjama! Na controle van het oog door de oogarts zwaaiden we af met een recept voor oogdruppels en -creme voor de komende tijd thuis. Het zicht in mijn geopereerde oog was uiterst wazig en scherpe lucht en licht kon ik op dat moment nog niet velen. Dat was normaal, naar verluidt. Ik werd als een halve Julia de Korte, kijkend naar de grond, naar de auto voortgetrokken. Dat was ook een gekke gewaarwording. Doorgaans loop ik voorop, vanwege een grotere pas. Met opgeheven hoofd.

Voorover gebogen leven is verdraaid lastig, kan ik je melden. Zelfs als het maar drie dagen zijn. Voorafgaand aan de operatie bedachten we een neksparende constructie die moest helpen bij de uitvoering van dit plan. Ik omringde mij met gevederde vriendjes, later zag ik ze zelfs in mijn oog! Die houding wordt terecht de ‘treurhouding’ genoemd. Het is afzien en vergt doorzettingsvermogen. Drinken deed ik voorover, met een rietje. Alleen tijdens het eten kwam ik kortstondig overeind. 

Die gebukte houding is nodig om het gas in de oogholte op de juiste plek te houden en het maculagat (de aanleiding tot de operatie) te dichten. Inmiddels zijn we een aantal dagen verder en begin ik langzaamaan te wennen aan meer gekke gewaarwordingen in het helende oog. Al liggend, luisterde ik naar de voorleesmoeder en naar favoriete podcasts (over vogels kijken, boeken en meer). Dat bracht afleiding. 

Die bel gas zie ik voortdurend voor mij; die bepaalt mijn beeld nu, kloppend op het ritme van mijn hartslag. Af en toe komt er een belletje los dat ik als een zwart vogeltje zie opstijgen. Ik zou mij ongemakkelijk voelen als ik niet wist dat het zo is bedoeld. Het niveau van de bel zie ik dagelijks slinken, dat is ook de bedoeling. Af en toe zit er vuurwerk of een discobal in het oog, zie ik vormen in diverse kleuren, komen er halo´s tevoorschijn. Van een bloedrode rand onderin schrok ik de eerste keer. Daarna niet meer. Ook als ik beide ogen sluit, zie ik van alles. Dat verandert niet met een ooglap voor. Het spektakel komt van binnenuit. Met zo’n beeld hoef je niet naar de bioscoop! 

Mijn hersenen moeten wennen aan het gemengde beeld en dat is vermoeiend. Mijn goede oog zegt op een bepaald moment van de dag dat het welletjes is. Een boek lezen is er nog niet bij. Zeker geen uren achtereen, zoals ik gewend ben. De hele krant lezen lukt nog niet. Na het typen van dit blog liep het zicht drastisch terug. Het is minder dan een week geleden dat ik werd geopereerd dus geduld is een schone zaak (al is het moeilijk voor iemand als ik)... 

Op een bepaald moment lag ik achterover op een stoel, wachtend op een oogdruppel van Florence toen er een loupezuiver beeld voor mijn ogen optrad. Wow! Dat is het toekomstbeeld als het gat dicht is, het gas in mijn oog op natuurlijke wijze is vervangen door oogvocht en de nieuwe lens doet wat die moet doen. (Wat werkt het lichaam ingenieus, he?!) Het gaat enkele weken duren maar aan dat gave vooruitzicht houd ik mij vast. Mijn donkerste zonnebril ligt klaar. Het wordt hier erg zomers volgende week. Dan staat er ook weer een controle in het ziekenhuis gepland.

Hartelijk dank voor alle lieve, bemoedigende berichten en andere blijken van medeleven. Die koester ik.