Eerder blij dan bang

In de afgelopen periode waren er veel nieuwswaardige ontdekkingen die een relatie hadden met onze leefomgeving. Zo blijkt er een haaienkraamkamer te liggen voor de kust van de autonome regio Murcia. Er zijn daar twee gebieden die een toevluchtsoord bieden aan zeldzame en kwetsbare roggen- en haaiensoorten. (De rode stip op de kaart duidt onze woonplaats aan.) Spaanse wetenschappers zouden willen dat deze gebieden worden uitgeroepen tot ISRA, Important Shark & Ray Areas. Het gaat om de hele kuststrook van buurgemeente San Pedro del Pinatar naar Calblanque, inclusief het zeenatuurreservaat Cabo de Palos. Het zijn hotspots van mariene diversiteit. Zowel Calblanque als Cabo de Palos zijn geliefde plekken, waar wij graag en vaak tijd doorbrengen.

De internationale unie voor het behoud van de natuur (IUCN) buigt zich momenteel over dat verzoek. Meer dan 180 specialisten wereldwijd werden bijeengeroepen door de IUCN om voor het eerst de belangrijke habitats voor haaien en roggen in de Middellandse Zee en de Zwarte Zee in kaart te brengen. De gebieden in Murcia ondergingen een eerste evaluatie en werden zeer goed ontvangen. In augustus wordt de definitieve uitspraak van dit gremium verwacht.

Deze gebieden bestaan uit diepe mariene kraters op de zandbodem waar regelmatig zwarte haaien, lantaarnhaaien, gitaarhaaien en mantelina’s voorkomen; uiterst zeldzame soorten. De gebieden worden beschouwd als een kritieke habitat voor de sterrog, een endemische soort in de Middellandse Zee die in de wateren van de regio veel voorkomt, in vergelijking met andere delen van de Spaanse kust. Sommige van deze soorten waren volledig onbekend voor mij.

Een kwalificatie als ISRA-zone impliceert weliswaar geen wettelijke bescherming of legt geen beheersmaatregelen op maar geeft een kritiek gebied aan voor het overleven van soorten kraakbeenvissen waarmee voortaan rekening moet worden gehouden door lokale instanties. In het krantenartikel (La Verdad) wordt gesteld dat Murciaanse zwemmers eerder bang dan blij zijn met de haaienkraamkamers in hun zee maar zelf word ik juist blij van dit soort nieuws. 

Het ISRA-zonevoorstel is gebaseerd op een grote hoeveelheid wetenschappelijke informatie, verkregen in verschillende onderzoeksprojecten in de wateren van de regio, zoals Medits en Camonmar, beide gefinancierd door het Europese Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij van de Europese Unie. Ook droeg burgerwetenschap een steentje eraan bij. Recreatieve duikers in die gebieden gaven heel precies aan wat en waar ze een haaiensoort spotten. Eind 2021 kwam een rapport uit, getiteld 'Haaien en roggen van de regio Murcia' waarin informatie wordt verstrekt over de 31 meest voorkomende soorten in het gebied: 15 haaien- en 16 roggensoorten. Onder andere de blauwe haai, mako, musola, reuzenhaai, varkenshaai, zwarte haai, kathaai en pijlstaartrog, scrapie, zeearend en zelfs de spectaculaire mantarog. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat ten minste 50% van de mediterrane roggen en 54% van de haaien een hoog risico loopt om uit te sterven als gevolg van jarenlang aanhoudende overbevissing en bijvangst. 

Ik bladerde met veel interesse door het 105 pagina’s tellende document en daarin trof ik veel lezenswaardigs aan. Onder andere over de fysionomie van elke haaiensoort, hun benaming in het Spaans, waar ze precies voorkomen in Murciaanse wateren, over de vondst van specifieke eikapsels (een soort zakjes waarin haaienembryo’s groeien), dat haaien in de Middellandse Zee al meer dan 4.000 jaar onderdeel zijn van het dieet van de mens en veel meer. 

Overigens werd gisteren, na jarenlange onderhandelingen, door de landen die deel uitmaken van de Verenigde Naties, het eerste verdrag voor de bescherming van de internationale wateren aangenomen. Daarmee kunnen gebieden op volle zee, nu nog onbeschermde delen in de oceanen, ook natuurreservaten worden en duurzaam worden beheerd. Deze stap was essentieel om de doelstelling te halen waarin wordt gesteld dat 30% van het mariene oppervlak (dat niet tot individuele landen behoort) van onze blauwe planeet tegen 2030 wordt beschermd. Een historisch besluit. De overeenkomst moet nu worden geratificeerd door tenminste 60 landen. 

Onlangs werd een blauwe haai (tintorera) gespot, twee meter uit de branding aan een strand van Orihuela Costa. Ik zag een filmpje waarin het dier met zijn opmerkelijk lange snuit en lange staart zich door het water worstelde. Zwemmers holden zo goed en zo kwaad als dat ging bij het dier vandaan. Het was niet de eerste keer dat ik dat beeld zag. Deze haai moest in de problemen zijn want die komt normaliter alleen voor in oceanen, op grote diepte, en houdt niet per se van warm water (zoals de Middellandse Zee). Dat bleek te kloppen. Diezelfde dag nog werd de haai ondersteboven op een rots in Cabo Roig aangetroffen. Dat is de baai waaraan onze vrienden Rolando & Paco wonen. We appten het nieuwsfeit aan hen door. 

Een van de wetenswaardigheden over de blauwe haai is dat het een erg vraatzuchtig dier is, in staat tot kannibalisme. Zodra een baby-haaitje wordt geboren -deze haaiensoort bevalt van levende pups die negen maanden lang door de placenta worden gevoed-, maakt het zich uit de vinnen (voeten) omdat het door de ouders zou kunnen worden opgegeten. 

Het was eveneens in Cabo Roig waar een zeeschildpad op een mooie ochtend het strand betrad om daar niet een maar twee gaten te graven voor het leggen van eieren. Ze legde ze echter niet. Een man van de lokale schoonmaakdienst belde het daarvoor beschikbare telefoonnummer en personeel van de juiste instantie was snel ter plaatse. Deze schildpad (caretta-caretta, onechte karetschildpad) werd fysiek onderzocht. Ze droeg inderdaad eieren in haar lichaam en was verder in goede gezondheid. Dus die komt wel terug! Men gaf haar een zendertje mee om haar koers te kunnen volgen. Ze zal haar taak als moeder zeker afmaken, ook al zal ze de geboorte van haar nageslacht niet afwachten. Zo gaat dat in tortugaland, weten wij uit uitvaring. 

En dan hebben we ook de roemruchte orka’s nog in de Straat van Gibraltar. Er zijn al wekenlang berichten over wraaklustige orka’s die vissersboten en zeilschepen aanvallen. Ze vallen het roerblad aan, sommige boten werden tot zinken gebracht. Over het waarom van hun gedrag doen veel verhalen de ronde. Sommigen menen dat het spelen is. De meest plausibele verklaring is dat de matriarch (de moeder van een groep) ooit gebleseeerd raakte door de schroef van een schip en nu wraak lijkt te nemen op alle roerbladen die langskomen. 

Het is daar nu tijd voor de Almadraba-visvangst, een traditionele manier van tonijnen vangen. Die Spaanse traditie is eeuwenoud. De blauwvintonijn, die wel 500 kilo kan wegen, is het favoriete hapje van de orka. Misschien dat ze hun vermeende concurrentie willen wegjagen?

Rosalin Kuiper, de enige Nederlandse deelneemster aan de zeilrace om de wereld -met Team Malizia-, is er beducht voor maar zij en haar team zijn waakzaam. Zo’n prachtig, bijzonder intelligent zeedier wil je geen schade berokkenen maar hun bijzondere IMOCA moet ook blijven drijven. De vloot van The Ocean Race koerst momenteel in de richting van het zuiden van het Iberish schiereiland. (Ze zeilen op dit moment voor de kust van noord-Spanje.) Ik zag prachtige beelden van meezwemmende dolfijnen rond de boeg. Ze hebben tot nu toe te maken met zeer lichte wind maar die gaat aanwakkeren tussen Zuid-Frankrijk en Portugal. Ze zouden nog een dag of negen nodig hebben om in Genua (Noord-Italië) aan te komen maar dat gaat, vanwege windgebrek, hoogstwaarschijnlijk niet lukken. Aan boord gaan ze zelfs als voedsel ratsoeneren! Never a dull moment. Zelfs niet in de laatste etappe van deze epische zeilrace.