Toxisch

Kwallen haalden de publiciteit afgelopen week in binnen- en buitenland, geloof het of niet. 

Aanvankelijk wilde ik gaan bloggen over het wangedrag van PVV'er Geert Wilders. Een kwal van een politicus. Hij is de leidende man-van-de-formatie, de ellenlange kabinetsformatie, die zijn toxische retoriek tijdelijk in de ijskast zette maar inmiddels weer voluit op het X-orgel gaat. Hij fulmineert als vanouds tegen politieke collega’s die een andere koers varen. Hij kan het, als een groot kind dat stampvoet, niet uitstaan dat hem niets wordt gegund. ‘Huilie-huilie doen’, zoals zijn trouwe vazal Martin Bosma (Kamervoorzitter) eerder zei over politieke tegenstanders in vergelijkbare omstandigheden. Tja. 

Morgen en overmorgen is Wilders de belangrijkste spreker op het congres van CPAC Hungary, de Conservative Political Action Conference die wordt georganiseerd door Wilders’ grote Hongaarse vriend Viktor Orbán. Daar komt radicaal-rechts (extreem-rechts) samen, uit Europa en de Verenigde Staten. Hij ontmoet er onder andere Santiago Abascal van de Spaanse extreem-rechtse partij VOX, de radicaal-rechtse Tom van Grieken van Vlaams Belang, de Amerikaanse Republikein Ron de Santis (omstreden gouverneur van Florida) en de Nederlandse Eva Vlaardingerbroek. Zij is een van de leidende vrouwen van radicaal-rechts die als complotdenkster pur sang haar gif spuit op Instagram en TikTok. Verpakt in een net jasje normaliseert zij witte suprematie, misogynie en migrantenhaat. Een kwalijke club gifmengers komt daar bijeen!  

Bij nader inzien vond ik echte kwallen veel interessanter als blogonderwerp. 

Barcelona kampt momenteel met overlast van de parelkwal (pelagia noctiluca), een roze neteldier met lange tentakels dat gif kan spuiten. De stranden van de Costa Brava liggen er thans vol mee. Doorgaans verschijnen deze kwallensoorten pas in mei of juni in de Middellandse Zee. Vanwege hoge temperaturen -we hadden vorige week weer een record- kunnen ze zich vaker per jaar gaan vermenigvuldigen. Door aanhoudende droogte aan de oostkust (het regent al drie jaar onvoldoende) stroomt er minder zoet water de zee in via rivieren en vormt het kustwater geen natuurlijke barrière meer voor deze zoutwaterdieren. 

Experts verwachten dat dit voortaan zo zal blijven en dat deze en andere kwallensoorten in aantallen zullen toenemen. De fraaie parelkwal is een soort die ik zelf regelmatig zag dobberen in de wateren van Cabo de Palos en heel af en toe in dit deel van de Middellandse Zee. Een goede laag zonnebrandcrème zou enige bescherming bieden tegen beten. Vorig jaar zomer hadden we hier te maken met de spiegeleikwal. Ool mooi om te zien maar beter om op afstand te houden. 

Onze Engelse vrienden Pat & Sue, die ook tijdens de wintermaanden dagelijks in de Middellandse Zee zwemmen (als de golven niet te hoog zijn), vertelden ons recent dat het lokale strand was bezaaid met ‘by the wind sailors’, de bij-de-windse-zeiler. Dat wilde ik met eigen ogen zien dus we togen naar het strand. Langs de branding zag je inderdaad een lang blauw lint van deze poliepensoort (geen kwal) liggen. Er was ook hier dus sprake van een massastranding. 

De Latijnse naam van het dier is ‘velella velella’, een verwijzing naar het driehoekige zeiltje dat bovenop het drijflichaam staat (het Spaanse woord voor zeil is ‘vela’). Er zit gas in het zeiltje waardoor het dier op het wateroppervlakte kan zeilen zodra er wind is. Als het dood is, ziet het zeiltje eruit als een leeggelopen ballon. Wij kennen dit neteldier in Nederland als ‘bezaantje’. De bezaan is in de zeilsport het zeil dat aan de achterste mast van een schip is bevestigd. 

Het bezaantje vind ik eveneens een mooi dier, qua kleur en structuur. Op menig strand ter wereld kwam ik het tegen. Het is een heuse wereldburger, het zeilt over alle oceanen en wereldzeeën. Het felblauwe ovalen drijflichaam (ook wel ‘vlotter’ genoemd) bestaat uit concentrische cirkels die je goed kunt zien. Als het dood is en enige tijd in de branding ligt, verdwijnt het blauw dat transparant wordt. De concentrische cirkels zijn dan nog steeds goed zichtbaar. 

Deze soort lijkt in meer dan één opzicht op de dodelijke kwal die het Portugese oorlosschip wordt genoemd. Ze hebben niet alleen de diepblauwe kleur gemeen, beide soorten zijn ook kolonies van kleine, individuele dieren. Daarom wordt het bezaantje ook wel een ‘koloniale hydroïde’ genoemd; een dier verwant aan een kwal die in een kolonie groeit. Het zijn of uitsluitend vrouwelijke, of uitsluitend mannelijke exemplaren. 

De korte, eveneens blauwe tentakels aan de onderkant van het drijflichaam (rood omcirkeld op de foto) kunnen steken. Maar vergis je niet: deze onschuldig ogende diertjes zijn vleesetende roofdieren. Ze verorberen plankton en andere kleine waterdieren terwijl ze over de wereld zeilen. Ze zijn echter tamelijk goedaardig voor de mens maar er kan weleens een allergische reactie optreden bij aanraking van een levend dier. 

In het NPO-radioprogramma ‘Nieuwsweekend’ hoorde ik marien biologe en onderzoekster dr Lisa Becking spreken over kwallen, een van haar vele  expertisegebieden. Klonk als een leuk mens, ze is een goede spreekster. Dat is een van de beroepen die ik zelf wel had willen uitoefenen tijdens mijn werkzame leven maar mijn bètakant was onvoldoende ontwikkeld om deze studie te doen. Becking is als wetenschapper verbonden aan Naturalis en als universitair docente aan de Universiteit van Wageningen. 

Foto: Getty Images

Zij reageerde in het programma eerst op het toenemend en steeds vroeger opduikend aantal kwallen in de Middellandse Zee. Vervolgens spraken de presentatoren met haar over de eeuwig levende kwal: Turritopsis dohrnii. Nog zo'n beauty! In het Engels wordt dit dier ‘the immortal jellyfish’ genoemd. Daar is geen woord Spaans aan. Een onsterfelijke kwal? Mijn oren spitsten zich. 

Becking legde uit dat elke kwal twee levensfasen kent: die van poliep en die van kwal. Een bevrucht eitje van een kwal groeit eerst uit tot poliep. Dat is een soort zacht steeltje dat aan de zeebodem hecht en niet los beweegt. Het vangt voedsel uit het water. Later maakt het bovenste gedeelte van de poliep zich los van de stam en gaat zweven. Zo wordt het een meduse, het beginstadium van een kwal. Die gaat dan vrij rondzwemmen, zoals wij dit dier kennen als zwemmer en snorkelaar. Het dier kan zich dan ook gaan voortplanten. 

Het bijzondere van de Turritopsis is dat dit neteldier, als de omstandigheden daartoe nopen, van een later stadium naar een vroeger stadium in de cyclus kan gaan. Het kan de taken van de lichaamscellen volledig veranderen om van zichzelf weer een poliep te maken. De kwal kan dan tijdelijk niet zwemmen maar verjongt wel. Om dit te kunnen doen moet de temperatuur van het water goed zijn en moet er niet te veel stress zijn in het leven van dit diertje. Als alles meezit, kan deze kwal zo eeuwig jong blijven. Eigenlijk is het beter om in deze context te spreken van regeneratie dan van eeuwig leven. Onsterfelijkheid gaat in wezen over antiveroudering. 

Een van de presentatoren van het radioprogramma zag de schappen met kwallencrème al voor zich... een potje voor iedereen die het eeuwige leven najaagt! Ik moest grinniken om de associatie. Zo werkt mijn brein ook. Dat eeuwiglevenstreven blijkt van toepassing te zijn op nogal wat mensen, vooral schatrijke wensdromers. 

Ik herinner mij een artikel in The Washington Post waarin een historisch overzicht werd gegeven van mensen die probeerden eeuwig te leven of zochten naar het middel daartoe. Dat begon met de toenmalige koning Galgamesj van Mesopotamië (bijna drie eeuwen voor onze jaartelling), liep -onder andere- via  Heinrich Himmler die als SS’er zocht naar de Heilige Graal en eindigde bij de recente start van biotechbedrijf Google Calico. Dat is mijn korte samenvatting. 

Jeff Bezos, oprichter van Amazon en toevallig ook eigenaar van The Washington Post, investeert inmiddels in het antiverouderingsbedrijf Altos Labs dat als doel heeft menselijke cellen te verjongen (regeneratie). Google Calico doet iets dergelijks, met wetenschappers van naam en faam. Er is een biotech start-up in Silicon Valley (genaamd ‘Loyal’) die een medicijn ontwikkelt om honden langer te laten leven. De Amerikaanse FDA gaf al toestemming voor klinische proeven. Het gaat in dit geval eveneens om herprogrammering van lichaamscellen (regeneratie). Men vermoedt dat het hondenmedicijn in 2025 op de markt zal komen. De verwachting is dat men dezelfde wetenschap op de langere termijn ook op mensen zal gaan toepassen. De waarde van deze ontluikende sector zou volgens deskundigen in 2025 610 miljard dollar bedragen. Er zijn experts die menen dat de ontwikkelingen op dit vlak te snel gaan. 

In het artikel in die Amerikaanse krant werd tevens gesteld dat 90 het nieuwe 50 is. Er wordt wel gezegd dat jonge mensen ervan dromen rijk te zijn en oude mensen ervan dromen jong te zijn. Volgens mij gaat het eerder om klachtenvrij oud worden maar ik sta buitenspel in deze wedstrijd. Ik wil er voor geen goud uitzien als mijn dochter. Zelf zal ik dan ook geen euro uitgeven aan botox en fillers. Een plastisch chirurgisch behandeld gezicht -soms uitmondend in een permanente duckface- haalt al het eigene weg uit iemands persoonlijkheid! 

Ik wil het eeuwige feestje niet bederven maar we moeten ons wel realiseren dat de onsterfelijke kwal natuurlijke vijanden heeft die het leven alsnog drastisch kunnen inkorten; denk aan pinguïns, haaien en andere kwallensoorten. Het is daarom niet erg aannemelijk dat er veel van die kwallen in de wereldzeeën ronddobberen. So don’t get your hopes up. Volgens mij kun je nog even wachten met het boeken van de vakantie van 2100.

Wel een mooi datum voor een blog, trouwens: 24-04-2024...