De Amerikaanse presidentverkiezing staat voor de deur en die gaat deze keer werkelijk ergens over. Kiest men voor doom & gloom of voor optimisme? Voor verdere ontwrichting en een heksenjacht op politieke vijanden of voor samenwerking en uitvoering van een plan? Voor een veroordeelde crimineel of iemand die dit soort types haar leven lang bestreed? (Laat ook even op je inwerken dat veroordeelde personen in veel Amerikaanse staten niet mogen stemmen...)
Die veroordeelde crimineel werd door tenminste 20 vrouwen beschuldigd van seksueel misbruik en vorig jaar in New York nog schuldig bevonden aan dat misdrijf. Deze man haalde het vorige week tijdens een rally in zijn hoofd om te zeggen dat hij vrouwen wil beschermen, of zij het nu willen of niet. Het laatste deel van die zin is mogelijk nóg enger dan het eerste deel...
Zelf zou ik het wel weten: Kamala Harris. ‘Boss Lady’, zoals comédienne Maya Rudolph haar noemt in de vriendelijke persiflages op Saturday Night Live. (Die moet je bekijken op YouTube. Hilarisch. Harris is haar grootste fan en andersom!) Niet alleen omdat Harris dan de eerste vrouwelijke president van de VS gaat worden en ook nog eens de eerste presidente van kleur zal zijn. Hoe mooi zou dat zijn?! Als zij gaat winnen, zal dat voor een deel te danken zijn aan de vrouwen die stiekem op haar stemden, zonder dat hun Trump-aanbiddende mannen dat wisten. Dat stiekeme stemmen was een suggestie van actrice Julia Roberts (als voice over). “What happens in the booth, stays in the booth”...
Maar het gaat om veel meer en dat zou iedere rechtgeaarde Europeaan of wereldburger moeten boeien. Over het toekomstig bondgenootschap tussen de VS en Europa, de machtsverhoudingen in de wijde wereld, het functioneren van de NAVO, de aanpak van het conflict in het Midden-Oosten, de veroordeling van machtswellustelingen als Poetin, de afloop van de oorlog in Oekraïne. Dat gaat ons allemaal aan.
Er zijn circa 244 miljoen Amerikanen gerechtigd om morgen te gaan stemmen. Het is onduidelijk hoeveel stemmers zich hebben geregistreerd en dus hoeveel mensen daadwerkelijk naar het stembureau gaan. Iemand die wil stemmen, moet zich vooraf registeren. Dat is niet in elke staat even gemakkelijk; soms wordt dat proces tegengewerkt. Dit wordt ‘voter suppression’ genoemd, stemonderdrukking. Personen uit de Afrikaans-Amerikaanse gemeenschap overkomt dat het vaakst.
Een verkiezing in Amerika verloopt anders dan in menig ander Westers land. Een Amerikaanse kiezer kiest niet rechtstreeks voor een presidentskandidaat maar op een kiesman of -vrouw van een politieke partij in zijn of haar staat. (Voor het gemak houd ik één term aan: kiesman.) De bewoner van het Witte Huis wordt dus niet bepaald door een volksstemming maar door de stemmen van het kiescollege.
Het huidige Amerikaanse kiesstelsel is het resultaat van een compromis dat in de 18de eeuw werd gesloten. Men verwierp een verkiezing ‘by the people’ en koos voor een politieke oplossing: senatoren en afgevaardigden konden die keuze beter maken, vonden de bestuurders van toen.
Dit kiessysteem is al jarenlang aan kritiek onderhevig, het wordt zelfs ondemocratisch genoemd. Dat heeft alles te maken met het principe van the-winner-takes-all. Op twee staten na (Maine en Nebraska) krijgt de presidentskandidaat die in een staat met een ‘gewone meerderheid’ wint (50% van de stemmen plus 1) álle kiesmannen van die staat achter zich. De ‘boventallige’ stemmen tellen dan niet meer mee. Zo kan het gebeuren dat de presidentskandidaat die landelijk de meeste stemmen krijgt, niet de meeste kiesmannen achter zich krijgt en zo alsnog de verkiezing verliest. Dat gebeurde in de VS in de afgelopen 20 jaar tweemaal in het nadeel van de Democraten. Denk aan Hillary Clinton die acht jaar geleden met drie miljoen meer stemmen dan Trump de ‘popular vote’ won maar het presidentschap aan haar neus voorbij zag gaan.
Het Amerikaanse kiesstelsel kent nóg iets opmerkelijks. Als beide kandidaten 269 kiesmannen achter zich krijgen, dan zal het Huis van Afgevaardigden (nu met een Republikeinse meerderheid) de president kiezen en de Senaat (met Democraten in de meerderheid) de vice-president. De kandidaten gaan dit jaar nek-aan-nek. Dat zou voor Harris dus funest kunnen uitpakken maar zover is het nog niet.
Het gaat morgen dus bloedstollend spannend worden, vooral in de zeven staten die als ‘swing states’ worden bestempeld. Daar kan de winst tot op het allerlaatste moment de ene of de andere kant op rollen. Geen van de kandidaten heeft daar een duidelijke meerderheid. Rode staten op deze kaart zijn nu in Republikeinse handen, blauwe in Democratische. (Je moet ze wel behouden! In Iowa, nu in handen van Trump, zou weleens een blauwe golf kunnen komen.) Trump zou nu zijn verzekerd van 219 kiesmannen, Harris van 226.
De economie in de staat Nevada (bijna 3 miljoen inwoners) herstelde langzamer van de pandemie dan andere staten. De werkeloosheid is hier nog steeds het hoogst van alle Amerikaanse staten en de huizenprijzen stegen er gigantisch. Latino-kiezers maken daar nu 20% uit van het electoraat. Er is een tamelijk grote Arabische gemeenschap die niet voor Harris stemt omdat ze te weinig afstand nam van Bidens beleid versus Israël. (De onafhankelijke kandidate Jill Stein van de Green Party zou uit die gemeenschap meer stemmen krijgen dan zij.)
Wisconsin (bijna 6 miljoen inwoners) is een staat in de regio van de Great Lakes, bekend van de zuivelproductie en -industrie. De staat zou onderdeel zijn van de blauwe muur (Democratisch). Plattelandsgebieden hebben zich echter steeds meer tot Republikeinse kandidaten gewend.
Het
ooit robijnrode Arizona (ruim 7 miljoen inwoners) veranderde van kleur door
een snelle bevolkingsgroei, het grote aantal jonge Latino-stemmers en de afkeer
van de Republikeinse partij in de voorsteden. Dat creeërde ruimte voor de
Democraten.
In Michigan (ruim 10 miljoen inwoners), een Rust Belt-staat die ooit floreerde vanwege de auto-industrie, staal en andere industriële productie, is men verscheurd. Clinton ondertekende ooit een handelsakkoord met Mexico waardoor veel banen verloren gingen. Daarmee ontstond een wrok tegen de Democraten die nog steeds geldt. Harris richt zich daar met name op zwarte kiezers (vooral in Detroit) en witte vrouwen uit de voorsteden die afstand nemen van Trump vanwege diens standpunt over abortus. Deze staat heeft een Arabische gemeenschap van 200.000 personen. Daar deed ze de toezegging, in een van haar laatste rallies, dat ze een einde gaat maken aan de Gaza-oorlog. (Hoe?)
Georgia (3.8 miljoen inwoners) is tegenwoordig de thuisbasis van de extreem-rechtse Republikeinse afgevaardigde Marjorie Taylor Greene. In 2020 verloor Trump daar nipt van Biden; met 11.780 stemmen. Die liet hij ‘zoeken’, weet je nog? De groei van de Aziatische en Latijns-Amerikaanse bevolking veranderde het politieke landschap in de buitenwijken van Atlanta. In 2020 kwamen hier gematigde Republikeinen in opstand tegen MAGA.
North Carolina (ruim 10 miljoen inwoners) moet sowieso door Trump worden gewonnen als hij een gerede kans wil maken op terugkeer in het Witte Huis. (Hij won hier van Biden in 2020). Zijn basis bestaat er voornamelijk uit witte plattelandsbewoners. Harris mobiliseerde vrouwen in de buitenwijken van grote steden en probeert mannelijke Afro-Amerikanen aan zich te binden. Ze hoopt dat te kunnen doen met ‘hulp’ van de Republikeinse kandidaat Robinson die zich als te verkiezen gouverneur afficheert als ‘zwarte nazi’.
In de vijfde dichtstbevolkte staat Pennsylvania (bijna 13 miljoen inwoners) wordt het vooral nagelbijtend spannend. De latino’s in het epicentrum van deze staat (meer dan 1 miljoen kiezers) konden de recente racistische ‘grap’ over Puerto Rico tijdens de Trump-campagne niet waarderen. (Voor de goede orde: Puertoricanen zijn Amerikaanse staatburgers maar hebben op hun eiland geen Amerikaans stemrecht.) Harris richtte haar pijlen hier met name op de zwevende kiezers. Zo trok ze haar meest uitgesproken voorstel over fracking uit haar campagne terug. Fracking, boren naar schaliegas en -olie, is een belangrijke industrie in deze staat.
Je hoeft al deze details niet te onthouden wat mij betreft als je maar inziet hoe complex de politieke realiteit er is. Er zijn geen simpele antwoorden op complexe problemen.
Omdat Pennsylvania de meeste kiesmannen heeft, wordt deze staat gezien als de belangrijkste om te veroveren. Dat is ook de reden waarom Elon Musk, die ooit een pesthekel had aan Donald Trump en nu zijn grootste sponsor is, daar een kantoor opende en een team langs de deuren liet gaan om ondertekenaars van een door Trump gesteunde petitie over de streep te trekken. Elke dag ontving een willekeurige ondertekenaar een cheque van 1 miljoen Amerikaanse dollars. De mening van Amerikaanse juridisch experts is, dat dit een onwettige actie is (en bovenal onethisch). De corrupte megadonor werd daar vorige week voor de rechter gedaagd voor zijn acties. Musk werd zo close met Trump omdat hij de voordelen voor zijn eigen bedrijven voor ogen heeft. Het is geen altruïsme van zijn kant maar puur eigenbelang. Daarin lijken deze mannen op elkaar.
‘De president van een land is de eerst aangewezen functionaris om het land te verenigen en het vertrouwen te herstellen. Met voorbeeldgedrag, de benoeming van capabele ministers en door respect uit te spreken voor de instituties. [..] De nieuwe president moet hieraan, in het belang van het land, prioriteit geven.’
Wie is de geschiktste presidentskandidaat op dit stembiljet? De vraag stellen, is de vraag beantwoorden. Hopelijk laat de uitslag niet ellenlang op zich wachten. Ik vrees echter hertellingen, rechtzaken en zelfs geweld...
Het is hoog tijd voor een nieuwe generatie politici in Amerika. Tijd voor nieuw leiderschap. America needs a WAP (a Woman as President).
Kamala-Mamala for President!
