Klimaatverandering

Neeh, niet wegklikken! Het gaat over iets heel anders dan de blogtitel suggereert. Elk weekend ontvang ik van de Britse krant The Guardian een nieuwsbrief over boeken. Afgelopen keer ging die onder andere over de Amerikaanse auteur Ursula Le Guin die op 22 januari jongstleden, op 88-jarige leeftijd, overleed. Haar boek ‘Aardzee’ las ik maar het maakte mij geen fan van haar. Dat is zeker niet te wijten aan haar stijl of taalgebruik; integendeel. De genres Science Fiction & Fantasy spreken mij nu eenmaal minder aan dan andere genres. Ooit zei Le Guin in een interview dat JK Rowling (van de Harry Potter-serie) haar wel wat meer dank had mogen betuigen.

In diezelfde nieuwsbrief las ik dat er dit jaar een nieuwe boekenprijs wordt gelanceerd, genaamd de ‘Staunch Book Prize’. Het initiatief is van de Britse auteur en scenarioschrijver Bridget Lawless. Als initiator legde Lawless zelf het geld in (£2.000) dat de prijs met zich meebrengt. Die zal worden uitgereikt aan de auteur van de beste thriller waarin geen vrouw wordt geslagen, gestalkt, seksueel misbruikt, verkracht of vermoord. Een nieuwe lente, een nieuw geluid.

Ze ging, naar verluidt, tot dit initiatief over nadat ze bij de uitreiking van de Bafta’s (Britse Academy Awards) in 2017 constateerde dat een toenemend aantal films vrouwenverkrachting als plot had. Ze vond het hoog tijd voor een ander klimaat en besloot te starten met een boekenprijs voor de vrouw-vriendelijkste misdaadroman.

De verkiezing staat open voor mannen en vrouwen maar je moet wel 18 jaar zijn op de laatste dag van stemming. Schrijvers van alle nationaliteiten mogen meedoen maar het ingezonden werk moet Engelstalig zijn. Het hoeft niet af te zijn; in dat geval moet een tekst van minimaal 5.000 woorden worden ingediend. Een reeds gepubliceerd boek moet uit tenminste 50.000 woorden bestaan. Alle werken moeten in .pdf of .doc formaat op de website worden ingediend, zonder auteursvermelding. Voor elk werk moet de inzender £20 betalen; dat komt mij wat vreemd voor... (Met 100 werken heeft Lawless haar inleg eruit!) De jury bestaat uit slechts twee vrouwen –waaronder Lawless. Zij bepalen wie wint. Als geïnteresseerde lezer kun je niet mee stemmen en dat vind ik een gemiste kans.

Op 22 februari aanstaande gaat de site open voor inzendingen, 15 juli is de laatste dag waarop kan worden ingezonden. De shortlist wordt in september bekendgemaakt en de winnaar krijgt de prijs op 25 november 2018 overhandigd, op de ‘International Day for the Elimination of Violence Against Women’.

In het kranteninterview verklaart Lawless haar stap als volgt “There are so many books in which women are raped and murdered for an investigator or hero to show off his skills. This is about writers coming up with stories that don’t need to rely on sexual violence. Is there no other story?” De ondertitel van de bijbehorende website is ‘On the hunt for original thrillers.’Als boekenwurm kan ik daar alleen maar blij mee zijn. Ja, toch?! Misdaadromans krijgen hun genre-aanduiding nu eenmaal omdat het draait om misdaad. En inderdaad zijn vrouwen vaak het slachtoffer. 

In het Guardian-artikel was ook een tegengeluid tegen Lawless’ initiatief te horen van de Schotse auteur van misdaadromans Val McDermid. In haar boeken is Lindsay Gordon de protagonist die misdaden oplost. Zij was de eerste openlijk lesbische inspecteur in het Britse taalgebied. Destijds (jaren '80 van de vorige eeuw) werd zo’n boek door menige uitgever nog gezien als commerciële zelfmoord. Het tegendeel bleek waar. McDermid is van mening dat het absoluut mogelijk (en nodig) is om romans te schrijven over misdaden tegen vrouwen zonder die daden te verheerlijken of te vergoelijken en zonder de hoofdpersoon op het zadel te hijsen, over de lijken van vrouwelijke slachtoffers. Zij zegt juist dat de woede die zij voelt over misogynie en geweld tegen vrouwen haar belangrijkste bron van inspiratie is. Zij schrijft juist opdat we die misdaden niet vergeten. 

Zelf las ik een flink aantal misdaadromans die zich weliswaar schuldig maken aan wat Lawless beschrijft als boeken waarin “female characters [..] are sexually assaulted (however necessary to the plot) or done away with (however ingeniously)” zonder dat het vrouwvijandige werken zijn. Het zijn er zelfs teveel om op te noemen. Boeken van Sue Grafton, Kathy Reichs, Mo Hayder, Denise Mina, Karen Slaughter, Laura R. King, Tess Gerritsen en Sara Gran. Ik ben geen groot fan van Nederlandse  misdaadromans. Het werk van Saskia Noort en Esther Verhoef kan mij niet bekoren, al zijn het dames die de vrouwenzaak zijn toegedaan. Hun romanpersonages ontberen in mijn ogen complexiteit, de verhalen missen gelaagdheid of zijn te voorspelbaar en het taalgebruik raakt bij mij geen gevoelige snaar. Dat ligt zeker aan mij want hun romans worden met honderden tegelijk verorberd. Het worden in sommige gevallen zelfs filmscenario's. Tja.

Vroeger was ik een grote fan van de misdaadromans van Patricia Cornwell die patholoog-anatoom Kay Scarpetta als protagonist in haar boeken opvoerde. In die  verhalen was echter nooit sprake van exploitatie van vrouwen(leed). Ook de boeken van Nicci French zijn goede voorbeelden van hoe het ook kan. Vooral de serie waarin  de interessante psychologe Frieda Klein hoofdpersoon is, is boeiend en uiterst spannend. In juni 2018 komt het laatste deel uit van deze misdaadreeks, getiteld ‘Day of the Dead’. Ik kijk ernaar uit!

Mannelijke collega’s als Stieg Larson (Lisbeth Salander), Peter de Jonge (Darlene O’Hara) en James Patterson passen eveneens in het rijtje van goede voorbeelden, ondanks de vele vrouwelijke slachtoffers. Patterson’s serie ‘Women's Murder Club’ waarin inspecteur Lindsay Boxer en haar vriendinnen misdaden tegen vrouwen oplossen, behoort eveneens tot de betere misdaadromans, wat mij betreft. Girlpowerrrrr. Volgens mijn eigen waarderingssysteem zijn het geen ‘quake books’ (3 sterren - werk dat je wereld of je gedachten op zijn kop zet) maar wel lezenswaardig. De meerderheid van de misdaadromans die ik lees, waardeer ik met 2 sterren: goed geschreven, interessante plot, prima leesvoer.

Het genre hoeft dus niet de nek te worden omgedraaid... Het Staunch Book-initiatief van Lawless ga ik met interesse volgen. Het is zonder meer een interessante zoektocht, al vraag ik mij af wat boekenwurmen van het resultaat zullen vinden. Ik verwacht nog wel wat gedoe voordat de prijs wordt uitgereikt.