Natte droom van elke boekenwurm

Als blogger heb ik het maaar druk met al die Special Interest-dagen! Dit is overigens blog nummer 1111. Vandaag is het Wereldboekendag en een boekenwurm als ik staat daar graag bij stil. Op dit moment lees ik de laatste bladzijden van ‘De tolk van Java’, geschreven door de Haagse auteur Alfred Birney (1951). Leesvriend Ben bracht het boek mee in zijn koffer. Dat won vorig jaar de Nederlandse Libris Literatuur Prijs èn de Henriëtte Roland Holst-prijs. In een van de juryrapporten las ik het volgende: “Alfred Birney gaat in de clinch met gezaghebbende stemmen als die van Multatuli, Couperus en Haasse. Vast van plan om het geruststellende tempo-doeloe beeld en de verheerlijking van de blanke idealist type Havelaar te versplinteren.” Dat was hoog nodig.

De recensent van de Volkskrant vond het een meesterlijke roman over Nederlands-Indië die je bij de strot grijpt. De recensent van de NRC noemde deze tweedegeneratieroman een grotejongensboek. “Birney slaagt er in [..] om voor deze vechtersbaas, die voor zijn kinderen eerder een kampcommandant was dan een vader, toch nog enige sympathie te kweken.” Dat van de strot begrijp ik, sympathie voelde ik nauwelijks voor de hoofdpersoon. Wel mededogen voor het op drift geraakte, onwettige kind van een Schotse planter en een Chinese moeder, een Indo die zoekt naar zijn identiteit. Het boek trok mij aan en stootte tegelijkertijd af... Tijdens het lezen dacht ik vaak aan mijn dienstplichtige vader die in de jaren ’50 van de vorige eeuw onder valse voorwendselen naar deze hel werd gestuurd. Ver-schrik-ke-lijk.

Ter viering van het 50-jarige bestaan van de prestigieuze Man Booker Prize maakte de organisatie begin 2018 bekend dat er dit jaar een extra prijs zal worden ingesteld, genaamd de Golden Man Booker Prize. Die eenmalige prijs zal worden uitgereikt aan de beste winnaar ooit. Er kan worden gekozen uit 33 mannen en 16 vrouwen die de prijs tot dusver wonnen. Hilary Mantel, J.M. Coetzee, Salman Rushdie en Peter Carey wonnen de prijs tweemaal dus zij behoren tot de grootste kanshebbers. Voor dit doel ga ik nul werk herlezen; ik wacht gewoon op de uitslag van 8 juli aanstaande. Op 26 mei zal de ‘Golden Five Shortlist’ bekend worden gemaakt. Daarna kan het publiek een maand lang stemmen.

Er is momenteel gedoe in de gelederen van de Man Booker Prize. Een grote  meerderheid van de zogenaamde ‘Folio Academy’ richtte zich onlangs tot de Booker Foundation met een dringend verzoek. Die academie bestaat uit internationaal bekende schrijvers en literaire critici. Daartoe behoren enkele van mijn favorieten, zoals Pat Barker, Margaret Atwood, Sebastian Faulks, Amitav Ghosh, Val McDermid, Ian McEwan, Jeanette Winterson en vele, vele anderen.

Velen van hen zijn van mening dat de Man Booker terug moet naar de tijd dat uitsluitend schrijvers uit het Verenigd Koninkrijk, Ierland en landen van het Gemenebest konden deelnemen. Toen was de Man Booker Prize in zijn opzet nog bijzonder nu is het een prijs als alle andere, aldus sommige ondertekenaars. Sinds 2014 mogen ook Amerikaanse schrijvers meedoen. Men vreest dat zwaargewichten uit de Amerikaanse literatuur onbekende, jonge auteurs uit de overige Engelstalige gebieden zullen verdringen. (De bekende Amerikaanse auteur George Saunders won de Man Booker Prize in 2017.) Amerikaanse literaire prijzen zijn doorgaans uitsluitend open voor Amerikaanse auteurs. Kennelijk is er onder Engelstalige auteurs behoefte aan eenzelfde soort afscherming.

Een tegenargument is dat het belangrijkste criterium voor de prijs -het beste Engelstalige literaire werk van het jaar schrijven- niet moet worden beperkt tot een postkoloniaal territorium dat half ter ziele is; refererend aan het Gemenebest van Naties. De Booker Foundation gaf tot nu toe als reactie dat men niet de indruk heeft dat diversiteit van de werken door de nieuwe regel in het geding is. “[..] this mission cannot be constrained or compromised by national boundaries.” Een rake boodschap in Brexit-tijden. De verwachting is dan ook niet dat aan het verzoek gehoor zal worden gegeven. De 50ste Man Booker Prize wordt, zoals gebruikelijk, in oktober uitgereikt.

Voor de duidelijkheid: sinds 2005 bestaat er ook een Man Booker International Prize. Deze prijs stond aanvankelijk open voor schrijvers van alle nationaliteiten maar sinds 2016 wordt die toegekend aan het beste, in het Engels vertaalde werk. Hiermee is een bedrag van £50.000 gemoeid, te verdelen tussen auteur en vertaler. Slechts éénmaal deed een Nederlandse auteur mee: Harry Mulisch met ‘The Discovery of Heaven’ (2007). Hij won deze prijs niet maar dat jaar bleek wel een kroonjaar voor Mulisch; hij won andere prijzen en ontving eervolle titels. De Poolse Olga Tokarczuk gooit dit jaar naar verluidt hoge ogen. “One of the greatest living writers you have never heard of.” Ik had inderdaad nog nooit van deze auteur gehoord terwijl ze toch al zes boeken schreef. Op 22 mei aanstaande weten we het.

Op een feestelijke dag als vandaag mag aandacht voor de bewaarplaats van boeken niet ontbreken. Vriendin Bernadette stuurde mij onlangs artikelen en foto’s uit haar kranten over de mooiste bibliotheken ter wereld. Daar komt de blogtitel vandaan. 
Zo leerde ik over de bibliotheek van Tianjin Binhai (China), ontworpen door het Nederlandse bureau MVRDV en de Qatar National Library in Doha, ontworpen door bureau OMA (Rem Koolhaas). 

Dichter bij huis is ook van alles te bewonderen. Want wat te denken van de bibliotheken van Birmingham en de TU Delft, beide ontworpen door het Nederlandse bureau Mecanoo? De bibliotheek van Aalst (Vlaanderen) door KAAN Architecten, de Varna Regional Library (Bulgarije) van het Rotterdamse collectief ‘Architects for Urbanity’ en de Boekenberg van Spijkenisse eveneens van MVRDV? 
Boeken verdienen een prachtig onderkomen en deze Nederlandse architecten doen dat principe eer aan. De genoemde gebouwen zijn stuk voor stuk -futuristische- meesterwerken. Het ontwerp van ‘The Eye’, zoals de bieb van Tianjin inmiddels wordt genoemd (hierboven afgebeeld), vind ik het allermooist. Bernadette opperde dat we in de toekomst best een reisje langs ’s werelds mooiste biebs kunnen gaan maken. Het staat inmiddels op onze bucket list. Boeken veranderen levens maar bibliotheken kunnen dat ook!