Huis-tuin-en-keuken-ruil?

Een zomer zonder boeken is voor mij ondenkbaar. Voor wie het zich afvraagt: ik heb nog geen reactie gekregen op mijn recente sollicitatie naar de droombaan van Barefoot Bookseller op een tropisch eiland. In de oproep in een Nederlands tijdschrift las ik dat de organisatie vanwege het overweldigend aantal reacties niets zal laten horen aan kansloze kandidaten. Ik vrees dat ik in dat afwerkbakje terechtkwam zonder het te weten... Maar ik houd moed.

Het is geen eenvoudige opgave om een constant gelijkblijvende boekenstapel weg te werken. Een tijdje geleden werd de longlist (13 werken) voor de Man Booker Prize 2019 gepubliceerd, de meest prestigieuze literaire prijs in het Engelstalige gebied. Zoals elk jaar neem ik mij voor enkele werken te lezen. Inmiddels rondde ik ‘The Wall’ en ‘Lost Children Archive’ af. Ik denk niet dat de Muur naar de volgende fase gaat (boeiend maar beperkt thema en nogal steriel qua stijl), het Archief van Valeria Luiselli zou weleens op de shortlist terecht kunnen komen. Die wordt op 3 september bekendgemaakt.

Daarnaast komen er aan de lopende band bestseller zomerboeken uit, zoals van veelschrijvers David Baldacci (‘One Good Deed’), John Grisham (‘The Accomplice’) en James Patterson (‘The 18th Abduction’, van de Women’s Murder Club). Die lezen gemakkelijk en ontspannen weg. Nummer 6 van de Millenium-reeks verscheen zojuist in het Engels: ‘The Girl Who Lived Twice’, van David Lagercrantz. Het zou zijn laatste zijn. 
Vriendin Bernadette raadde mij aan ‘Star of the North’ (J.B. John) te lezen en dat deed ik inmiddels. Het is inderdaad een spannend verhaal dat zich afspeelt in Noord-Korea rond 2010. Een Aziatisch-Amerikaanse studiebol wordt door de CIA gerekruteerd om de banden met Kim’s regime aan te halen. Stiekem gaat ze tevens op zoek naar haar vermiste tweelingzuster; die door de Noordkoreanen zou zijn ontvoerd. Veel in dit boek is gebaseerd op de werkelijkheid, inclusief zaaddrachtprogramma. Een heuse page turner!

Barack Obama maakte deze maand zijn zomerleeslijst bekend. In Esquire begon het artikel daarover met “Remember when we had a president who actually reads? Those were the golden days.” Daarop staan o.a. het aangrijpende boek ‘The Nickel Boys/De jongens van Nickel’ van Colson Whitehead (absolute aanrader) en eerder werk van de onlangs overleden Toni Morrison. Als eerbetoon.

En dan zijn er ook nog de ettelijke, aan boeken gerelateerde artikelen en nieuwsbrieven die de moeite van het lezen waard zijn. Enige FOMO -Fear of Missing Out- op het boekenfront is wel aan mij wel besteed!

Illustratie: Tzenko

‘De typische lezer van illegale e-books zou nóóit een boek uit de winkel stelen.’ Dat was de eerste zin van een interessant artikel dat onlangs in De Volkskrant verscheen. Het gaat over keurige boekendieven. Mijn interesse was gewekt. De tweede zin was even sprekend: ‘Maar in boekenclubs en in Facebookgroepen worden ze massaal gedeeld.’ Auteur Emma Curvers vraagt zich af waarom dat gebeurt en wat de precieze omvang van het probleem is. Want dat illegale e-boeken problematisch zijn, was mij al duidelijk.

De auteur beschrijft dat zij een mail van haar leeslustige oma ontvangt met daarin de epub van het recentste boek van Peter Buwalda, getiteld ‘Otmars Zonen’ (het eerste boek van een beoogde literaire drieluik). Buwalda won met zijn debuutroman ‘Bonita Avenue’  vele prijzen dus ik hield een oogje in het zeil. Nu wil het toeval dat ik de papieren versie van zijn tweede boek zelf kocht, direct na verschijnen. Ik was op Vaderlandse bodem en bezocht boekhandel Paagman in Den Haag. Daar voel ik mij altijd als een kind in een snoepwinkel; doorgaans loop ik met tassen vol de deur uit. Als ik er niet zelf ben, vraag ik vrienden vaak iets van Nederlandse bodem voor mij te kopen en mee te brengen. Ik noem ze liefkozend mijn “postillons d’amour”.

Ik las Buwalda’s boek in één ruk uit maar besteedde er geen blog aan. De auteur is zonder meer een taalvirtuoos, de thema’s in dit boek (familiedrama’s, schandalen, journalistieke coups) zijn interessant en ook zijn humor blijft niet onopgemerkt. Otmars Zonen kent een flink aantal personages en complexe verhaallijnen. Ludwig (voorheen Dolf) Smit en zijn moeder Ulrike, femme fatale Isabelle Orthel en haar dominante grootvader, de geniale zoon Dolf Smit die Beethoven verafgoodt en zelf een grootse pianocarrière volgt, vader Otmar die stiefvader van Ludwig wordt en Johan Tromp  Ludwig’s biologische vader en topman van Shell. Het zal dan ook niet verbazen dat bloedbanden een belangrijke rol spelen. In het boek is sprake van een constant wisselend tijdsbeeld: van een beetje heden naar steeds meer verleden. Het verhaal wist mij mee te slepen maar eerlijk gezegd was er ook iets off...

Ik denk dat het de SM-relatie is die Orthel -onderzoeksjournalist en studievriendin van Dolf aka Ludwig- met de perverse Tromp van het foute oliebedrijf aangaat. Die verhouding vind ik verbijsterend in zijn perversie en lijkt er voor mij met de haren bijgesleept. (Nee, geen woordgrap.) Dat nam niet weg dat ik het boek met plezier aan leesvriend Ben te leen gaf. Al was het maar omdat de plot zich deels afspeelt in Sachalin en een van zijn vrienden daar woont en werkt. Ik ben erg benieuwd naar de rest van Buwalda’s drieluik.

Uitlenen doen we hier dus regelmatig. Er is geen sprake van een officiële leesclub maar veel van mijn vrienden zijn enthousiaste veellezers, net als ik. We praten vaak over boeken en als ik een werk een aanrader vind, deel ik het graag. Dat geldt ook voor digitale boeken. Curvers noemt dat in haar artikel de huis-tuin-en-keuken-ruil.

Ze schrijft vervolgens “Peter Buwalda deed er acht jaar over om Otmars Zonen te schrijven, maar het duurde nog geen twee weken voor het in handen viel van deze gewetenloze bende, die met epubs strooit alsof het Albert Heijn-uitjeszegels zijn. Nou doet Buwalda’s boek het prima (hij verkocht zo’n 20 duizend e-books en 90 duizend papieren exemplaren), maar dat lot treft niet alle auteurs [..]”.

Steeds minder schrijvers in Nederland kunnen namelijk leven van hun werk. Dat komt niet alleen vanwege een krimpende boekenmarkt maar ook door illegale e-boeken. Er blijkt nog steeds geen precies beeld van de omvang van het probleem te bestaan. Zelfs de directeur van het Centraal Boekenhuis durft geen getal te noemen maar denkt dat een schatting van minimaal €50 miljoen oplopend tot circa €100 miljoen -geschat door iemand van Stichting BREIN- aan de hoge kant is. De Auteursbond weet evenmin om hoeveel gederfd inkomen het precies gaat.

Toen de e-readers op de markt verschenen, was er heel weinig aanbod. De prijs van de eerste e-books lag voor de lezer te hoog: op circa 80% van de papieren boekenprijs. De boekenindustrie kwam te laat op gang met goed geprijsde, beveiligde e-boeken. Intussen ontstonden er torrentsites met illegale boeken voor de technologisch geavanceerde lezer. In de loop van de tijd verplaatste het illegaal downloaden zich naar de voorkant van het net. Je kunt USB’s met honderden illegale e-books kopen op Marktplaats en eBay. Het is een illusie te denken dat je digitale boeken afdoende kunt beveiligen tegen piraterij. DRM-beveiliging werd door het lezerspubliek met irritatie ontvangen, het watermerk bleek nauwelijks te beveiligen. De hoop lijkt nu gevestigd op betaalde abonnementsdiensten (Leeslounge, Bookchoice, Kobo Plus, Bookmate, Scribd, Bookbub en vele andere) maar die bieden zelden bestsellers of literatuur-met-hoofdletter L aan.

Curvers kwam in contact met de beheerder van de Facebookgroep Meldpunt E-bookpiraterij. Hij infiltreerde in besloten groepen waar dagelijks honderden boeken worden gedeeld. “Je ziet daar gebruikers vanaf 30 tot ongeveer 65 jaar, met name dertigers en veertigers, waarvan driekwart vrouw. Dat is logisch, want deze ‘middengeneratie’ is opgegroeid met internet, toen je makkelijk films en muziek kon downloaden via Napster en The Pirate Bay. Zij doen nu hetzelfde met boeken.”

Een medewerker van Stichting BREIN, de organisatie die inbreuk op auteursrecht onderzoekt en beboet, infiltreerde in twee besloten Facebookgroepen. Je kon alleen lid van de groepen worden op uitnodiging. Daarin werden onder 3.000 leden 8.000 illegale e-boeken uitgeruild. 65% van de ondervraagde lezers denkt dat een e-book mag worden gedeeld als ervoor is betaald. Iemand betaalde ooit voor het eerste exemplaar... Tja. Vier beheerders kregen in juli van dit jaar ieder een boete van €6.000 opgelegd en de groepen werden opgeheven. Als die beheerders in de toekomst weer in de fout gaan, kan hun beboeting oplopen tot €10.000, plus €500 extra per illegaal boek.

De oma van Curvers vindt zichzelf geen dief, hoogstens een heler. Mensen die illegale e-books op hun reader hebben, vinden zich niet crimineel. Nederlanders die het doen, zien zichzelf hoogstens als burgerlijk ongehoorzaam. Dat herken ik. Het delen van digitaal boeken vind ik zelf niet per se fout. Een papieren boek leen ik toch ook uit of neem ik van een ander in ontvangst? Er is vaak sprake van een gebrek aan kennis bij mensen die zich eraan schuldig maken. Dat geldt ook voor mij. De regel is dat je een papieren boek mag uitlenen maar niet mag kopiëren en verspreiden. Strict genomen, mag je een e-boek niet uitlenen want dat is precies wat je doet als je het doorgeeft: een extra exemplaar in omloop brengen. Ik mag mijn e-reader wel aan mijn liefje overhandigen zodat ze mijn boeken kan lezen maar mag haar of een leesvriend geen werk doorsturen. Dat klinkt wellicht krom maar het is kaarsrecht! Ik behoor dus ook tot de bende van boekendieven… Curvers vroeg Buwalda om een reactie. He was not amused en dat is begrijpelijk en terecht.