Met z’n allen in een héél grote jacuzzi

Afgelopen week konden we weer een dag niet in de Middellandse Zee zwemmen vanwege storm en een rode vlag. De volgende dag wapperde de gele vlag, met hoge golven en een sterke onderstroom. Dat werd een gevecht tegen de elementen. Mijn liefje verliet dat onstuimige water eerder dan ik. Zelf ging ik nog enkele keren in de centrifuge. Poeh! Met een pijnlijke oogkas en bloeddoorlopen ogen stapte ik uit de branding.

Als we dobberen met wind uit het zuiden zeggen mijn liefje en ik vaak tegen elkaar dat het water dan zouter lijkt te smaken. We hebben er zelf geen verklaring voor maar wel een vermoeden. Dat zit zo. Wij wonen in de zuidelijkste plaats van de provincie Alicante. Aan de provinciegrens met Murcia, gelegen naast het ‘Parque Regional de Salinas y Arenales’, staat de ontziltingsinstallatie van San Pedro del Pinatar. Wij denken dat het afgevoerde zout de oorzaak zou kunnen zijn.

Ik wilde graag weten hoe het precies zit met ‘Desalinizadora I’ aan de rand van ons woongebied dus Snuf & Snuitje gingen op pad. Nummer II staat er niet ver vandaan. Via de website nam ik contact op met moederbedrijf Acciona Agua. Zij blijken een wereldspeler van formaat als het om ontzilting en waterzuivering gaat. Ze bouwden in menig ander Europees land, in Tampa Bay (VS), Adelaide (Australië), op de Filippijnen, in het Midden-Oosten, in vier Afrikaanse landen en nog veel meer Zuid-Amerikaanse landen -waaronder Chili. Er staat ook een ontziltingscentrale in Copiapó, de regiohoofdstad in de Atacamawoestijn. Het toeval wil dat wij daar aan het begin van dit jaar waren. Vanwege dat uitgebreide internationale netwerk lijkt het mij een interessant bedrijf om voor te werken!

Vroeger organiseerde men in San Pedro excursies maar ik wist niet of dat nog steeds gebeurde. Productieprocessen en de onderliggende techniek hebben mij altijd geïnteresseerd. Niet lang erna ontving ik een mail met de uitnodiging voor een privé-excursie. Hoe leuk is dat?! We fietsten er tot nu toe altijd langs zonder te stoppen; nu liepen we er opgetogen naar binnen.

De chef van de ploegendienst leidde ons die dag rond. Ik vroeg hem allereerst of er iets klopte van onze perceptie: kan het zeewater zouter proeven bij wind uit het zuiden? Nu het aantal vakantiegangers in de stad is toegenomen, moet de installatie meer werk verzetten om iedereen in de regio van voldoende water te voorzien. Dat kun je soms horen, maar proeven? Hij ontkende. Ik vroeg hem tevens hoeveel zout er tijdens het proces aan het zeewater wordt onttrokken en waar dat zout uiteindelijk naartoe gaat.

Voor de beide installaties van San Pedro tesamen zou het gaan om circa 4 miljoen ton zout per jaar. Die jaarlijkse hoeveelheid komt neer op 200.000 volgeladen  vrachtwagens. Het geconcentreerde zout dat overblijft aan het einde van het ontziltingsproces wordt inderdaad terug in zee gestort, heel ver uit de kust. Het zoutgehalte van het inkomende zeewater is 38.5 gram per liter. Dat mag niet boven 40 gram per liter komen want dan sterft het zeegras Posidonia Oceanica binnen twee weken af. Over die bijzondere en belangrijke plant blogde ik vorige zomer al eens. Het bedrijf plaatste sensoren in zee om dat te volgen.

Het was een zeer leerzaam uitstapje, ook qua Spaanse taalvaardigheid. ‘Motobombas, impulsión, conducción, suministra, drenes, pretatamiento… stuk voor stuk woorden die we nog niet leerden met taalapp Duolingo. Zo kwamen we ook te weten dat Spanje het land is met de meeste ontziltingsinstallaties ter wereld. Niet verwonderlijk als je naar de lange kustlijn kijkt. Er staan in dit land ruim 750 installaties met een productie van meer dan 100m³ per dag. Daarnaast zijn er 99 die tussen 10.000 en 250.000m³ per dag produceren. De Canarische eilanden hebben 281 installaties, de eerste werd gebouwd op Lanzarote in 1964. Met elkaar zijn ze goed voor 5.000.000m³ water dagelijks. Omgerekend is dat vijf miljard liter zoet water per dag. Wow.

Installaties I en I van San Pedro hebben beiden een capaciteit van 65.000m³ per dag. Om je een idee te geven: een typisch Olympisch zwembad is 50 meter lang, 25 meter breed en twee meter diep. Het volume van één zo’n bad is 2.500.000 liter water. De dagelijkse productie van onze ‘Dora I’ komt dus overeen met het vullen van ruim 25 Olympische zwembaden. Desalniettemin is het een kleintje in de regio.

De ontziltingsinstallatie van Torrevieja heeft namelijk een capaciteit van 240.000m³; bijna vier keer zoveel. Ik herinner mij dat die installatie enkele jaren geleden onvoldoende electriciteit had om op volle sterkte te draaien. Ik begreep niets van dat probleem. De benodigde electriciteitsvoorziening kun je toch op de achterkant van een bierviltje uitrekenen?! Tenzij gemeente Torrevieja het bedrijf niet informeert over het aantal huishoudens in het hoogseizoen; dat is niet ondenkbaar.

Overigens las ik ergens dat er wereldwijd al meer dan 300 miljoen wereldburgers drinkwater uit ontziltingsinstallaties ontvangen. Ook las ik dat een gemiddelde resident in Spanje 240 à 250 liter water per persoon per dag verbruikt; om te drinken, douchen, tuin te besproeien en dergelijke. Mijn liefje en ik komen niet aan die hoeveelheid. (Spanjaarden spuiten hun terrassen schoon, wij vegen vaker.) De beide installaties van de stad Alicante, die de benodigde electriciteit deels opwekken met zonnecellen, hebben een vergelijkbare capaciteit als die van San Pedro.

Het gebouwencomplex dat wij bezochten, bestaat uit vijf onderdelen: het gedeelte van de waterinname (de inlaat), de voor- en nabewerkingskamers, de ontziltingsfabriek zelf, de verbinding met kanaal Nieuw Cartagena en de opslagtank.

Het zoute water wordt aan Alicantijnse zeekant (Pilar de la Horadada) ingenomen. Die inlaat bestaat uit 20 horizontale buizen van ieder 450 meter lengte. Het water dat door die pijpen wordt opgezogen, wordt eerst ondergronds opgevangen in drie dubbelwandige kamers met ieder hun specifieke functie. In de laatste kamer staan de pompen die het water naar de fabriek stuwen. Het water loopt door een glasvezelbuis van 1.4m breed en 1.7m hoogte. In de groene tanks wordt het zand tijdelijk opgeslagen dat uit het zeewater is gefilterd.

Voordat het water in de fabriek wordt ontzilt, wordt het eerst voorbehandeld om de optimale fysische en chemische samenstelling te krijgen. Het is wel zo dat de kwaliteit van het plaatselijke zeewater dermate goed is dat er relatief weinig hoeft te worden ingegrepen. De chemische componenten die in deze fase worden toegevoegd, heb ik niet onthouden. Wel dat het water door ultrafijne filters gaat, de gaatjes zijn kleiner dan de doorsnee van een mensenhaar. Watermoleculen kunnen er doorheen, zoutmoleculen niet.

Voor het daadwerkelijke ontzilten wordt in de fabriek gebruik gemaakt van omgekeerde osmose. Eenvoudig gezegd houdt dit in dat Dora I het water met heel veel kracht door negen rekken met grote hoeveelheid halfdoorlatend membranen (met microscopisch kleine gaatjes) perst. Het water wordt hierdoor zeer sterk gezuiverd, het percentage zout wordt met 99.4% gereduceerd. Deze toepassing wordt ook wel hyperfiltratie genoemd. De nabewerking van het ontzilte water vindt plaats in een tank van 2.000m³ inhoud, op hetzelfde terrein. Daarin wordt gezorgd dat het water aan alle wettelijke eisen voldoet. Het betekent onder andere dat het pH-gehalte wordt verhoogd.

Het ontzilte water wordt vervolgens met behulp van vijf grote pompen door een buizenstelsel van 8 cm doorsnee en 7.5 km lengte naar de opslagtank gepompt. Die staat op een binnenlands terrein in de buurt van golfbaan Lo Romero. Die opslag heeft twee kamers van gewapend beton die een opslagcapaciteit van 65.000m³ water hebben. 65 miljoen liter puur drinkwater. Proost!

Wat rest, is het afvoeren van het zogenaamde ‘effluent’. Vanuit de installatie loopt een buis van 690 meter lengte via de kust naar zee. Onder de Middellandse zeespiegel ligt een constructie van ruim vijf kilometer lengte, opgedeeld in drie stukken. Het eerste deel is een 315 meter lange betonnen microtunnel die bescherming moet bieden aan de riffen die bij ons voor de kust liggen. Het volgende stuk bestaat uit een polyethyleen pijp van bijna 2.5km lengte die in een trog eindigt en het laatste deel, dat ongeveer even lang is, rust op de zeebodem ver uit de kust. Die constructie moet ervoor zorgen dat de waardevolle zeegrasvelden geen nadelige gevolgen van de pekel ondervinden.

Gisteren stond een interessant artikel over ontzilting in het FD, van de hand van Jim Robbins (redacteur van Yale Environment 360). Het ging met geen woord over Spanje. Robbins beschrijft alleen de ontwikkelingen in Amerika. Recent nam daar vooral het ontzilten van brak water in de sector toe. Dat is goedkoper (USD$800 à $1.600 per 1.000m³) en veroorzaakt minder schade aan natuur en milieu. San Antonio (Texas) is bezig met de bouw van de grootste Amerikaanse installatie voor de ontzilting van brak water: ‘H2Oaks’. In 2026 moet daaruit meer dan 100.000m³ zoet water per dag worden geproduceerd. Robbins vindt ontzilten een goede zaak maar er kleven ook nadelen aan: vissen en andere grote zeeorganismen raken gewond of worden gedood doordat ze vast komen te zitten op de roosters van de inlaat, kleine organismen overleven het proces niet. Een steeds vaker gebruikte methode om deze natuurschade te beperken, is het aanleggen van inlaatpunten onder de zeebodem zodat zand als eerste natuurlijke filter fungeert.

Helaas vergat ik door te vragen over de natuur- en milieuschade ter plekke. Na dat alles te hebben aangehoord en te hebben overdacht, ben ik er niet van overtuigd dat we géén zout proeven als we zwemmen met wind uit het zuid. De grote hoeveelheid dood zeegras dat zich het hele jaar door ten zuiden van ons strand ophoopt, zou kunnen worden veroorzaakt door de lozing van pekel. 

Tja.

Hoezo een héél grote jacuzzi? Afgelopen week ontstond reuring op het zuidelijkste deel van ons strand. Er waren onverklaarbare bellen in het water te zien en zelfs hier en daar onder het zand. Die vormden weldra een borrelende watermassa. Daarop brak paniek uit op het strand. The Aliens are Coming! Zelf waren wij geen getuigen van het voorval, wij zwemmen altijd elders. Een dag later werd het voorval gemeld in een regionale krant. Er was ook een filmpje bij maar naar goed Spaans gebruik is de kwaliteit tè slecht om weer te geven. Het bleek te gaan om gepland onderhoud aan de inlaat van de installatie. Tijdens de waterinname hoopt lucht zich in het buizenstelsel op en tweemaal per jaar blaast men dat door. Dora I liet dus een poepie ruiken, overigens zonder zwavel uit te stoten. Nu we hier toch zijn aanbeland, kan er nog wel een piesverhaal bij: je wordt zwaar beboet als je wild plast in de zee van San Pedro del Pinatar. Ik snap nu waarom.