Aarde(donker)dag

Het kan hier elk moment gaan regenen; dan wordt dit een druilerige dag dus dat wordt binnenblijven. Tot nu toe is april instabiel qua weer. We kozen een gemeenschappelijk tijdverdrijf voor deze dag: puzzelen. Niet zo maar eentje; deze puzzel, die we van Engelse vrienden in de buurt ontvingen, heeft 1.000 stukjes die samen onze aarde vormen. Schaal 1:55.000.000 dus dat zet alle remmen op de verbeelding los. Toepasselijk op Earth Day en leerzaam bovendien. Het eerste stukje dat mijn liefje ter hand nam, bleek van Kiribati te zijn (in de Stille Oceaan), misschien wel het sneuste eiland ter wereld. Dat stipje op de kaart zal namelijk als eerste ten onder gaan als de zeespiegel blijft stijgen.

Zoals elk jaar gaat de Dag van de Aarde over de vele manieren waarop we als bewoners onze planeet kunnen helpen voort te bestaan. De eerste viering van deze dag vond spontaan plaats in 1970; een groep van ruim 7.000 milieu-activisten ging in Philadelphia de straat op om aandacht te vragen voor meer zorg voor Moeder Aarde. Sinds 2009 is het een officieel wereldevenement op een vaste dag. Inmiddels nemen 193 landen eraan deel.

Met zijn recentste boek 'Gedachten over onze tijd’ wil de Nederlandse auteur Tommy Wieringa niet tobberig overkomen maar zorgen maakt hij zich wel degelijk over de staat van onze aarde. Sinds hij twee dochters heeft, is klimaat belangrijker geworden als thema. Ook andere hedendaagse, aardse problematiek stelt hij in dit boek aan de kaak. Het vat een groot deel van zijn NRC-columns van de afgelopen anderhalf jaar samen en is beschouwend van aard. Wieringa neemt duidelijk stelling. “Ons boerenland is morsdood. Nauwelijks meer insecten, nauwelijks meer vogels, nauwelijks meer bodemleven. Landdegradatie. Het komt nu aan op radicale dienstbaarheid aan de aarde, zonder hoop op dankbaarheid of begrip van je medemens. Noem het een programma van optimisme zonder hoop [..]” (p. 84).  

Deze week las ik in een artikel van de IEA, het Internationaal Energie Agentschap (IEA), dat het herstel van de economie na het begin van de coronapandemie in 2020 dit jaar naar verwachting wereldwijd zal leiden tot de op een na hoogste stijging van de CO₂-uitstoot in de geschiedenis. Ô, ironie... Vorig jaar nam de wereldproductie flink af omdat alles stil kwam te liggen en velen met mij hoopten op een aanhoudend dalende lijn. Ook dat was optimisme zonder hoop.

Economisch herstel is echter verre van duurzaam voor het klimaat. Als overheden niet sneller scherpere maatregelen treffen om de uitstoot te reduceren, zal de situatie in 2022 verder verslechteren. Het gebruik van kolen nam toe maar het aandeel duurzaam opgewekte electriciteit doet dat eveneens, is de verwachting: met 8% ten opzichte van hun vorige vermelding. Er is dus niet alleen maar slecht nieuws onder de zon.

Ook in Spanje krijgt Aardedag relatief veel aandacht en dat is hard nodig. Er valt nogal wat te beschermen in dit land van de ellenlange kustlijn, eilanden in zee en oceaan en bergen in het noorden en zuiden. Heel veel omringend water betekent ook hevige stormen en overstromingen, plus veel plastic en vistanks. Heel veel gortdroog binnenland veroorzaakt (bos)branden die tegenwoordig eerder beginnen en langer aanhouden. Tegelijkertijd verwoestijnen grote delen van het binnenland in rap tempo. De landsgrootte en het afwisselende klimaat van Spanje brengen in Europees verband de grootste verscheidenheid in natuurlijke vegetatie voort. En het land heeft alles in zich om Europees koploper te worden in zon-, wind- en waterenergie. Vorig jaar werd een grote stap voorwaarts gezet in het gaan opwekken van groene waterstof. Een van de grootste fabrieken van Europa werd neergezet in Ciudad Real. Ook op zee wordt een grote installatie gebouwd (project Ocean H2). Dat zijn enkele van de goede punten van mijn tweede Vaderland. We moeten er alles aan doen om dit land mooier en gezonder te maken. Dat betekent dat er, wat mij betreft, geen plek is voor onverschilligheid.

Spanjaarden lijken zich liever afzijdig te houden dan dat men zich wenst te bemoeien met (het gedrag van) anderen. De gemiddelde Spanjaard is sowieso sterker op de eigen familie gericht dan op de omgeving. Al ben ik geen socioloog, ik heb wel een vermoeden van de oorzaak. Wellicht zijn het verklaringen van de koude grond maar vooruit. Spanje bestaat uit een groot aantal autonome regio‘s (vroegere koninkrijken) en die bepalen vaak hoe een inwoner zich noemt of voelt: allereerst Valenciaan, Catalaan of Murciaan en dan pas Spanjaard. Bovendien denk ik dat de Spaanse burgeroorlog en 40 jaar Franco-dictatuur ook een verklaring kunnen zijn. Je uitspreken tegen het een of voor het ander kon er tijdens die ondemocratische periode, een van de zwartste in de Spaanse geschiedenis, voor zorgen dat je werd opgepakt en in de gevangenis belandde. In een groot aantal gevallen leidde dat tot de dood.

Maar onverschilligheid maakt de wereld lelijker, vind ik. Dat valt te illustreren aan de hand van een heel simpel voorbeeld. Velen in mijn woonwijk nemen niet de moeite hun kartonnen dozen en andere volumineuze papieren of plastic verpakkingen klein te maken en in de betreffende container te stoppen. Te groot? Dan maar ernaast. Er zijn ook buren, jong en oud, (sommige van hen ken ik bij hun voornaam) die helemaal niets scheiden; hun plastic, papier en glas belandt wekelijks in de container voor huisvuil. Qua recycling doet Spanje het een stuk slechter dan andere Europese landen: 33% van al het afval versus gemiddeld 45%. Misschien dat het gaat helpen als er hier statiegeld wordt geheven? 

Hoe klein is de moeite om afval in de publieke ruimte op te ruimen en in de daarvoor bestemde bakken voor hergebruik te gooien?! Hoe personen met afval binnen de eigen poort omgaan, moeten zij zelf weten - zolang dat maar niet tot stankoverlast voor anderen leidt. De openbare ruimte is van iedereen en die moet je met en voor elkaar leefbaar houden. Zorg voor de leefomgeving is ook zorg voor elkaar. En kritisch zijn is voor mij niet uitsluitend een academische vaardigheid, het is een levenshouding.

Ik vermoed dat ik een van de weinige wijkbewoners ben die de gemeente-app op de telefoon gebruikt; die heet ‘Linea Verde’ (groene lijn) en werkt naar behoren. Dat gebruik is geen reden voor zelffelicitatie, om met Tommy Wieringa te spreken. Niemand kan een mens uit één stuk zijn. Wij zijn geen heiligen, iedereen valt wel op inconsequenties te betrappen. En laten we wel zijn: als veelreiziger en flexitariër ben ik onder de streep nog steeds een vervuiler. Maar ieder mens draagt een deel medeplichtigheid voor de huidige staat van de aarde en voor de klimaatcrisis en dient verantwoordelijkheid te nemen.

In de LV-app kun je kiezen uit 21 categorieën waarover je iets kunt melden. Overlast van katten, honden en andere dieren, lekkages, ongeregeldheden op stranden, in parken en gemeenschappelijke tuinen, haperende stoplichten, gedumpte auto’s die moeten worden weggesleept, insectenplagen, vormen van vandalisme, afvalcontainers die uitpuilen, melding van foute chemische middelen op het land, enzovoort. Ook heeft het een sectie met het laatste landelijke en regionale nieuws op het gebied van milieumaatregelen. 

Voor het melden van gedoe werkt de app met gps, accepteert het foto’s en een getypte toelichting. Wekelijks vraag ik of de papier-, glas- of plastic-containers bij ons om de hoek kunnen worden geleegd. Als ik dat niet tijdig doe, stapelt het afval zich er rondom op; met alle gevolgen vandien. Die applicatie werkt heel goed. Op mijn melding komt altijd een geautomatiseerd antwoord dat het bericht in goede orde is ontvangen. Als medewerkers de gemeentelijke ophaaldienst in stelling brengen om hun werk vervroegd te doen, wordt de status naar ‘en proceso’ gezet. Ook daarvan ontvang ik een bericht. Als de container is geleegd, krijg je als zender de boodschap dat het verzoek is ingewilligd. Met dank voor de melding. De hierboven geschetste actie is klein bier maar alle beetjes helpen!

Illustratie: Mario Chaparro

Wat wel ècht zoden aan de dijk zet maar wellicht te laat komt, is de kwestie waarover ik eind maart las in La Vanguardia. Natuurbeschermingsdienst Seprona (onderdeel van de Guardia Civil) deed een inval op een groot perceel in Murcia waar serieuze criminele daden werden verricht. Daar werd illegaal grondwater gewonnen dat vervolgens illegaal werd ontzilt. De reststoffen uit dit chemische proces werden jarenlang geloosd in Mar Menor, de grootste binnenzee van Europa (170 km²), op steenworp afstand van ons huis. Het is bepaald niet de eerste keer dat ik over het sneue lot van deze bijzondere lagune blog.

Water dat officieel is ontzilt, is duur in aanschaf. Boeren en tuinders van Campo de Murcia maakten gebruik van illegaal verkregen water om hun land- en tuinbouwgrond te irrigeren, zonder daarvoor vergunningen te hebben en zich te houden aan de vereiste milieuvoorzorgsmaatregelen. De Guardia Civil trof daar 60 clandestiene ontziltingsinstallaties en 42 wateropvangbekkens aan. Niet alleen Nederland heeft boeven onder de boerenbevolking! Het wachten is nu op de uitslag van de wateranalyse. Die wordt dan voorgelegd aan de rechtbank die drukdoende is de oorsprong en de schuldigen van deze ecologische ramp te achterhalen. Na deze ontdekking, de derde in zijn soort sinds 2019, werden 68 personen aangeklaagd voor milieudelicten. Hun straf kan bestaan uit zes maanden tot twee jaar gevangenis, een financiële boete en een à twee jaar ontzegging van de bevoegdheid om te boeren. Laat de vervuilers maar flink boeten, is mijn devies. Niet alleen op een dag als vandaag.