Over katten, vissen en vogelen

Gisteren werd Vera Bergkamp van D66 (49) in Nederland tot de nieuwe voorzitter van de Tweede Kamer gekozen. Een eervolle baan. Dat is spijtig voor de zittende voorzitter Kadhija Arib die eveneens solliciteerde en ik persoonlijk wel een tweede termijn had gegund. Ik kende Bergkamp tot nu toe met name als voormalig voorzitter van het COC, de  belangenbehartiger van de LGBTQI-gemeenschap. Geen katje om zonder handschoenen aan te pakken. 

Bergkamp is lesbisch, Amsterdamse en noemt zich wereldburger. Wat ik niet wist over haar, is dat ze een Marokkaanse vader heeft (maar geen dubbel paspoort) en een dochtertje. Diens naam was dermate moeilijk uit te spreken dat ze koos voor haar moeders achternaam. Wij weten dat er nog meer redenen zijn om dat te doen…

Als de kat hier in huis de krullen van de trap krapt, dan heeft de huismuis geen tijd of zin om op tafel te dansen! Vanaf het moment dat mijn liefje een gat in haar schedel viel, was ik overdag druk en 's nachts slapeloos. Als je partner-in-crime haar straftaken in huis aan de ander moet overlaten, realiseer je je pas hoeveel je samen doet om een huishouden in goede banen te leiden. Net zoals ik mij weer eens ten diepste realiseerde waarom ik met haar ben en met geen ander. De hechtingen zijn verwijderd, ze heeft (inderdaad) een heuse deuk in haar voorhoofd; de wond ziet er oké uit.

Door dat incident lees ik al twee weken geen letter in een papieren of digitaal boek. Dat is opmerkelijk voor een boekenwurm als ik. Kranten lees ik dagelijks maar literatuur en beschouwend proza liet ik tot dusver links liggen. Geen puf, geen zin. Ook mijn hoofd stond er niet naar. Gelukkig verandert dat nu rap. Er ligt een stapel Nederlandse boeken naar mij te knipogen. ‘Een nieuw sociaal contract’ van Pieter Omtzigt, ‘Leugen en waarheid’ van Bas Heijne, ‘Slachters en psychiaters’ van Arnon Grunberg, ‘Gedachten over onze tijd’ van Tommy Wieringa, ‘Wij zijn licht’ van Gerda Blees en ‘Cliënt E. Busken’ van Jeroen Brouwers. Die laatste twee zijn genomineerd voor de Libris Literatuurprijs 2021. Nominaties voor dit soort (inter)nationale literaire prijzen probeer ik als literatuurwetenschapper jaarlijks bij te benen. Dat is flink aanpoten.

Zo weinig als ik in de afgelopen twee weken las, zo veel zag ik op Netflix. We konden wel wat afleiding gebruiken. Elke dag tipt de redactie van mijn huiskrant (Volkskrant) de beste programma’s en films op tv. Ons kan dat vaak niet bekoren. De voorkeur gaat dan uit naar iets anders op een ander gremium. Soms keken we samen, regelmatig deed in dat 's avonds in mijn eentje op de iPad. Zij lag dan te relaxen of lekker te slapen. Sowieso kijk ik spannende films of docu’s met een zweempje geweld in mijn eentje. Mijn liefje heeft namelijk nogal een tere ziel. Dit zijn mijn Netflix-favorieten van dit moment: de documentaire ‘Seaspiracy’, het eerste seizoen van de Spaanse serie ‘La Valla’, het derde seizoen van ‘Shtisel’ en de nieuwe miniserie ‘Self Made’.

Seaspiracy vond ik bijna elke van de 90 minuten  ontluisterend. De Britse makers Ali en Lucy Tabrizi -geen wetenschappers- en hun team legden een indringend verhaal vast over wat er onder water gebeurt, door toedoen van de mens. Datzelfde team was enkele jaren geleden verantwoordelijk voor de documentaire Cowspirary. Volgens sommige critici waren zij niet eerlijk over sommige feiten en klopten hier en daar hun statistieken niet. (Met sommige kritieken stemden zij overigens in.)

Dat gezegd hebbende, deze gepassioneerde verhalenvertellers toonden de kijker een wrange blik op de industriële visvangst. Kweekvissen in vistanks op zee lopen de vreselijkste ziekten op (zelfs chlamydia – een seksueel overdraagbare ziekte!), zalmen in tanks worden levend opgegeten door luizen of sterven aan hartfalen. Oceanen en zeeën worden door commerciële visbedrijven met hun trawlers leeggevist, lokale vissers lijden steeds vaker honger. Mariene reservaten zijn een lachertje: binnen de grenzen mag nog steeds op grote schaal commercieel worden gevist. Dolfijnvriendelijke visvangst blijkt niet of nauwelijks te bestaan. Met de meeste bijvangst loopt het desastreus af (haaien, dolfijnen, schildpadden). Er vinden grove mensenrechtenschendingen plaats op vissersboten in Aziatische wateren; garnalen die daar worden gevangen worden daarom “blood shrimp” genoemd. Duurzame visvangst is meer een woord dan een daad. De visindustrie is vervuilender dan al het dobberende plastic bij elkaar; afgedankte visnetten maken 45% uit van de plasticsoep in de Great Garbage Patch. En zo kan ik doorgaan… De Tabrizis gaan waarschijnlijk ongenuanceerd te werk en overdrijven (volgens MSC), geven de bijdrage van anderen aan de documentaire niet juist weer maar hun punt is duidelijk: het gaat erg fout met vissen. 

Mijn liefje en ik besloten na het zien van deze documentaire verder te minderen met vis eten. Welke labels kun je immers als consument nog vertrouwen, welke zijn waar en oprecht? Tja. Wilde vis zien we graag op onze borden verschijnen (al is dat doorgaans tegen een pittige prijs) maar van kweekvis zien wij voortaan af. Al jarenlang zijn we flexitariër: we stopten niet met eten van dieren maar minderen elk jaar meer.

De Spaanse serie La Valla is een distopisch verhaal dat zich afspeelt in 2040, na de Derde Wereldoorlog, in de hoofdstad Madrid. Er heerst een zeer besmettelijke virus, grote en kleine mensen verdwijnen bij bosjes en burgers hebben aan alles gebrek. Madrid is verdeeld in sectoren, je komt de stad alleen in als je gezond bent en werk hebt; reizen tussen sectoren is verboden. 

Nieuw Spanje wordt bestuurd door een despoot en een uiterst gewelddadige en repressieve politiemacht. Alma, de echtgenote van de minister van Gezondheidszorg speelt een zeer dubieuze rol. Zij laat gezonde kinderen verdwijnen en voert medische experimenten op hen uit. Er vindt regelmatig ondergronds burgerverzet plaats. Het reilen en zeilen van één familie (drie generaties) staat centraal in dit verhaal. Tijdens het kijken vroeg ik mij regelmatig af of de Spaanse burgeroorlog die onder Franco begon, gevold door het fascistische regime dat tientallen jaren voortduurde, voedingsbodem is geweest. Ik kan mij voorstellen dat taferelen die zich in La Valle afspelen, zijn gebaseerd op situaties die zich destijds in het echt voordeden. Deze serie vind ik heel spannend, bij tijd en wijle zelfs beklemmend.

Met de derde jaargang van Shtisel zijn we alweer klaar. Als iets goed bevalt, kijken we maximaal twee afleveringen per keer. Niet omdat we zo gedisciplineerd zijn maar om het lekker lang te laten duren. Deze serie gaat over het wel en wee van een ultraorthodoxe joodse familie in Jeruzalem. Liefde, dood, vriendschap, verraad (en lichtere vormen als leugens en oplichterij), kunst, eten & drinken, studeren, koken… alles komt hier aan bod! De hoofdpersonages, mannen en vrouwen van alle leeftijden, houden zich aan de strenge regels van de Torah maar sommigen zijn daarin stricter dan anderen. Heel goed gespeeld, boeiende materie.

En dan de miniserie Self Made die we begin van deze week afrondden. Dit verhaal is gebaseerd op het ware leven van Madam C.J. Walker, een Afro-Afrikaanse wasvrouw die op eigen kracht de eerste zwarte vrouwelijke miljonair van Amerika wordt. Sarah Breedlove-Walker was ondernemer, filantroop, sociaal en politiek activiste, geboren in de 19de eeuw. In de serie bouwt ze met haarproducten en  haarsalons voor zwarte vrouwen een zakenimperium op. (Ze wordt de buurvrouw van Rockefeller.) Haar eerste huwelijk kenmerkt zich door huiselijk geweld; daaruit wordt één dochter geboren, Lelia. Haar tweede echtgenoot (Charles James Walker) gedraagt zich beter maar is niet bepaald ongevoelig voor ander vrouwelijk schoon. De tweede scheiding volgt dan ook. Lelia blijkt van de vrouwenliefde te zijn maar moeder wenst een nakomeling dus dochter moet zich voortplanten. Lelia vindt een andere oplossing: ze adopteert een jong zwart meisje (dat later het bedrijf zal leiden). De echte mevrouw Walker overleed in 1919, de gespeelde heeft het eeuwige leven. Een mooi portret van een powervrouw die haar tijd ver vooruit was.

Tenslotte nog iets over de Vogelspotcast van vogelaar Arjan Dwarshuis en zijn vriend Gisbert van Baalen die ik recent begon te volgen. Het is lastig om door de podcastbomen het bos te zien maar deze beveel ik van harte aan. De mannen zijn dikke vrienden sinds de middelbare school, studeerden samen maar maakten vervolgens heel andere keuzen. Dwarshuis werd een bekende vogelkijker met een wereldrecord op zijn naam (van de meeste vogels kijken in één kalenderjaar), Van Baalen werd kustenaar. 

Dwarshuis gaat zijn vriend leren vogels spotten en dat gaat met vallen en opstaan. Aan enthousiasme aan beide zijden ontbreekt het niet. In de podcast hoorde ik overigens dat je geen ‘spotten’ mag zeggen. Deze hobby heet formeel vogels kijken. De naam van de podcast (door Van Baalen bedacht) mag na veel onderlinge discussie toch blijven. De vrienden gaan telkens 30 minuten op avontuur in de natuur. Dwarshuis kan het geluid van vogels trouwens perfect nadoen. Hij heeft daarvoor geen app nodig! De eerste uitzending speelt zich af in het Vondelpark waar de mannen op zoek gaan naar de bonte specht en de Europese ijsvogel.

Deze spotcast vind ik leuk, ontspannend en vooral leerzaam. Een van de aardige momenten uit de eerste aflevering is dat Dwarshuis, die een wandelende vogelencyclopedie is, vertelt over de bonte specht. Onder andere waarom die vogel geen hoofdpijn krijgt van al dat gehak in boomstammen. Als er eenmaal een gaatje is gemaakt, zuigt het dier met zijn uitrolbare tong met weerhaakjes torren en andere insecten uit de stam. Ze maakten scans van de kop van de specht om te zien of er in de loop van de tijd enige vorm van hersenbeschadiging optreedt. (Je begrijpt dat dit onderwerp momenteel mijn bijzondere aandacht heeft!) Dat blijkt nauwelijks het geval. Deze vogelsoort heeft overlappende schedelplaten met lucht daartussen waardoor de klappen kunnen worden opgevangen. De medische wetenschap kan nog veel leren van deze vogelsoort, bijvoorbeeld bij het behandelen van hersenschade bij vechtsporters en bij mensen die van de trap vallen.